Δεν είναι στις προθέσεις μας να σχολιάσουμε την τελετή έναρξης των ολυμπιακών αγώνων του Παρισιού, αυτό το κιτς υπερθέαμα της ποπ κουλτούρας του γαλλικού ιμπεριαλισμού, που περισσότερο έμοιαζε με το πανηγυράκι της Εurovision. Μέσα σ’ αυτό το υπερθέαμα υπήρξαν κάποιες (ελάχιστες) στιγμές που έλεγες «εδώ κάτι θα πουν», αλλά σε ελάχιστα δευτερόλεπτα ερχόταν τα ροζουλί φτερά και η χρυσόσκονη και κάλυπταν τα πάντα.
Μια τέτοια στιγμή ήταν το μέρος που οι κατασκευαστές του υπερθεάματος ονόμασαν SYNCΗRONICITE (συγχρονικότητα) και το οποίο ξεκινούσε με ήχους από τις εργασίες αποκατάστασης της Notre Dame. Kαι πάνω που πήγαινες να πεις «να κάτι ενδιαφέρον, μια σπονδή – έστω και ξώφαλτση- στους δημιουργούς του κοινωνικού πλούτου, τους εργάτες και τις εργάτριες», σου ερχόταν το «σιχτίρ» στο στόμα, καθώς διαπίστωνες ότι όλα ήταν fake. Fake oι ήχοι (φτιαγμένοι με ηλεκτρονικά μέσα), fake oι εργάτριες και οι εργάτες με τις ατσαλάκωτες φόρμες (ήταν ακροβάτες και χορευτές). Τα πάντα είχαν ετοιμαστεί από τα πριν. Τίποτα δεν ήταν live.
Δείτε τι εννοούμε:
Η σκέψη πήγε αμέσως έναν αιώνα νωρίτερα. Ηταν 7 Νοέμβρη του 1922, πέμπτη επέτειος της Οκτωβριανής Επανάστασης, όταν στο Μπακού, την πρωτεύουσα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, οργανώθηκε ένα καλλιτεχνικό γεγονός που άλλαξε την ιστορία της μουσικής και έγινε πηγή έμπνευσης για πρωτοπόρους μουσικούς απ’ όλο τον κόσμο.
Εμπνευστής, δημιουργός και επιτόπου διευθυντής του ήταν ο Αρσένι Μιχάιλοβιτς Αβράμοφ, πρωτοπόρος σοβιετικός μουσικός και τεχνικός ήχου, ο «πατέρας» του ρεύματος που ακόμα και σήμερα ονομάζεται industrial. Γκούντκοφ σιμφόνια (Η συμφωνία των σειρήνων) ονομαζόταν το έργο.
Στο λιμάνι του Μπακού παρατάχτηκαν τα πλοία του σοβιετικού στόλου της Κασπίας με τις σειρήνες και τις σφυρίχτρες ομίχλης έτοιμες. Στην πόλη λεωφορεία και αυτοκίνητα με τις δικές τους κόρνες. Δύο πυροβολαρχίες του Κόκκινου Πυροβολικού τριγύρω (oι κανονιοβολισμοί τους χώριζαν το έργο σε μέρη), καθώς και τάγματα πεζικού του Κόκκινου Στρατού με τα τυφέκιά τους. Τα εργοστάσια είχαν έτοιμες τις δικές τους σειρήνες, αυτές που κήρυσσαν την αρχή και το τέλος της εργασίας, αλλά και τις μηχανές τους. Επίσης, 25 ατμομηχανές και υδροπλάνα! Ο,τι μπορούσε να παραγαγάγει ήχο επιστρατεύτηκε, ακόμα και οι καμπάνες των εκκλησιών. Στην προκυμαία αρκετές εργατικές χορωδίες και μια μεγάλη στρατιωτική μπάντα. Και δεκάδες χιλιάδες σοβιετικοί πολίτες, όχι απλά θεατές αλλά συμμέτοχοι σ’ αυτή τη γιγαντιαία μουσική παράσταση.
Για τις ανάγκες του έργου, ο Αβράμοφ είχε κατασκευάσει το magistral, ένα όργανο που αποτελούνταν από 50 σφυρίχτρες ατμού προσαρμοσμένες σε σωλήνες, που λειτουργούσαν ανεξάρτητα, χορδισμένες όπως τα κλειδιά ενός πιάνου. Το magistral κατασκευάστηκε για να παίξει τη Διεθνή, ενώ οι εργατικές χορωδίες και η μπάντα απέδωσαν -πέραν της Διεθνούς– το Πένθιμο Εμβατήριο των Εργατών (Πέσατε Θύματα), τη Βαρσαβιάνκα, και τη Μασσαλιώτιδα.
Ο ίδιος ο Αβράμοφ, όχι με ρεντιγκότα και παπιγιόν, αλλά φορώντας καθημερινά εργατικά ρούχα, διηύθυνε την «ορχήστρα» από την ταράτσα ενός ψηλού κτιρίου. Δεν κρατούσε τη μπαγκέτα του μαέστρου αλλά δυο σημαίες (άλλαζε χρώματα), τις οποίες κουνούσε δίνοντας τις προκαθορισμένες εντολές σε κάθε τμήμα της «ορχήστρας».
- Ηταν ένα μήνυμα τρόμου για τους καπιταλιστές: «Μας τα πήραν όλα!»
- Ηταν ένα μήνυμα ανάτασης για τους εργάτες: «Τα έργα των χεριών μας είναι δικά μας. Θα πορευτούμε στη νέα βιομηχανική εποχή με εργατική εξουσία και χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και τα επιτεύγματά μας δε θα έχουν προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία».
- Ηταν ένα καλλιτεχνικό μήνυμα: Η εργατική τάξη ανοίγει μια νέα εποχή στην καλλιτεχνική δημιουργία, αυτό που σήμερα ονομάζουν interactive. Για να πραγματωθεί η Συμφωνία των σειρήνων κινητοποιήθηκαν χιλιάδες άνθρωποι. Η συντριπτική πλειοψηφία τους δεν ήταν μουσικοί, αλλά εργάτες και εργάτριες των σοβιετικών εργοστασίων, κόκκινοι φαντάροι και ναύτες, σιδηροδρομικοί, αεροπόροι κ.ά. Ο χώρος παρουσίασης του έργου δεν ήταν μια αίθουσα συναυλιών. Ηταν μια ολόκληρη πόλη, το λιμάνι της, τα εργοστάσιά της, οι σιδηρόδρομοί της, οι άνθρωποί της.
Ο Αβράμοφ έκανε αυτές τις ιδέες καλλιτεχνικό έργο, σπάζοντες τις κλασικές φόρμες και εισάγοντας μια πρωτοποριακή αντίληψη για την οργάνωση των ήχων. Το ίδιο που έκανε ο Μαγιακόφσκι στην ποίηση, ο Τζίγκα Βερτόφ στον κινηματογράφο και τόσοι άλλοι σκαπανείς της πρωτοπόρας επαναστατικής τέχνης. Ο Αβράμοφ ήταν μπροστά από την εποχή του. Μπροστά και από τις κλασσικιστικές απόψεις της μπολσεβίκικης ηγεσίας (Λένιν, Στάλιν), η οποία πάντως τον κάλεσε τον επόμενο χρόνο και παρουσίασε αυτό το μνημειώδες έργο και στη Μόσχα.
Η Συμφωνία των σειρήνων δεν ηχογραφήθηκε, φυσικά. Ο Αβράμοφ, όμως, άφησε εκτενείς οδηγίες στον σοβιετικό Τύπο της εποχής. Βάσει αυτών, οι Ισπανοί Λεοπόλδο Αμίγο και Μιγέλ Μολίνα έκαναν μια αναδόμηση τμημάτων του έργου το 2003 και μας έδωσαν την ευκαιρία να μάθουμε «πώς περίπου ήταν» αυτό το μοναδικό καλλιτεχνικό γεγονός.
Απολαύστε το, για να «καθαρίσετε τ’ αυτιά σας» από το κιτς του Παρισιού και τα μπλιμπλίκια των μπιτσόμπαρων. Θα το ακούσετε καλά με ακουστικά (τα συστήνουμε θερμά).
