«8 ώρες δουλειά – 8 ώρες ξεκούραση – 8 ώρες ύπνος». Αυτό ήταν το αίτημα που φλόγιζε τις καρδιές και συντόνιζε τα βήματα των εργατών στα τέλη του 19ου αιώνα. Με κορύφωση των αγώνων τη ματωμένη Πρωτομαγιά του Σικάγου, που έμεινε έκτοτε διεθνές σύμβολο της εργατικής τάξης. Μέρα ιερή όχι μόνο και όχι τόσο για τους νεκρούς της όσο για το αίτημα.
Στις αρχές του 21ου αιώνα έχουμε γυρίσει πίσω στην εποχή που τόσο γλαφυρά περιέγραψε στο «Ζερμινάλ» ο Εμίλ Ζολά, στην εποχή του εργασιακού μεσαίωνα. Οχι μόνο ανεπισήμως, αλλά και επισήμως (σε επίπεδο νομικών κειμένων και όχι απλώς διακηρύξεων).
Οδηγία 2003/88/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
…Ως περίοδος ανάπαυσης νοείται κάθε περίοδος που δεν είναι χρόνος εργασίας
…Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα αναγκαία μέτρα ώστε κάθε εργαζόμενος να διαθέτει, ανά εικοσιτετράωρο, περίοδο ανάπαυσης ελάχιστης διάρκειας ένδεκα συναπτών ωρών.
(Για τους ναυτικούς η περίοδος ανάπαυσης περιορίζεται στις 10 ώρες ημερησίως).
Τον 19ο αιώνα, οι εργάτες ξεχώριζαν το χρόνο που είναι απαραίτητος για ύπνο (βιολογική ανάγκη) με το χρόνο που είναι απαραίτητος για ξεκούραση (κοινωνική ανάγκη). Σήμερα, έχουμε φτάσει στο σημείο ο εργαζόμενος να θεωρείται υποζύγιο: δουλειά – φαγητό – ύπνος. Γιατί, βέβαια, τίποτα περισσότερο δεν μπορεί να γίνει σε 11 ώρες. Ενα μπάνιο, φαγητό, ύπνος, για να ξεκουραστεί ο οργανισμός ύστερα από 13 ώρες δουλειά και τουλάχιστον 1 ώρα μετακίνησης από και προς το χώρο εργασίας.
Η συνένωση του βιολογικά αναγκαίου χρόνου ξεκούρασης με το χρόνο που είναι απαραίτητος για κοινωνική δραστηριότητα δείχνει πόσο πίσω έχουμε πάει. Το 8ωρο έχει καταργηθεί στην πράξη. Ο μισθός ενός 8ωρου δεν αρκεί για να συντηρηθεί η εργατική οικογένεια. Ούτε δύο 8ώρων (όταν εργάζονται και οι δυο σύζυγοι). Αναζητούνται συμπληρώματα σε υπερωρίες και δεύτερη δουλειά. Το κεφάλαιο δεν οικειοποιείται πια με αλλοτριωτικές μεθόδους τον ελεύθερο χρόνο του εργάτη. Το κεφάλαιο μετατρέπει αυτόν τον πρώην ελεύθερο χρόνο σε χρόνο εργασίας, παρατείνοντας -άμεσα ή έμμεσα- την εργάσιμη μέρα και αποκομίζοντας απόλυτη υπεραξία. Ο εργάτης αντιμετωπίζεται όχι ως κοινωνικό ον αλλά ως βιολογική πρώτη ύλη.
ΥΓ: Στην Ελλάδα, προς το παρόν, ο υποχρεωτικός χρόνος ημερήσιας ανάπαυσης είναι 12 ώρες. Κάποια στιγμή, βέβαια, θα… εκσυγχρονιστούμε και εδώ. Θα πάμε στις 11.
