Μέρα που ‘ναι σήμερα, ο ελληνικός λαός θα υποστεί μια ακόμα επιχείρηση πλύσης εγκεφάλου, με την παρουσίαση της ιστορίας έτσι όπως βολεύει το εθνικιστικό αφήγημα της ελληνικής πλουτοκρατίας. Ακόμα και «όχι» κατασκεύασαν για να υπηρετήσουν αυτό το αφήγημα, ενώ είναι γνωστό ότι ο φασίστας δικτάτορας Μεταξάς ουδέποτε πρόφερε αυτή τη λέξη.
Αυτό που είπε ο Μεταξάς στον ιταλό πρεσβευτή Εμανουέλε Γκράτσι, τα χαράματα της 28ης Οκτώβρη του 1940, ήταν ένα ξέπνοο «alors, c’est la guerre!» («λοιπόν, έχουμε πόλεμο»), το οποίο μετά από μερικές; μέρες μετατράπηκε σε «όχι» από έναν εκδότη αστικής εφημερίδας («Ελληνικόν Μέλλον») και έγινε βασικό σύνθημα του πολέμου.
Ενός πολέμου που από τη μεριά του ελληνικού λαού ήταν εθνικοαπελευθερωτικός, ενώ από τη μεριά της αστικής τάξης ήταν συνέπεια της πρόσδεσής της στο βρετανικό ιμπεριαλιστικό άρμα. Ιδεολογικά, ο Μεταξάς ήταν ταυτισμένος με τον φασισμό του Μουσολίνι και τον αντέγραφε σε όλα τα «σουσούμια» του. Ομως, στην κατανομή των σφαιρών επιρροής η καπιταλιστική Ελλάδα ήταν απόλυτα προσδεδεμένη στη βρετανική αυτοκρατορία. Η ελληνική αστική τάξη δεν είχε πρόβλημα με την ιμπεριαλιστική εξάρτηση και με τη χορήγηση στρατιωτικών βάσεων (όπως ζητούσε ο ιταλικός ιμπεριαλισμός με το τελεσίγραφό του), αλλά με το ποια ιμπεριαλιστική δύναμη θα έπαιρνε τις βάσεις.
Οι ιταλοί ιμπεριαλιστές ήθελαν βάσεις στην Ελλάδα για να περικυκλώσουν τον βρετανικό ιμπεριαλισμό στη Μεσόγειο και να τον αποκόψουν εντελώς από τα Βαλκάνια. Αυτό δεν ήθελαν οι Βρετανοί και υπαγόρευσαν στον Μεταξά την κατηγορηματική άρνηση στο τελεσίγραφο που του επέδωσε ο Γκράτσι εκ μέρους της κυβέρνησης Μουσολίνι.
Το πρώτο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη
Ο έγκλειστος στα μπουντρούμια της μεταξικής δικτατορίας, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ και μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Νίκος Ζαχαριάδης, εντοπίζοντας αυτή την αντίφαση ανάμεσα στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο που έδινε ο ελληνικός λαός και τον πόλεμο καθ’ υπαγόρευση της Αγγλίας, που έδινε η ελληνική αστική τάξη, και γνωρίζοντας καλά τις κατευθύνσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς για χώρες σαν την Ελλάδα, κινήθηκε με πολιτική ιδιοφυΐα, οδηγώντας τους κομμουνιστές να «συγχωνευτούν» με τα εθνικοαπελευθερωτικά αισθήματα του ελληνικού λαού, δίνοντάς τους αντιφασιστικό και αντιπλουτοκρατικό βάθος.
Το πρώτο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη αποτελεί υπόδειγμα επαναστατικής πολιτικής τακτικής. Αλλά και υπόδειγμα επαναστατικής ρητορικής, καθώς ο Ζαχαριάδης είναι έγκλειστος και για να δημοσιευτεί το γράμμα του και να προστατέψει το ΚΚΕ από χαφιέδικες, από τη μια, και από αριστερίστικες και τροτσκιστικές, από την άλλη, παρεκκλίσεις, έπρεπε να γραφτεί σε αισώπεια γλώσσα.
Ο Ζαχαριάδης, από την απόμόνωση, καλεί τον ελληνικό λαό να πολεμήσει ενάντια στο φασίστα εισβολέα κι ας διευθύνει η φασιστική κυβέρνηση Μεταξά αυτόν τον πόλεμο, ενώ παράλληλα περιγράφει με μαεστρία μια άλλη κοινωνία ως «έπαθλο» της νίκης. Ακολουθεί δημιουργικά τις κατευθύνσεις του τελευταίου συνέδριου της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Προς το λαό της Ελλάδας
Ο φασισμός του Μουσσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι έλληνες παλαίβουμε για τη λευτεριά την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα, έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.
Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δόσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως καμιά επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.
Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.
Αθήνα 31 του Οκτώβρη 1940
Νίκος Ζαχαριάδης
Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ
Το δεύτερο και το τρίτο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη
Οταν οι Ιταλοί αποκρούονται και το ελληνικό κράτος συνεχίζει τον πόλεμο μέσα στην Αλβανία, ο Ζαχαριάδης συντάσσει δεύτερο γράμμα, το οποίο προσπαθεί να κοινωνήσει στους κομμουνιστές μέσα από παράνομα κανάλια, δεδομένου ότι η φασιστική κυβέρνηση δε θα το δημοσίευε. Το δεύτερο γράμμα στάλθηκε 26 μέρες μετά το πρώτο.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης καταγγέλλει τη συνέχιση του πολέμου, μετά την απόκρουση των ιταλών εισβολέων ως ως κατακτητικό πόλεμο στο πλευρό της ιμπεριαλιστικής Αγγλίας και ζητά ανατροπή της κυβέρνησης και υπογραφή ειρήνης με τη μεσολάβηση της Σοβιετικής Ενωσης.
Προς το λαό της Ελλάδας
Ολόκληρος ο λαός της Ελλάδας ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Έξω απ’ αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και Ιταλία – Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράμα θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) να ξανάρθουν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 Οχτώβρη 1940 δίχως καμιά εδαφική – οικονομική -πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελλάδας. 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες απ’ τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση τους δύο αυτούς όρους να ζητήσουμε αμέσως απ’ την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη. Αυτό είναι σήμερα το μοναδικό εθνικολαϊκό συμφέρον. Και η πράξη έχει αποδείξει ότι μόνον η ΕΣΣΔ σήμερα έδωσε την ειρήνη και ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας – Βουλγαρίας – Τουρκίας.
26 του Νοέμβρη 1940
Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Υ.Γ. Είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε ειρήνη έντιμη και δίχως κυρώσεις και για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά τόσο τον εθνικό – αμυντικό – απελευθερωτικό χαρακτήρα του πολέμου που κάνουμε, όσο και ότι είμαστε ξένοι προς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που κάνουν οι πλουτοκρατικές μεγάλες δυνάμεις. Αν σήμερα δεν δουλέψουμε για μια έντιμη ειρήνη ο πόλεμος θα χάσει για μας τον εθνικό αμυντικό χαραχτήρα του, θα γίνει καταχτητικός και τότε θα έχει αντίθετο το Λαό.
Επειδή το δεύτερο γράμμα του δεν έφτασε στον προορισμό του και δεν δημοσιεύτηκε, ο Ζαχαριάδης αλλάζει παράνομο κανάλι και στέλνει και τρίτο γράμμα, με την ίδια γραμμή για τους κομμουνιστές:
Προς την κομμουνιστική φοιτητική οργάνωση (ΚΚΕ και ΟΚΝΕ)
Αγαπητοί σύντροφοι,
Έχω για σας μια παράκληση: Να τυπώστε, μοιράστε, τοιχοκολλήστε στην Αθήνα – Πειραιά – Θεσσαλονίκη, αν είναι μπορετό σ’ όλη τη χώρα και στο μέτωπο, το παρακάτω γράμμα μου. Κρατάτε ψηλά, τη σημαία του ΚΚΕ και συνεχίστε με πιο μεγάλη ορμή την πολιτική και οργανωτική σας δουλιά. Ζήτω το ΚΚΕ και η Κομμουνιστική Διεθνής.
Αθήνα, 15 Γενάρη 1941
Ν. Ζαχαριάδης
ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΗ
ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ (ΕΤΚΔ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΚΝΕ (ΕΤΚΔΝ)Το γράμμα αυτό το γράφω, γιατί παρουσιάστηκε μια βασική ριζική διαφωνία μου με την Προσωρινή Διοίκηση που παρουσιάζεται σαν εκπρόσωπος του ΚΚΕ από το Σεπτέμβρη του 1940. Είχα δεχτεί την πολιτική μόνο συνεργασία με την Προσωρινή Διοίκηση (παρά τους σοβαρούς δισταγμούς μου) γιατί είχα εμπιστευθεί σ’ ένα παλιό σύντροφο να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση – Παπαγιάννη.
Από την πρώτη στιγμή είχα παρατηρήσει σοβαρά λάθη στην πολιτική γραμμή της “Προσωρινής Διοίκησης”, που αυτή παρά τις υποδείξεις μου αρνήθηκε να τα διορθώσει όπως δε δέχτηκε και άλλες υποδείξεις μου. Η βασική όμως διαφωνία μας, που θ’ αναφέρω πιο κάτω, με αναγκάζει να μιλήσω ανοιχτά. Το γράμμα μου που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες στις 2 Νοέμβρη 1940 αποβλέπει στα παρακάτω: 1) Να δόσει έγκυρη ενιαία κατεύθυνση στους κομμουνιστές όλης της χώρας. 2) Να κινητοποιήσει το λαό στην αντιφασιστική εξόρμηση για την εθνική ανεξαρτησία και λευτεριά. 3) Να αποκαταστήσει στο εσωτερικό τις λαϊκές ελευθερίες, μια λαϊκή αντιπλουτοκρατική πολιτική. 4) Να κάμει τον πόλεμο εθνικό αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό με βασικό και μοναδικό σκοπό την εξασφάλιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας, της ειρήνης και ουδετερότητάς μας, έξω από το γενικό ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Αυτό θα μπορούσαμε να το επιτύχουμε μόνο μ’ έναν ολόπλευρο προσανατολισμό στην ΕΣΣΔ και με μια πραγματική βαλκανική συνεργασία. Ο Μεταξάς από την πρώτη στιγμή έκαμε το αντίθετο, έκαμε πόλεμο φασιστικό, καταχτητικό πόλεμο. Ενώ, αφού διώξαμε τους ιταλούς από την Ελλάδα βασική προσπάθειά μας έπρεπε να είναι να κάνουμε μια ξεχωριστή, έντιμη και δίχως παραχωρήσεις ελληνοϊταλική ειρήνη, πράγμα που μπορούσε να γίνει με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ, η μοναρχοφασιστική διχτατορία συνέχισε τον πόλεμο για λογαριασμό όχι του λαού της Ελλάδας μα της πλουτοκρατίας και του αγγλικού ιμπεριαλισμού. Μετά το διώξιμο δε των ιταλών από την Ελλάδα το αίμα των φαντάρων μας χύνεται άδικα, σήμερα δε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός εισπράττει σε αίμα των παιδιών της Ελλάδας τους τόκους των κεφαλαίων που διέθεσε στα 1935 -36 για την παλινόρθωση του Γεώργιου και την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής διχτατορίας του Μεταξά. Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται να αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο καταχτητικό ιμπεριαλιστικό, που όλο του τα βάρη τα πληρώνει ο λαός, παραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας. Η ανατροπή του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του λαού μας. Λαός και στρατός πρέπει να πάρουνε στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου με σκοπό ειρήνη, εθνική ανεξαρτησία, εσωτερικό αντιφασιστικό, αντιπλουτοκρατικό λαϊκό καθεστώς, ολόπλευρη προσέγγιση προς την ΕΣΣΔ και βαλκανική συνεργασία με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών. Όλες τις απόψεις μου αυτές τις ανέπτυξα σ’ ένα ανοιχτό γράμμα κ’ ένα σχέδιο απόφασης που στις 22-11-1940 έστειλα στην Προσωρινή Διοίκηση. Αυτή αρνήθηκε να δεχτεί και να δημοσιεύσει αναπτύσσοντας μια καθαρή σοσιαλπατριωτική επιχειρηματολογία που έχει αυτή τη βάση: Ο πόλεμος της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας στην Αλβανία είναι παρόμοιος με τον πόλεμο της ΕΣΣΔ – Φιλανδίας και ότι ο Μεταξάς είναι ο πρωτεργάτης στον παγκόσμιο αντιφασιστικό αγώνα. Η Προσωρινή Διοίκηση θέλει να υποδουλώσει ολοκληρωτικά το ΚΚΕ στη μοναρχοφασιστική διχτατορία αντί να οργανώσει την ανατροπή της. Έτσι η Προσωρινή Διοίκηση και το ανοιχτό γράμμα μου 2-11-1940 (που ακέραια την ευθύνη του την έχω εγώ μπροστά στο ΚΚΕ και στην ΚΔ) το καταντά ένα καθαρό σοσιαλπατριωτικό ντοκουμέντο και πάει να λερώσει την τιμή του ΚΚΕ. Αυτή είναι η διαφωνία μου και η στάση της “Προσωρινής Διοίκησης”. Έτσι πίσω από τη στάση αυτή καθαρίζει ολότελα και τούτο: ότι η Προσωρινή Διοίκηση είναι δημιούργημα και όργανο του Μανιαδάκη και ότι ο Γιάννης Μιχαηλίδης, Ψηλός, Κατσανέβης, Κάμος, πρόδοσε την εντολή που είχε να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη σπείρα του Μάθεση, πουλήθηκε στη μοναρχοφασιστική διχτατορία. Ύστερα από όλα αυτά, η στάση όλων των μελών, στελεχών και οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ μέσα στη χώρα και το μέτωπο πρέπει να είναι αυτή: Ο λαός της Ελλάδας υπερασπίζει στον πόλεμο αυτό μόνο την εθνική του ανεξαρτησία Είναι ξένος ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο Αγγλίας – Γερμανίας και Σια. Θέλει χωριστή, έντιμη, άμεση ειρήνη με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ. Αναγνωρίζει την αρχή της αυτοδιάθεσης μέχρις αποχωρισμού για όλους. Θέλει την ελευθερία του, τη δουλιά του, την επικράτηση της θέλησής του που του πνίγει ο Μεταξάς. Εξωτερική συμμαχία με την ΕΣΣΔ και αληθινή βαλκανική συνεννόηση. Οι λαοί και φαντάροι της Ελλάδας και Ιταλίας δεν είναι εχθροί μα αδέλφια και η συναδέλφωσή τους στο μέτωπο θα σταματήσει τον πόλεμο που κάνουν οι κεφαλαιοκράτες εκμεταλλευτές τους. Για να γίνουν όλα αυτά, λαός και στρατός πρέπει να ανατρέψουν τη μοναρχοφασιστική διχτατορία του Μεταξά που είναι ο κύριος και βασικός εχθρός τους και να εγκαθιδρύσουν τη λαϊκή αντιφασιστική κυβέρνηση. Για να μπορεί ένας λαός να κρατεί την εθνική λευτεριά, πρέπει να είναι και εσωτερικά λεύτερος. Λαός εσωτερικά σκλάβος δε θάναι άξιος να κρατήσει και την εθνική του ανεξαρτησία και κάθε νίκη του εσωτερικού του τυράννου θα δυναμώνει τη σκλαβιά του. Αυτός είναι σήμερα, ο δρόμος του ΚΚΕ. Κάθε μέλος – στέλεχος οργάνωσης αυτή τη στιγμή πρέπει να μπάσει στις μάζες και οργανώνοντάς τες γύρω απ’ αυτή να την επιβάλει νικηφόρα. Ακόμα μην ξεχνάτε ούτε στιγμή τους φυλακισμένους και εξόριστούς μας. Στην Κέρκυρα κάθε στιγμή η ζωή των καλύτερων παιδιών μας, είναι σε άμεσο κίνδυνο από το μαχαίρι του Μεταξύ και τις μπότες του Μουσολίνι.
Εγώ είμαι γερός και καλά. Όλη μου η σκέψη και η καρδιά μου είναι στο κόμμα, όπως και η ζωή μου είναι δοσμένη σ’ αυτό.
Ζήτω το ΚΚΕ! Ζήτω η ΚΔ!
Αθήνα, κρατητήρια Γενικής Ασφάλειας
15-1-1941Γεια χαρά
Ν. Ζαχαριάδης
Ενας ιδιοφυής κομμουνιστής ηγέτης
Σχετικά με την ιστορία των τριών γραμμάτων, δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» της 28ης Οκτώβρη 1945 ένα σημείωμα με τίτλο «Από τα μπουντρούμια της Ασφάλειας», το οποίο περιγράφει τις κινήσεις του Νίκου Ζαχαριάδη εκείνες τις κρίσιμες μέρες. Αξίζει να το παραθέσουμε:
«Το γράμμα του σ. Ζαχαριάδη για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο έχει και την προϊστορία του. Στις αρχές του 1940 ο Μανιαδιάκης μετέφερε τον σ. Ζαχαριάδη απ’ την Κέρκυρα στη Γενική Ασφάλεια της Αθήνας, τόσο γιατί νόμιζε ότι έτσι θα κλόνιζε πιο εύκολα τους φυλακισμένους στην απομόνωση της Κέρκυρας όσο και για να τον έχει και να παρακολουθεί τις κινήσεις του από πιο κοντά. Το Σεπτέμβρη του 1940 ο Μανιαδάκης έδωσε, δήθεν εν αγνοία του, τη δυνατότητα στο σ. Ζαχαριάδη να επικοινωνήσει με την “Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ”. Στη διοίκηση αυτή βρισκότανε και ο Γιάννης Μιχαηλίδης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ από παλιά και που είχε φύγει απ’ την Κέρκυρα με δήλωση. Τη δήλωση αυτή την έκανε με εντολή των σ.σ. Ζαχαριάδη, Παρτσαλίδη και του Νεφελούδη για να βρει και να ξεσκεπάσει το χαφιέ Δαμιανό Μάθεση που λυμαινότανε το Κόμμα. Μα και ο Γιάννης Μιχαηλίδης πρόδωσε την αποστολή που τούχε ανατεθεί και έγινε κι αυτός όργανο του Μανιαδάκη. Αυτόν, λοιπόν, θέλησε να χρησιμοποιήσει τώρα ο Μανιαδάκης για να “ψωνίσει” το σ. Ζαχαριάδη, που τον κρατούσε σε απομόνωση στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας. Ο Μανιαδάκης έδωσε έτσι τη δυνατότητα στο Μιχαηλίδη με δήθεν συμπαθούντες αστυφύλακες να συνδεθεί με το σ. Ζαχαριάδη.
Ο σ. Ζαχαριάδης απ’ την πρώτη στιγμή ζήτησε τα έντυπα της “Προσωρινής Διοίκησης”, είδε ότι διαστρεβλώνεται κατάφωρα φιλομεταξικά η κομματική γραμμή και αποφάσισε, ξέροντας ότι η όλη δουλειά βρίσκεται στα χέρια του Μανιαδάκη, να χρησιμοποιήσει τη μόνη δυνατότητα που υπήρχε για να δοθεί στο ΚΚΕ σωστή γραμμή. Ο σ. Ζαχαριάδης, παρά την επιμονή της “Προσωρινής Διοίκησης”, δε σύστησε ποτέ στο Κόμμα να αναγνωρίσει την “Προσωρινή Διοίκηση” σαν τη μόνιμη καθοδήγηση του ΚΚΕ. Αρνήθηκε κατηγορηματικά να βοηθήσει οργανωτικά την “Προσωρινή Διοίκηση”, συνδέοντάς τη με πρόσωπα κλπ., που ακόμα δεν είχαν πιαστεί και που αυτός γνώριζε. Παρά την επιμονή της “Προσωρινής Διοίκησης”, ο σ. Ζαχαριάδης αρνήθηκε να τη συνδέσει με τον Γληνό, που τότε ήταν έξω και απέφευγε την “Προσωρινή Διοίκηση”.
Ο σ. Ζαχαριάδης έστειλε απ’ την αρχή στην “Προσωρινή Διοίκηση” ένα σχέδιο οργανωτικής απόφασης και πρότεινε στην “Προσωρινή Διοίκηση” να την δημοσιεύσει σα δική της απόφαση. Στο σχέδιο εκείνο λεγότανε ότι, επειδή ο χαφιεδισμός στο Κόμμα είχε σμπαραλιάσει την παλιά κομματική καθοδήγηση και απ’ την πλευρά αυτή είχε δημιουργηθεί μια ανώμαλη κατάσταση στο ΚΚΕ, μέχρις ότου εγκατασταθεί μια νόμιμη καθοδήγηση στο Κόμμα θάπρεπε η κάθε τοπική κομματική οργάνωση ν’ αποχτήσει οργανωτική αυτοτέλεια και ανεξαρτησία, να μην υπάγεται οργανωτικά σε καμιά κεντρική καθοδήγηση και να συνδέεται μ’ αυτή μόνο πολιτικά, εφαρμόζοντας την πολιτική γραμμή που αυτή έδινε, μόνον εφόσον θα την θεωρούσε σωστή.
Η “Προσωρινή Διοίκηση” δε δημοσίευσε το σχέδιο αυτό. Οταν ο σ. Ζαχαριάδης επέμεινε, προφασίστηκε ότι το έχασε, ότι δεν το πήρε. Ο σ. Ζαχαριάδης έστειλε αντίγραφο, μα πάλι η “Προσωρινή Διοίκηση” έκανε τα ίδια. Ηταν ολοφάνερο τι παιχνίδι παιζότανε. Στο μεταξύ ο Μανιαδάκης έπαιζε και άλλο κόλπο. Επιασε μια μέρα 5-6 απ’ τους μεγαλοδηλωσίες (Κλάρα, Σιτοκωνσταντίνου, Φλωκίδη κλπ.) και μαζί τους και τον Μιχαηλίδη που τον έβαλε στο κελί δίπλα στο σ. Ζαχαριάδη. Ο Μιχαηλίδης επικοινώνησε με το μορς με το σ. Ζαχαριάδη. Οταν ο Μιχαηλίδης δεν απάντησε σε ορισμένα συγκεκριμένα ερωτήματα του σ. Ζαχαριάδη, αυτός του είπε ανοιχτά ότι “λέρωσε τη φωλιά του” και πουλήθηκε στον Μανιαδάκη και σταμάτησε τη συνομιλία.
Οταν ο Μανιαδάκης κατάλαβε ότι τόσο με τη δημοσίευση του “ανοιχτού γράμματος” της 31/10/40 όσο και με τη “μηχανή” της επικοινωνίας η διχτατορία ζημίωνε και το ΚΚΕ κέρδιζε, σταμάτησε τη “μηχανή” και μετέφερε το σ. Ζαχαριάδη σε ειδικό κρατητήριο στο τμήμα αλλοδαπών (Ανωτάτη Εμπορική Σχολή) σε ολοκληρωτική απομόνωση, απ’ όπου τον παρέδωσαν στην Γκεστάπο στις 20/5/41 που τον έστειλε την ίδια μέρα αεροπορικώς στη Γερμανία.
Οταν ο σ. Ζαχαριάδης στις αρχές του Νοέμβρη 1940 πείστηκε οριστικά ότι ο Γιάννης Μιχαηλίδης είχε προδώσει την αποστολή που του είχαν αναθέσει οι σύντροφοι της Κέρκυρας και ότι η χαφιεδική “Προσωρινή Διοίκηση” πλαστογραφούσε τη γραμμή του, (του σ. Ζαχαριάδη), ακόμα ότι η χρησιμοποίηση και αυτού του “Ριζοσπάστη” της χαφιεδικής διοίκησης για σωστή πολιτική διαφώτιση γινότανε πολύ δύσκολη ή και αδύνατη, τότε αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά το χαφιεδισμό του Μιχαηλίδη και Σίας. Εδωσε λοιπόν το γράμμα αυτό (βλ. «Το 3ο ανοιχτό γράμμα του σ. Ν. Ζαχαριάδη»), γραμμένο σε πανί, στο φοιτητή Λιανόπουλο, που τότε κρατιόταν στη Γενική Ασφάλεια για να το μεταβιβάσει στους κομμουνιστές φοιτητές, που θα το τύπωναν και θα το κυκλοφορούσαν. Τα πράγματα δείξαν αργότερα ότι και ο Λιανόπουλος ήταν χαφιές».
Στις 9 Μάρτη του 1947, η Γενική Ασφάλεια έδωσε στον αστικό Τύπο το δεύτερο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη, που ως τότε ήταν άφαντο. Ο Ζαχαριάδης, με εξαιρετικά πολιτικά αντανακλαστικά, αντέδρασε άμεσα δημοσιεύοντας στον «Ριζοσπάστη» της 11ης Μάρτη 1947 το εξής σημείωμα:
«Αγαπητέ Ρίζο
Η Γενική Ασφάλεια αποφάσισε, επιτέλους (!), να δημοσιεύσει από το αρχείο της το δεύτερο γράμμα μου. Και, φυσικά από “κακή συνήθεια” που της κατάντησε δεύτερη φύση, δεν μπορεί κι εδώ, όπως και στο πρώτο γράμμα μου, ν’ αποφύγει τις πλαστογραφήσεις και παραποιήσεις. Οπως είναι κιόλας γνωστό, στο πρώτο γράμμα μου είχε κολλήσει, πλαστογραφώντας το, την επικεφαλίδα: “Προς τον κ. Μανιαδάκη κλπ.” πράγμα που εγώ δεν είχα γράψει. Κάτι σχετικό γίνεται και με το δεύτερο γράμμα. Το γράμμα αυτό δεν το έστειλα εγώ στον Μεταξά. Το απηύθυνα τότε στην “Προσωρινή Διοίκηση” του ΚΚΕ για να το στείλει αυτή. Φυσικά η “Προσωρινή Διοίκηση” του ΚΚΕ δεν τόστειλε γιατί “δε συμφωνούσε” με τη γραμμή που έβαζα. Και δε συμφωνούσε γιατί ήταν κατασκεύασμα και όργανο του Μανιαδάκη. Μάλιστα τότε οι Μανιαδάκης – Παξινός – Χαραλαμπίδης έβαλαν το “θεωρητικό” της “Προσωρινής Διοίκησης” Τυρίμο και μου έγραψε μια μακρόσυρτη απάντηση για να δικαιολογήσει και θεμελιώσει “θεωρητικά” την άρνηση αυτή της “Προσωρινής Διοίκησης”. Εννοείται πως ο Τυρίμος δε μου παρουσιάστηκε με το όνομά του, μα αυτός ήταν ο δράστης της απάντησης εκείνης. Η απάντηση εκείνη ξεσκέπαζε τελειωτικά το χαφιεδικό ρόλο της “Προσωρινής Διοίκησης”. Και ένας λόγος που το δεύτερο γράμμα τόστειλα στην “Προσωρινή Διοίκηση” ήταν ακριβώς αυτός. Ηθελα να τους αναγκάσω να πάρουν ανοιχτή θέση για να ξεσκεπαστούν. Αυτό το δεύτερο και έγινε.
Η διχτατορία, τότε, δεν τόλμησε να δημοσιεύσει το “προδοτικό” εκείνο γράμμα και να με στείλει παράλληλα στο στρατοδικείο αφού με κρατούσε στα χέρια της και μια και επρόκειτο για πράξη “εσχάτης προδοσίας”. Και δεν τάκανε όλα αυτά η διχτατορία τότε γιατί καταλάβαινε ότι η γραμμή που έβαζε το δεύτερο γράμμα ήταν μια εθνική – πατριωτική γραμμή, που κάλυπτε πέρα για πέρα τα εθνικά συμφέροντα και ανταποκρινόταν στη θέληση του λαού.
Οι τεταρτοαυγουστιανοί απ’ τη Γενική Ασφάλεια, με εντολή της κυβέρνησης δημοσιεύουν τώρα, ύστερα από εξήμισυ χρόνια, το γράμμα εκείνο, νομίζοντας πως έτσι θα ενισχύσουν κάπως τη σάπια προσφυγή τους στον ΟΕΕ. Θέλουν να δείξουν κυρίως στους Αγγλοσάξωνες αφέντες τους ότι ήσαν πάντα λακέδες τους και ότι το ΚΚΕ και τότε πάλευε ενάντια σε οποιαδήποτε ιμπεριαλιστική υποδούλωση της Ελλάδας, ενάντια στον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό και για την εθνική ανεξαρτησία, όπως αγωνίζεται και σήμερα. Φυσικά, όπως τότε έτσι και τώρα, αυτό ήταν και είναι για το ΚΚΕ η πιο εθνική – πατριωτική αποστολή και η πιο μεγάλη τιμή. Δείχνει ακόμα αυτό την αδιάσπαστη συνέπεια και συνέχεια που έχει η αντιιμπεριαλιστική και λαϊκή πολιτική του Κόμματός μας.
Οταν η “Προσωρινή Διοίκηση” αρνήθηκε να δημοσιεύσει το δεύτερο γράμμα, αναγκάστηκα να αποτανθώ τότε με δικό μου μέσο που προσπάθησα να βρω μέσα από τα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας, μόνος μου και απευθείας, προς το Κόμμα και προς το λαό. Και έδωσα άλλο γράμμα – το τρίτο αυτό – στον Λιανόπουλο. Εκεί έβαζα τη γραμμή του δεύτερου γράμματος και ξεσκέπαζα τη χαφιέδικη “Προσωρινή Διοίκηση”. Ομως και ο Λιανόπουλος που πήρε το τρίτο αυτό γράμμα, αποδείχτηκε προδότης του αγώνα μας. Ετσι ούτε αυτό έφτασε έγκαιρα στον προορισμό του.
Τώρα η Γενική Ασφάλεια, δημοσιεύοντας το δεύτερο γράμμα μου προσφέρει, άθελά της βέβαια, υπηρεσίες στο ΚΚΕ που τόσο μισεί. Μια απ’ αυτές είναι και το ότι ομολογεί έτσι ανοιχτά πως η “Προσωρινή Διοίκηση” ήταν κατασκεύασμά της. Αυτό θα βοηθήσει ορισμένους να ξεκαθαρίσουν κάποιες συγχύσεις που ακόμα τους μπέρδευαν.
Η δημοσίευση του δεύτερου γράμματος πρέπει ακόμα να δώσει αφορμή σε μερικούς που πήραν μέρος “καλή τη πίστει”, όπως λεν, στην κίνηση της “Προσωρινής Διοίκησης”, να διασαφηνίσουν τη θέση τους και το ρόλο τους τόσο γενικά όσο και ειδικότερα γύρω απ’ το δεύτερο γράμμα. Ασφαλώς η Γενική Ασφάλεια και τα όργανά της που, όπως στον καιρό του Μανιαδάκη, διευθύνουν και τώρα προσωπικά την αντικομμουνιστική δουλιά της, αποβλέπουν ακόμα στο να δόσουν “όπλα” και στους διάφορους συνεργάτες τους, “αντιπολιτευόμενους του ΚΚΕ” και τροτσκιστές ενάντια στο Κόμμα μας. Συμφωνάμε απόλυτα με την πρόθεσή της αυτή και θα την παρακαλούσαμε να συνεχίσει και να δημοσιεύσει και τα άλλα “ντοκουμέντα” μας που κρατά στα χέρια της και που τα πήρε χάρη στην “Προσωρινή Διοίκηση”, τον Λιανόπουλο είτε άλλους πράκτορές της.
Αθήνα, 9 του Μάρτη 1947
Ν.Ζ.».
Τα τρία γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη πρέπει να τα δούμε ως ενότητα. Αυτά αποκαλύπτουν ένα κοφτερό πολιτικό μυαλό κι έναν εξέχοντα μαρξιστή διανοητή, γνώστη της διαλεκτικής και των αρχών βάσει των οποίων πρέπει να χαράζεται η τακτική.
Με το πρώτο γράμμα ο Ζαχαριάδης, όπως σημειώσαμε και στην αρχή, εφαρμόζει δημιουργικά τις κατευθύνσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που και τον Ιούλη του 1939 σύστηνε: «Το πρώτο καθήκον του ΚΚΕ είναι η υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της χώρας». Το γράμμα, παρά την αισώπεια γλώσσα που αναγκαστικά έπρεπε να χρησιμοποιήσει ο Ζαχαριάδης για να δημοσιευτεί, κάνει καθαρή διάκριση ανάμεσα στον πόλεμο της ελληνικής αστικής τάξης στο πλευρό της ιμπεριαλιστικής Αγγλίας και στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο του ελληνικού λαού.
Ο Ζαχαριάδης ορίζει το χαρακτήρα του πολέμου ως εθνικοαπελευθερωτικό, όχι από την πλευρά της άρχουσας τάξης και της φασιστικής κυβέρνησης, αλλά από την πλευρά του λαού, γράφοντας: «Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι». Συνδέει τον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο με το ταξικό πρόταγμα: «Επαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι και θα είναι μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό». Και βάζει τη διάσταση του προλεταριακού διεθνισμού: «Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας».
Για τον Ζαχαριάδη, η κυβέρνηση Μεταξά απλά διευθύνει τον πόλεμο. Δεν απευθύνεται σ’ αυτήν αλλά στον ελληνικό λαό. Γι’ αυτό και ο Μανιαδάκης προχώρησε σε μια λαθροχειρία. Ενώ ο Ζαχαριάδης απευθύνει το γράμμα του «προς τον ελληνικό λαό», ο Μανιαδάκης έβαλε στη θέση της απεύθυνσης ««προς τον υφυπουργό Ασφαλείας».
Είναι βέβαιο ότι ο Ζαχαριάδης είχε προβλέψει ποια θα ήταν η συνέχιση του πολέμου. Οτι δηλαδή, μετά την ανάσχεση της ιταλικής επίθεσης, ο πόλεμος θα συνεχιζόταν μέσα στην Αλβανία, αφού σ’ αυτό συναντιούνταν τα συμφέροντα άγγλων ιμπεριαλιστών και ελληνικής πλουτοκρατίας. Οι Αγγλοι ήθελαν να αδυνατίσουν τους Ιταλούς και η ελληνική αστική τάξη ήθελε να κατακτήσει τη μισή Αλβανία που την ονόμαζε «Βόρειο Ηπειρο».
Γράφει, λοιπόν, το δεύτερο (και το τρίτο στη συνέχεια) γράμμα ως δημιουργική συνέχεια του πρώτου, στις νέες συνθήκες. Στο δεύτερο γράμμα τονίζει ότι ο εθνικοαπελευθερτωτικός πόλεμος τελείωσε με την απόκρουση της φασιστικής Ιταλίας. Ορίζει τη φασιστική δικτατορία Μεταξά και τους άγγλους πάτρονές της ως κύριο εχθρό και καλεί σε πάλη για ειρήνη και ουδετερότητα της Ελλάδας με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ.
Το δεύτερο γράμμα του γράφεται 26 μέρες μετά το πρώτο και το ύφος του είναι περισσότερο προειδοποιητικό, καθώς ακόμα ο ελληνικός στρατός δεν έχει προχωρήσει βαθιά μέσα στο αλβανικό έδαφος. Στο τρίτο γράμμα, που γράφτηκε 50 μέρες μετά το δεύτερο, δεν υπάρχει προειδοποιητικό ύφος, γιατί τα πάντα έχουν συντελεστεί με την προέλαση του ελληνικού στρατού βαθιά μέσα στην Αλβανία.
Εν συντομία, η στρατηγική κατεύθυνση που δίνει ο Ζαχαριάδης στους κομμουνιστές, στρατηγική που παίρνει συγκεκριμένες τακτικές μορφές ανάλογα με τις αλλαγές στις πραγματικές συνθήκες, είναι: με το λαό στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο, ενάντια στη ντόπια πλουτοκρατία και τους άγγλους ιμπεριαλιστές πάτρονές της, με στόχο μια λαοκρατική-σοσιαλιστική Ελλάδα.
Στο σχέδιο απόφασης που ο Ζαχαριάδης έδωσε στην προδοτική «Προσωρινή Διοίκηση» μαζί με το δεύτερο γράμμα, η κατεύθυνση οριζόταν σαφέστατα:
«V. Στο δρόμο αυτό της Ειρήνης – Λευτεριάς εξασφάλισης, κύριο εμπόδιο στέκεται η μοναρχοφασιστική διχτατορία του Μεταξά. Για να εξασφαλιστεί ο δρόμος αυτός πρέπει να συντριβεί η διχτατορία αυτή. Ο λαός και ο στρατός πρέπει να πάρουν στα χέρια τους τον αγώνα της υπεράσπισης της χώρας απ’ την ιταλοφασιστική εξωτερική επιδρομή και απ’ την εσωτερική φασιστική διχτατορία. Αυτός είνε σήμερα ο δρόμος του ΚΚΕ και του λαού της Ελλάδας».
Αν ο Ζαχαριάδης δεν είχε αφήσει αυτή τη μεγαλοφυή πολιτική παρακαταθήκη, δύσκολα θα δημιουργούνταν το ΕΑΜ, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ είχε μοιραστεί ανάμεσα στη χαφιέδικη «Προσωρινή Διοίκηση» και στην με αριστερίστικες-τροτσκιστικές παρεκκλίσεις «παλιά Κεντρική Επιτροπή».
Το πρώτο γράμμα του Ζαχαριάδη είχε δημοσιευτεί. Το δεύτερο το κρατούσε στα συρτάρια της η Γενική Ασφάλεια και το κόμμα αγνοούσε ακόμα και την ύπαρξή του, μέχρι να γυρίσει από το Νταχάου ο Ζαχαριάδης. Το τρίτο γράμμα, όμως, έφτασε κάποια στιγμή στα χέρια του κόμματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι δημοσιεύτηκε στην ΚΟΜΕΠ της Κατοχής (Ιούνης 1942, τεύχος 2), ως δεύτερο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη (το κόμμα δεν γνώριζε ότι ήταν το τρίτο).
Υπήρχε έτσι ένας σαφής μπούσουλας για τη διεξαγωγή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ο Ζαχαριάδης το 1940 «συγχώνευσε» το ΚΚΕ με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ελληνικού λαού, με κατεύθυνση να τραβηχτεί ο λαός από την εθνικιστική επιρροή της ξενόδουλης αστικής τάξης και να μπολιαστεί ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας με το ταξικό στοιχείο της επαναστατικής ανατροπής. Πάνω σ’ αυτή τη γραμμή χτίστηκαν το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, η ΕΠΟΝ και έγινε πράξη η αντικατοχική αντιστασιακή εποποιία.
Η κατάληξή της, με Λίβανο-Καζέρτα-Βάρκιζα, εκφεύγει των ορίων αυτού του άρθρου. Το βέβαιο είναι πως αυτή η κατάληξη ήταν «εκτός γραμμής Ζαχαριάδη», που ήταν άλλωστε αυτός που τη στηλίτευσε όταν επέστρεψε από τη μακρά φυλάκισή του, χαράζοντας το δρόμο της επαναστατικής ανασυγκρότησης και αντεπίθεσης, που έγινε πράξη με την επανάσταση του 1946-49.
Πέτρος Γιώτης
