Oταν τα anti-covid εμβόλια βρίσκονταν στο τελευταίο στάδιο των δοκιμών, υπήρχε μια «ανησυχία» μη τυχόν «μας τα χαλάσουν» οι αντι-εμβολιαστές. Κίνδυνος υπερβολικός (για να μην πούμε σκόπιμα φουσκωμένος), όπως αποδείχτηκε στην πράξη, μόλις τα εμβόλια άρχισαν να περνούν στην κατανάλωση. Τα πράγματα αντιστράφηκαν. Οι αντι-εμβολιαστές κάθε είδους, από «ψεκασμένους» μέχρι οπαδούς κάθε ιδεολογικής ή επιστημονικοφανούς λόξας, πέρασαν στο περιθώριο και γίνεται «σκοτωμός» για το ποιος θα πρωτοκάνει το εμβόλιο.
Τα εμβόλια είναι πολύ λίγα για τις ανάγκες της κοινωνίας. Κι όσο παραμένουν λίγα και ο εμβολιασμός προχωρεί με ρυθμό χελώνας τόσο μεγαλύτερο είναι το τίμημα σε ανθρώπινες ζωές. Είναι άραγε αυτό ένα αναπόφευκτο γεγονός;
Η ανθρωπότητα, ακόμα και υπό τον καπιταλισμό, έχει κάνει τόσο μεγάλη επιστημονική πρόοδο που σε λιγότερο από ένα χρόνο βρέθηκε εμβόλιο για έναν καινούργιο, ιδιαίτερα θανατηφόρο ιό. Για την ακρίβεια βρέθηκαν πολλά εμβόλια. Η ποσότητα των εμβολίων που έχουν μπει σε κυκλοφορία δεν καθορίστηκε από διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις, αλλά από διαφορετικά καπιταλιστικά συμφέροντα.
Το ανά τον κόσμο επιστημονικό δυναμικό δε διαχωρίστηκε ανάμεσα σε ομάδες που ακολούθησαν διαφορετικές επιστημονικές κατευθύνσεις. Διαχωρίστηκε ανάμεσα σε ομάδες που υπηρετούν διαφορετικά φαρμακευτικά μονοπώλια. Τι θα γινόταν αν αυτό το επιστημονικό δυναμικό συνενωνόταν και δούλευε με πνεύμα συνεργασίας; Θα είχαμε λιγότερα εμβόλια (ίσως ένα ή δύο) και θα τα είχαμε νωρίτερα και από τον περίπου ένα χρόνο που απαιτήθηκε.
Γιατί τα εμβόλια είναι τόσο λίγα; Γιατί η παραγωγή τους δε γίνεται ανάλογα με τις ανάγκες της ανθρωπότητας, αλλά ανάλογα με τους σχεδιασμούς των μονοπωλίων που έχουν καταφέρει να προηγηθούν στην κούρσα. Οι πατέντες, μολονότι χρηματοδοτήθηκαν αδρά από τα καπιταλιστικά κράτη, είναι ιδιοκτησία των φαρμακευτικών μονοπωλίων, δεμένη όχι μόνο με τους άγραφους νόμους του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, αλλά και με τους γραπτούς νόμους του διεθνούς δικαίου.
Η παραγωγή προχωράει ανάλογα με την παραγωγική δυνατότητα των μονοπωλιακών ομίλων και διαρθρώνεται με στόχο να μη διαρρεύσουν οι πατέντες και να μην ενισχυθούν τα ανταγωνιστικά μονοπώλια. Τα ανταγωνιστικά μονοπώλια, πάλι, αποσκοπώντας στο ανώτατο κέρδος, προσπαθούν να βγάλουν το δικό τους εμβόλιο για να ριχτούν μ’ αυτό στην αγορά. Μόνο όταν αποτυγχάνουν, προσπαθούν να κλείσουν συμφωνία με κάποιο άλλο μονοπώλιο για να παραγάγουν το δικό του εμβόλιο (όπως συνέβη με τη γαλλική Sanofi που απέτυχε να βγάλει δικό της εμβόλιο και έκλεισε συμφωνία με την Pfizer).
Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τι θα συνέβαινε αν επιστρατευόταν όλο το βιομηχανικό δυναμικό του κόσμου για να παραγάγει ένα-δύο εμβόλια. Η ανθρωπότητα θα είχε υπερεπάρκεια εμβολίων και θα είχε ήδη χτίσει το πρώτο τείχος ανοσίας έναντι του SARS-CoV-2, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να βαθύνει τη μελέτη της νόσου και να προσαρμόσει ανάλογα το μελλοντικό εμβολιαστικό της πρόγραμμα. Για το ότι δεν συνέβη αυτό δε φταίει η ανεπάρκεια του παραγωγικού δυναμικού, φταίει η καπιταλιστική ιδιοκτησία επ’ αυτού του δυναμικού.
Κάποια από τα εμβόλια που έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται εμφανίζουν ορισμένες επιπλοκές. Ο κόσμος παρακολουθεί άναυδος επιστήμονες να αναφέρονται δημόσια σ’ αυτές τις επιπλοκές και δεν ξέρει τι να πιστέψει. Ο ένας θεωρεί τις επιπλοκές ασήμαντες. Ο άλλος τις αποδίδει στην τεχνολογία του αδενοϊού, που τη θεωρεί εκ κατασκευής ελαττωματική. Τους ακούς και αναρωτιέσαι αν πρόκειται για επιστημονική συζήτηση πάνω στις αβεβαιότητες που πάντα υπάρχουν, όταν η επιστήμη διερευνά ένα νέο πεδίο, ή αν πρόκειται για επιστήμονες στρατευμένους από τις ανταγωνιζόμενες πολυεθνικές του φαρμάκου, οι οποίοι υποστηρίζουν τη «δική τους» εταιρία.
Ξέρεις ότι όλοι αυτοί οι κορυφαίοι επιστήμονες δεν είναι εκτός του συστήματος των φαρμακευτικών μονοπωλίων, αλλά αντίθετα είναι χωμένοι μέσα σ’ αυτό. Ξέρεις, ακόμη, ότι κάθε μονοπώλιο έχει συμφέρον να καθυστερήσει τους ανταγωνιστές του, προκειμένου να προλάβει να καταλάβει δικό τους χώρο. Ξέρεις ότι η επιστήμη έχει αβεβαιότητες, ιδιαίτερα όταν έρχεται αντιμέτωπη με νέα φαινόμενα. Οταν όμως υπεισέρχεται ο καπιταλισμός, οι αβεβαιότητες, αντί να τροφοδοτήσουν μια ειλικρινή επιστημονική συζήτηση (και με στοιχεία αντιπαράθεσης), τροφοδοτούν επιχειρηματικό πόλεμο με «βεβαιότητες» ανταγωνιζόμενων μονοπωλίων.
Ο παγκόσμιος καπιταλισμός θέλει να απαλλαγεί από την πανδημία. Για τους δικούς του λόγους, φυσικά, όχι για λόγους αγάπης προς τον άνθρωπο. Ο καπιταλισμός αγαπά τον άνθρωπο μόνο ως «εργαλείο» παραγωγής κέρδους. Ομως, στην προσπάθεια απαλλαγής από την πανδημία ο καπιταλισμός περιορίζεται από τα ίδια τα όριά του ως σύστημα. Η διαχείριση της πανδημίας έδειξε αυτά τα όρια: έγινε και εξακολουθεί να γίνεται με κριτήριο την κερδοφορία των καπιταλιστικών επιχειρήσεων και όχι με κριτήριο την προστασία της δημόσιας υγείας. Η περιβόητη ισορροπία δημόσιας υγείας – οικονομίας «γέρνει» υπέρ της οικονομίας, δηλαδή υπέρ των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων.
Τα ίδια στενά όρια του καπιταλισμού ως συστήματος φαίνονται και στη διαχείριση του εμβολιασμού. Τις βασικές πλευρές αυτής της διαχείρισης σκιαγραφήσαμε αδρά παραπάνω.
Δεν πρέπει, λοιπόν, να ξεχνάμε ποτέ ότι η ανθρωπότητα θα πληρώνει βαρύ φόρο αίματος όσο παραμένει σφιχτοδεμένη με τα καπιταλιστικά δεσμά. Το ζήτημα δεν είναι ηθικό (οι καπιταλιστές δεν είναι κάποιοι αιμοβόροι τύποι που ικανοποιούνται με τους μαζικούς θανάτους). Το ζήτημα είναι οικονομικό-κοινωνικό-πολιτικό: η καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής, της κοινωνικής ζωής, του κράτους και των δομών του οδηγεί αναγκαστικά στο έγκλημα.
Για να πάψουμε να πληρώνουμε αυτόν το βαρύ φόρο αίματος, για να τεθεί η επιστήμη στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι του κεφαλαίου, θα πρέπει να απαλλαγούμε από τον καπιταλισμό.
Π.Γ.