Τον περασμένο Μάη, γράφαμε ότι η μείωση του ΑΕΠ των χωρών της Ευρωζώνης αναμένεται να φτάσει το 7.75% αυτό το χρόνο και αν υπάρξει δεύτερο lockdown μπορεί να αγγίξει το 14%. Ωστόσο, αυτές οι δυσοίωνες προβλέψεις έχουν ξεπεραστεί προς το χειρότερο από το δεύτερο κιόλας τρίμηνο του έτους!
Η κατακρήμνιση του ΑΕΠ…
Οπως βλέπετε στον πίνακα που παραθέτουμε, το ΑΕΠ του δεύτερου τριμήνου 2020 των χωρών της Ευρωζώνης (2020 Q2) έχει μειωθεί κατά 11.8%. Σωρευτικά, η μείωση του ΑΕΠ τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2020 έχει φτάσει το 15%! Δηλαδή, έχει ξεπεραστεί και το δεύτερο πιο απαισιόδοξο σενάριο που προϋπέθετε δεύτερο lockdown. Αν συνεχιστεί έτσι η κατάσταση και το ΑΕΠ συνεχίσει να μειώνεται, ακόμα κι αν τα δύο επόμενα τρίμηνα μειωθεί κατά 6% (δηλαδή το μισό της μείωσης του δεύτερου τριμήνου), συνολικά στο χρόνο η μείωση θα φτάσει το 25%! Επίπεδα που η Ευρώπη έχει να δει από το μεγάλο κραχ του 1929, που οδήγησε στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο!
Ενα συμπέρασμα που επίσης προκύπτει από τον Πίνακα 1 είναι ότι η εντυπωσιακή μείωση του παραγόμενου πλούτου των ευρωπαϊκών χωρών έρχεται ταυτόχρονα με τη ραγδαία μείωση τόσο της κατανάλωσης των νοικοκυριών όσο και των εξαγωγών. Στοιχεία που παραπέμπουν σε όξυνση της καπιταλιστικής κρίσης.
…ξεκίνησε πριν τον κοροναϊό
Φυσικά, τα παπαγαλάκια του συστήματος έχουν έτοιμη την απάντηση: Φταίει ο κοροναϊός. Ωστόσο, μια ματιά στον Πίνακα 1 αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι τα σημάδια της κρίσης άρχισαν να διαφαίνονται από το τελευταίο τρίμηνο του 2019, τότε που ο κοροναϊός ακόμα δεν είχε εμφανιστεί (εμφανίστηκε στο τέλος του έτους, αριθμώντας μερικές δεκάδες κρούσματα στην Ουχάν της Κίνας).
Τότε, η Γερμανία είχε μηδενική ανάπτυξη και οι Γαλλία και Ιταλία αρνητική, με το μέσο όρο αύξησης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης και της ΕΕ να είναι μόλις 0.1% (όπως και της Βρετανίας). Οι εξαγωγές της Ευρωζώνης είχαν παγώσει (μηδενική η αύξησή τους) και οι καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών το ίδιο.
Δεν είναι λοιπόν ο κοροναϊός η αιτία της παρούσας κρίσης. Λειτούργησε καταλυτικά, όξυνε την κρίση, αλλά η κρίση θα ερχόταν, γιατί έτσι λειτουργεί ο καπιταλισμός, με περιοδικές οικονομικές κρίσεις.
Κάθε φορά το σύστημα βρίσκει δικαιολογίες για να αποκρύψει αυτή την πραγματικότητα. Πριν από μία δεκαετία έλεγαν ότι έφταιγαν τα «golden boys» (τα χρυσοπληρωμένα στελέχη των χρηματιστηριακών ομίλων, που κονομούσαν κερδοσκοπώντας σε βάρος του «κοσμάκη»). Το χρηματιστικό κεφάλαιο πέρασε στο απυρόβλητο. Στις αρχές της νέας χιλιετίας, η κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ (στον τομέα των υπολογιστών και της πληροφορικής) αποδόθηκε στις… επιθέσεις στους δίδυμους πύργους!
Ομως τα γεγονότα είναι πεισματάρικα… Οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις ξεσπούν αναπόφευκτα και μόνο η ολοκλήρωση του καταστροφικού τους κύκλου τις σταματά. Αυτό έγινε και στην προηγούμενη κρίση του 2008, αυτό θα γίνει και τώρα.
Βρισκόμαστε στα μέσα της φουρτούνας
Σύμφωνα με το πιο πρόσφατο δελτίο (Νο.31) της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών με τίτλο «Bankruptcies, unemployment and reallocation from Covid-19» (Πτωχεύσεις, ανεργία και ανακατανομές από τον Covid-19), «η άνευ προηγουμένου δημόσια στήριξη έχει περιορίσει τον αντίκτυπο της απότομης συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ομως οι δομικές μετατοπίσεις που προκάλεσε η πανδημία πιθανώς να προκαλέσουν σοβαρές ανακατανομές σε [διάφορους] τομείς, που θα συνοδεύονται από επιχειρηματικές αποτυχίες και απώλεια θέσεων εργασίας». Το δελτίο συμπληρώνει ότι τα αναφέρει αυτά για να τονίσει την ανάγκη να δοθούν λεφτά από το κράτος σε καπιταλιστές που έχουν προοπτική να αναπτυχθούν μόλις τελειώσει η πανδημία.
Εμάς δεν μας ενδιαφέρει σε ποιες τσέπες θα πάει το κρατικό παραδάκι, που δίνεται απλόχερα στους καπιταλιστές (και με το σταγονόμετρο στα εργαζόμενα νοικοκυριά). Μας ενδιαφέρει, όμως, ότι τη στήριξη αυτή θα κληθούν να την πληρώσουν οι εργαζόμενοι, μιας και επιβαρύνει το δημόσιο χρέος. Πάρτε για παράδειγμα την Ευρωζώνη. Το δημόσιο χρέος των χωρών της εκτινάχθηκε στο 83,5% του ΑΕΠ. Ενα νούμερο που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια που έχουν θέσει (το 60% της συνθήκης του Μάαστριχτ πάει… περίπατο) και σίγουρα θα αυξηθεί όσο βαθαίνει η κρίση. Γιατί, μην έχετε καμία αμφιβολία, η κρίση θα βαθύνει ακόμα περισσότερο.
Αυτό το παραδέχεται το προαναφερθέν δελτίο, συμπληρώνοντας: «Παρά την περιορισμένη αύξηση των πτωχεύσεων σε ένα αριθμό οικονομιών, μπορεί να είναι ζήτημα χρόνου, δεδομένου του μεγέθους του σοκ, η αύξηση των πτωχεύσεων και της ανεργίας. Ειδικά, αν οι Αρχές αποσύρουν την στήριξή τους, οι πτωχεύσεις και η ανεργία μπορεί να εκτιναχθούν» (οι εμφάσεις δικές μας).
Με τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων στην Ευρώπη και τα lockdown που αναγκαστικά έχουν αρχίσει να επιβάλλονται, μπορεί να πιστεύει κανείς στα σοβαρά ότι η κρίση δε θα βαθύνει κι άλλο;
Το κεφάλαιο διαθέτει στήριξη
Η κρίση θα οξυνθεί, αλλά οι καπιταλιστές δεν ανησυχούν και τόσο. Κι αυτό γιατί έχουν κρατικές πλάτες και τη δυνατότητα να μετακυλούν την κρίση (σε ποιον άλλο;) στους εργαζόμενους.
Ρίξτε μια ματιά στα τελευταία στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat. Τι λένε αυτά τα στοιχεία; Οτι, παρά την τεράστια συρρίκνωση του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2020, «το μερίδιο των επιχειρηματικών κερδών αυξήθηκε από το 38% στο 39% στη ζώνη του ευρώ, σχεδόν ανακάμπτοντας στα επίπεδα πριν από το lockdown της Covid-19»! Πώς εξηγεί η Eurostat αυτό το φαινομενικά παράδοξο γεγονός; «Αυτό εξηγείται από την κατακόρυφη μείωση (-16,3%) των μισθών των εργαζομένων (μισθοί και ασφαλιστικές εισφορές) και των φόρων, μείον τις επιδοτήσεις στην παραγωγή, σε μεγαλύτερο βαθμό από τη μείωση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των επιχειρήσεων (-13,8%)». Τι σημαίνει αυτό; Οτι οι καπιταλιστές μείωσαν τα μεροκάματα, πλήρωσαν μικρότερες ασφαλιστικές εισφορές και γλίτωσαν φόρους, ταυτόχρονα με το ζεστό χρήμα που πήραν ως κρατική ενίσχυση, γι’ αυτό και τα κέρδη τους ανέκαμψαν!
Δεν ξέρουμε τι θα γίνει αργότερα, πάντως μέχρι στιγμής οι καπιταλιστές τα πάνε μια χαρά. Οι μικρότεροι φυσικά καταστρέφονται, αλλά… έτσι είναι η ζωή. Οι μεγαλύτεροι (όπως η Adidas, η Thyssenkrupp και η Tui στη Γερμανία) παίρνουν λεφτά με το τσουβάλι: 3 δισ. ευρώ η πρώτη, 1 δισ. η δεύτερη και 1.8 δισ. η τρίτη από την κρατική τράπεζα KfW ως δάνεια ή εγγυήσεις δανείων. Πόσα από αυτά θα επιστρέψουν και πότε, θα περάσει καιρός για να το μάθουμε… (αν το μάθουμε τελικά).
Ταξική απάντηση
Μπροστά σ’ αυτή την πραγματικότητα, καλούμαστε να απαντήσουμε ως εργαζόμενοι που παράγουν τον κοινωνικό πλούτο. Θα ανεχτούμε για μία ακόμα φορά να πληρώσουμε τα σπασμένα ή θα αντισταθούμε στη νέα λαίλαπα που έρχεται; Αυτή η αντίσταση δεν μπορεί να γίνει ατομικά. Ή θα υπάρξει ταξική οργάνωση με επαναστατική στρατηγική και όχι βερμπαλισμούς που στην πράξη μετατρέπονται σε συνεχείς ήττες ή θα περιμένουμε τα χειρότερα. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει.