Την πικρή γεύση των θέσεων του ΠΑΣΟΚ για την Παιδεία φρόντισε να μας θυμίσει ο Γιώργος Παπανδρέου στο ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών, όταν, ως θιασώτης της αγοράς, επανέλαβε τη γνωστή θέση για ρύθμιση του καθεστώτος λειτουργίας των κολεγίων (η κατάργησή τους είναι ξένη προς τη σκέψη του ΠΑΣΟΚ), ενώ τάχθηκε και υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τις εντυπώσεις από την εμμονή στην υπεράσπιση των ιδιωτικών πανεπιστημίων, φρόντισε -με νωπές τις μνήμες του αγώνα του φοιτητικού κινήματος για την υπεράσπιση του άρθρου 16, αλλά και με δεδομένη την σταθερή πίστη του ελληνικού λαού στο δημόσιο πανεπιστήμιο- να απαλύνει δηλώνοντας ότι προέχει η αναβάθμιση και ενίσχυση της δημόσιας, δωρεάν εκπαίδευσης. Επιχειρώντας τα γνωστά άλματα του άγριου φιλελευθερισμού, ο Παπανδρέου θεωρεί πως το σχολείο, το πανεπιστήμιο αναβαθμίζονται και ενισχύονται, όταν προωθείται η δραστηριοποίηση του κεφαλαίου, των επιχειρήσεων και στην εκπαίδευση (η οποία θα έπρεπε να θεωρείται υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα όλων των πολιτών του και όχι παραχώρηση και προνόμιο), για την αποκόμιση κερδών, αλλά και για την επεξεργασία του μυαλού των αυριανών εργαζόμενων.
Οι θέσεις αυτές του Παπανδρέου, δεν είναι βέβαια ξένες προς όλο το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ για την Παιδεία, που είναι ένα πρόγραμμα άκρατου νεοφιλελευθερισμού και το οποίο είναι καλό να ξαναθυμηθούμε, μιας και το ΠΑΣΟΚ θα είναι, ως φαίνεται, η αυριανή κυβέρνηση.
Κατ’ αρχήν, γίνεται σπέκουλα με την αύξηση των δαπανών, με ένα ζήτημα δηλαδή που κακοφορμίζει χρόνια τώρα σαν μεγάλη πληγή στο κορμί της Παιδείας. Προβλέπεται η αύξηση των δαπανών για την Παιδεία, στο 5% του ΑΕΠ στο τέλος της πρώτης κυβερνητικής τετραετίας του ΠΑΣΟΚ, συν ένα δισεκατομμύριο ευρώ επιπλέον στον πρώτο προϋπολογισμό. Η αποφυγή της άμεσης δέσμευσης (την οποία, αρχικά, παραπλανητικά προφασίστηκε ο Παπανδρέου, στο γνωστό «πρόγραμμα των 100 ημερών», για να την ανασκευάσει αργότερα ο εκπρόσωπος Τύπου Γ. Παπακωνσταντίνου, έπειτα από παρέμβαση της ΝΔ) και η παραπομπή στο τέλος της τετραετίας προϊδεάζει για την τύχη της εξαγγελίας, αφού, ως γνωστόν, θα μεσολαβήσουν οι «καταγραφές» των μαύρων τρυπών, που θα αφήσει ξωπίσω της η κυβέρνηση της ΝΔ, η οικονομική κρίση και τα ρέστα, ενώ γίνεται παιχνίδι εντυπωσιασμού και με τους αριθμούς, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι το ΑΕΠ σήμερα έχει κάνει μεγάλη βουτιά. Θυμίζουμε ότι ανάλογη «δέσμευση» είχε και ο Καραμανλής, την οποία «ξέχασε» μετά την «απογραφή» και την κρίση. Βέβαια, η Παιδεία ήταν πάντα ο φτωχός συγγενής του προϋπολογισμού (ακόμα και τα χρόνια που δεν είχαμε τη μεγάλη οικονομική κρίση), γιατί η διεθνής στρατηγική του κεφαλαίου είναι η αποφασιστική μείωση των λεγόμενων «κοινωνικών δαπανών», η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και η αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, μέσω και της επέκτασης της δραστηριότητάς του σε πεδία-φιλέτα και σε τομείς δραστηριοποίησης του κράτους (π.χ. ιδιωτικά πανεπιστήμια, κολέγια, ιδιωτική εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες, πανεπιστημιακή έρευνα, κ.λ.π.). Παρουσιάζοντας τους άξονες του προγράμματος του ΠΑΣΟΚ για την Παιδεία, τον Απρίλη του 2009, στο Φόρουμ «Μιλάμε για την Παιδεία», που οργάνωσε ο τομέας Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, ο Παπανδρέου, δήλωσε ότι τους πόρους αυτούς θα τους εξοικονομήσει με «τη σωστή αναδιάρθρωση των δαπανών για την Παιδεία» (θα κόψει δηλαδή από αλλού, θα κάνει εσωτερική αναδιανομή σε έναν προϋπολογισμό για την Παιδεία που είναι ήδη εξευτελιστικός), με πόρους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και μέσα «από ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα, όπου θα πληρώνουν και οι πλούσιοι αυτό που τους αναλογεί» (εδώ αξίζει να θυμηθούμε ότι πρώτο το ΠΑΣΟΚ μείωσε προκλητικά κατά 5% τον συντελεστή φορολόγησης των καπιταλιστικών κερδών και ακολούθησε η ΝΔ με μείωση κατά 10%). «Το Δημόσιο θα δώσει τον τόνο (στον τομέα της έρευνας), αλλά θα επιδιώξουμε, θα απαιτήσουμε την ισχυρή συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα», είχε δηλώσει ο Παπανδρέου, ανακοινώνοντας ότι οι δαπάνες για την έρευνα θα φθάσουν το 2%. Κάλεσε δηλαδή τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν μαζικά και δραστήρια την πανεπιστημιακή έρευνα, την οποία προφανώς και θα κατευθύνουν, αφού θα τη χρηματοδοτούν, ώστε να αποκομίσουν οφέλη και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Απευθύνθηκε δε και στην «υγιή και παραγωγική επιχειρηματικότητα να επενδύσει στην καινοτομία, στην έρευνα» και γενικότερα σε όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που έχουν «ψωμί» σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έταξε και στους εκπαιδευτικούς «σωστές και δίκαιες» αμοιβές, αποφεύγοντας συνειδητά να κάνει έστω και την παραμικρή αναφορά στο στοιχειωμένο αίτημα των 1400 ευρώ καθαρά στο νεοδιόριστο εκπαιδευτικό. Ενώ τόνισε με νόημα πολλές φορές, ότι η «δίκαιη» αμοιβή θα αποτελεί προϋπόθεση της αποδοχής της αξιολόγησής τους. Τους έταξε δηλαδή ένα «καρότο», για να αποδεχτούν το «βούρδουλα» της υποταγής, της κατηγοριοποίησής τους και της αναντίρρητης και πλήρους εφαρμογής από την πλευρά τους, της κυρίαρχης πολιτικής. Πρέπει να υπογραμμίσουμε εδώ, ότι η εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση όλων των πλευρών της εκπαιδευτικής διαδικασίας (σχολικές μονάδες, εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτικό έργο, μαθητές), αποτελεί βασικό στόχο του προγράμματος του ΠΑΣΟΚ. Αξίζει να θυμηθούμε ότι τη νομοθέτησε το ΠΑΣΟΚ (υπήρξε κομμάτι της «μεταρρύθμισης Αρσένη»), ενώ γεύση των θεωριών της αξιοκρατίας μπορούμε να πάρουμε με την κατάργηση της επετηρίδας διορισμού των εκπαιδευτικών (έγινε με την ίδια «μεταρρύθμιση»), που επιβλήθηκε με τη φωτιά και το σίδερο και έμπασε από την πόρτα την εκτίναξη των διορισμών αναπληρωτών στη θέση των μόνιμων και την ωρομισθία, την πιο απάνθρωπη και σκληρή μαύρη εργασία στην εκπαίδευση. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΠΑΣΟΚ δεν κάνει την παραμικρή νύξη για την κατάργηση της ωρομισθίας, που αποτελεί σχεδόν το καθολικό μοντέλο εργασίας στα Ολοήμερα παιδοφυλακτήρια. Τα οποία, σημειωτέον, στηρίζονται στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ (και μάλιστα θεωρούνται καθολικός τύπος σχολείου), αφού αποτελούν φθηνή λύση προσαρμογής του σχολείου στις εργασιακές σχέσεις-μπάχαλο των εργαζόμενων γονιών.
Στις δημόσιες τοποθετήσεις του, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, επανειλημμένα τόνισε ότι «η επένδυση στην Παιδεία είναι επένδυση στην έξοδο από την κρίση» και ότι το «σχέδιο για την Παιδεία είναι οργανικό και αναπόσπαστο μέρος ενός συνολικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη της χώρας». Μας είναι γνωστό ότι όταν οι αστοί μιλούν για έξοδο από την κρίση και ανάπτυξη, εννοούν πρωτίστως την άγρια εκμετάλλευση των εργαζόμενων, την εξαφάνιση των εργατικών κατακτήσεων και τον εφοδιασμό των εργαζόμενων μόνο με τα «τυπικά» προσόντα, που απαιτούν οι πρόσκαιρες ανάγκες της αγοράς. Και αυτό το ρόλο θα αναλάβει να παίξει η εκπαίδευση, με τα κατάλληλα προγράμματα και την προώθηση εκείνων των δραστηριοτήτων που βοηθούν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων, που απαιτεί το κεφάλαιο για να αυξήσει την κερδοφορία του και μπροστά στην οικονομική κρίση. Τη συνέχεια θα αναλάβει η «δια βίου εκπαίδευση», που αποτελεί και βασική συνιστώσα του προγράμματος του ΠΑΣΟΚ. Οι εργαζόμενοι, υπό το συνεχές άγχος της ανεργίας, προκειμένου να διατηρήσουν το δικαίωμά τους στη δουλειά, θα κυνηγούν μανιωδώς τα διάφορα προγράμματα επανακατάρτισης, που θα στήνει το κράτος και τα διάφορα λαμόγια. Δεν είναι τυχαίο ότι το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ δεν αναφέρεται στη μόρφωση. Αντίθετα περιγράφοντας τα εφόδια που πρέπει να διαθέτει ο μαθητής βγαίνοντας στην αγορά εργασίας, κάνει λόγο για γνώσεις στην ελληνική γλώσσα, στα μαθηματικά, σε μια ξένη γλώσσα και σε γνώσεις χειρισμού των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. Δηλαδή αναφέρεται σε κάποιες γνώσεις, που είναι απαραίτητες για την επικοινωνία και την ανταπόκριση στον «σύγχρονο ανταγωνιστικό κόσμο», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ο Παπανδρέου. Στο πλαίσιο αυτής της φιλοσοφίας για την εκπαίδευση (παρά τη δημαγωγία για κατάργηση του ταξικού σχολείου), εντάσσεται και η διατήρηση του διαχωρισμού της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε σχολείο για την ελίτ και σχολείο για την πλέμπα. Το ΠΑΣΟΚ θα επιχειρήσει ακόμη μια βερσιόν ρετουσαρίσματος της λεγόμενης τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης για να κρατά ζεστό το ενδιαφέρον των παιδιών των φτωχών λαϊκών στρωμάτων που πετιούνται βίαια έξω από το σχολείο. Βερεσέ ακού-με και τις φανφάρες για την απάλειψη του άγχους από τα σχολεία και το χτύπημα των φροντιστηρίων. Γιατί οι αποσκευές του ΠΑΣΟΚ περιέχουν το περίφημο Εθνικό Απολυτήριο, όραμα του Γιωργάκη, από τότε που ήταν υπουργός Παιδείας. Το Εθνικό Απολυτήριο αποτελεί παραλλαγή της «μεταρρύθμισης Αρσένη». Σύμφωνα με αυτό το σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, για να γίνει ο μαθητής κάτοχος του Εθνικού Απολυτήριου, θα πρέπει να συμμετάσχει και στις τρεις τάξεις του Λυκείου σε πανελλαδικές εξετάσεις σε 8-9 μαθήματα. Πρόκειται συνεπώς για μια διαδρομή γεμάτη λαιμητόμους, στην έξοδο της οποίας οι «τυχεροί» θα παίρνουν το Εθνικό Απολυτήριο. Από κει και ύστερα θα εισάγονται καταρχήν σε Πανεπιστήμια ή Σχολή και όχι σε Τμήμα (προφανώς στη συνέχεια για την εισαγωγή στο Τμήμα θα υπάρχει και άλλο φίλτρο), με κριτήρια που θα βάζουν τα Πανεπιστήμια χωριστά (π.χ. συντελεστές σε κάποια προαπαιτούμενα μαθήματα, κ.λ.π.). Εδώ, το ΠΑΣΟΚ εισάγει και μια άκρως νεοφιλελεύθερη πρόταση, που έχει καθιερωθεί εδώ και χρόνια στη Μέκκα του καπιταλισμού, την Αμερική (ιδιαίτερα προσφιλή στον Παπανδρέου), με ολέθρια αποτελέσματα για τη δημόσια εκπαίδευση και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Σύμφωνα με αυτή την πρόταση, το κράτος δεν θα χρηματοδοτεί απευθείας και γενναία τα Πανεπιστήμια, αλλά θα εξασφαλίζει «κουπόνι» σε κάθε υποψήφιο φοιτητή, που θα καταθέτει με την εγγραφή του στο Πανεπιστήμιο. Είναι αντιληπτό ότι το ποσό του «κουπονιού» δεν θα επαρκεί και το υπόλοιπο θα καταθέτει ο φοιτητής από την τσέπη του, συμμετέχοντας στα έξοδα φοίτησής του, ενώ τα Πανεπιστήμια θα εξαναγκαστούν σε αναζήτηση «χορηγών» και πηγών από «τρίτους».
Μεγάλη έμφαση δίνει το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ στην «αποκέντρωση» της εκπαίδευσης. Αλλωστε, επί των κυβερνήσεών του (το 1995) είχε γίνει η προσπάθεια ένταξης των σχολείων στους Δήμους και τις Νομαρχίες, η οποία είχε αποτραπεί χάρις στη μεγάλη κινητοποίηση των εκπαιδευτικών (ειδικά της Πρωτοβάθμιας, πρωτοστατούντων των νηπιαγωγών). Πρόκειται για έναν εύσχημο τρόπο απαλλαγής του αστικού κράτους από τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις του έναντι του λαού και φορτώματος των βαρών και του κόστους στις πλάτες των εργαζόμενων. Την ανάθεση της διαχείρισης των λειτουργικών εξόδων των σχολείων στους καταχρεωμένους Δήμους ήδη γεύεται η εκπαίδευση και οι εργαζόμενοι-δημότες, που εξαναγκάζονται να πληρώνουν το «μάρμαρο». Το Εθνικό Πρόγραμμα Σπουδών του ΠΑΣΟΚ, που θα θέτει τους «εθνικούς στόχους» (λίγα ελληνικούλια, λίγα αγγλικούλια, στοιχειώδεις γνώσεις θετικών επιστημών και χρήση Η/Υ), θα φροντίζει να διατηρεί ανέπαφο τον κορμό που εξασφαλίζει την αδιατάραχτη αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας και των εκμεταλλευτικών σχέσεων στην παραγωγή. Οι «τοπικές κοινωνίες», δηλαδή οι επιχειρήσεις κάθε περιοχής, τα τοπικά συμφέροντα (Δήμαρχοι, τοπικοί εμποροβιοτεχνικοί σύλλογοι και τα ρέστα) θα παρεμβαίνουν στον τομέα του άμεσου ενδιαφέροντός τους, με ειδικά μαθήματα και δραστηριότητες, προετοιμάζοντας κατάλληλα το αυριανό εργατικό δυναμικό τους, με αντάλλαγμα τη συμμετοχή τους στο κόστος λειτουργίας των σχολείων. Την «ουσιαστική και δημιουργική συμμετοχή» των γονιών την αντιλαμβανόμαστε, βεβαίως, αν δούμε τον τρόπο παρέμβασης και λειτουργίας των συλλόγων γονέων: με μια συντηρητική λογική και στην κατεύθυνση μπαλώματος κάθε τρύπας που αφήνει το κρατικό έλλειμμα χρηματοδότησης. Σ’ αυτό το δημόσιο σχολείο-επιχείρηση, που θα ιδιωτικοποιούνται μεγάλα κομμάτια της λειτουργίας του, θα έχει αυξημένα καθήκοντα και ο διευθυντής, που θα καλείται να παίξει και ρόλο μάνατζερ, διαλέγοντας τις πιο προσοδοφόρες προσφορές για το σχολείο του.
Την «αυτονομία» και «αυτοδιοίκηση» αυτού του είδους, το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ την επεκτείνει και στα Πανεπιστήμια. Πολυετείς, αμοιβαία δεσμευτικές, προγραμματικές συμφωνίες με την Πολιτεία, ενώ θα ενθαρρύνονται οι «συμφωνίες με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την περιφέρεια». Η χρηματοδότηση θα γίνεται με βάση τα αποτελέσματα της λειτουργίας των Πανεπιστημίων, σε στόχους που θα έχουν θέσει τα ίδια και έχουν συμφωνηθεί με το κράτος. Τέτοια κριτήρια θα είναι π.χ. το ποσοστό των φοιτητών που θα αποφοιτά στον αναμενόμενο χρόνο σπουδών, το ποσοστό των φοιτητών που βρίσκει δουλειά σε διάστημα ενός έτους από την αποφοίτηση, κ.λπ. Δηλαδή στόχους που ευνοούν την εντατικοποίηση των σπουδών, την επιβολή σιγής νεκροταφείου και τη νέκρωση του φοιτητικού κινήματος, την απόλυτη υποταγή στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Θα ενθαρρύνονται επίσης με κίνητρα η άντληση πόρων από άλλες πηγές. Υποθέτουμε ότι τα «κίνητρα» θα είναι η περικοπή της κρατικής χρηματοδότησης, η προώθηση των μεταπτυχιακών μπίζνες κ.λ.π. Προβλέπεται ακόμη η ίδρυση «κέντρων αριστείας» στα ΑΕΙ και τα ερευνητικά κέντρα «σε τομείς που ενδιαφέρουν τη χώρα και την οικονομία». Συνεπώς θα έχουμε Πανεπιστήμια και Σχολές-φιλέτα, στα οποία θα επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των καπιταλιστών και του κράτους και στα οποία θα φοιτά η αφρόκρεμα του αυριανού στελεχικού δυναμικού των επιχειρήσεων και του κρατικού μηχανισμού.
Κοντολογίς, μας περιμένουν μαύρες μέρες και με το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, αφού το πρόγραμμά του για την Παιδεία εκφράζει απόλυτα τα συμφέροντα του κεφαλαίου και της αστικής τάξης, ενώ σε κάποια σημεία είναι πιο μπροστά και από αυτό της ΝΔ σε αντιδραστικότητα.
Γιούλα Γκεσούλη