Ισχυρό ράπισμα ήταν η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πάνω στην προσφυγή του Ιλιτς Ραμίρες Σάντσες (Κάρλος) για τις συνθήκες κράτησής του από το γαλλικό κράτος. Το ΕΔΑΔ με μεγάλη πλειοψηφία απέρριψε την προσφυγή, κρίνοντας ότι ναι μεν οι συνθήκες κράτησης του Κάρλος είναι άθλιες και διαφέρουν από αυτές των άλλων κρατουμένων, όμως είναι απαραίτητες και γι’ αυτό δεν παρανόμησε το γαλλικό κράτος.
Νομικοί που παρακολουθούν συστηματικά τη νομολογία του ΕΔΑΔ μας είπαν πως αυτή η απόφαση συνιστά ένα άλμα προς τα πίσω σε σχέση με τις προηγούμενες αποφάσεις του. Γιατί το ΕΔΑΔ έδειχνε μια ευαισθησία σε θέματα τήρησης των κοινωνικών δικαιωμάτων που περιγράφονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και πολλές φορές είχε καταδικάσει κυβερνήσεις ευρωπαϊκών κρατών για βασανιστήρια, χρήση παράνομων αποδεικτικών μέσων, ειδικές συνθήκες κράτησης κ.λπ.
Αυτή, όμως, είναι μια αφηρημένη νομική προσέγγιση που δεν παίρνει υπόψη της την πολιτική πραγματικότητα. Το ΕΔΑΔ ήταν τρόπον τινά ο φερετζές της Ευρώπης. Το δικαστήριο που συμβόλιζε το απώγειο του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, ο οποίος δεν μπορούσε να ανεχτεί πρακτικές όπως τα βασανιστήρια. Το σύστημα λειτουργίας αυτού του δικαστήριου ήταν το εξής: μια υπόθεση θα έπρεπε να τελεσιδικήσει ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων (να εξαντληθούν όλα τα εθνικά ένδικα μέσα) για να μπορεί να παραπεμφθεί στο ΕΔΑΔ. Είχε, λοιπόν, όλη την άνεση το συγκεκριμένο δικαστήριο να παίρνει κάποιες τέτοιες αποφάσεις, σε κάποιες υποθέσεις, λειτουργώντας περισσότερο ως σύμβολο και λιγότερο ως δικαστήριο που ρύθμιζε τη συμπεριφορά των κρατικών μηχανισμών.
Στην περίπτωση του Κάρλος, όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με κάποιον φτωχοδιάβολο που τον σάπισαν στο ξύλο οι μπάτσοι σε κάποιο αστυνομικό τμήμα και δεν κατάφερε να βρει το δίκιο του στο δικαστικό σύστημα της χώρας του.
Εχουμε να κάνουμε με ένα σύμβολο. Με τον άνθρωπο που κατά την κυρίαρχη προπαγάνδα προσωποποιεί την «τρομοκρατία» στην Ευρώπη και μάλιστα όχι ως φαινόμενο σε μια-δυο χώρες, αλλά ως φαινόμενο που αναπτύσσεται στην Ευρώπη και έχει ρίζες στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Η μεταχείριση του Κάρλος από το γαλλικό κράτος έχει παραδειγματικό χαρακτήρα. Οπως παραδειγματικό χαρακτήρα έχει η μεταχείριση των δικών μας πολιτικών κρατούμενων από το ελληνικό κράτος. Οπως παραδειγματική ήταν η μεταχείριση των αγωνιστών της RAF από το γερμανικό κράτος (εκεί που πρωτοχτίστηκαν τα λευκά κελιά, στο κάτεργο του Σταμχάιμ).
Η απόφαση του ΕΔΑΔ, με το προκλητικό σκεπτικό της (είναι άθλιες οι συνθήκες κράτησης, αλλά είναι απαραίτητες) στέλνει ένα μήνυμα. Αυτό που ονομάστηκε ευρωπαϊκός νομικός πολιτισμός και που πρωτίστως συμβολίστηκε με τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ ισχύει μόνο για τη ρύθμιση των απλών, μη πολιτικών υποθέσεων. Για τη ρύθμιση των πολιτικών υποθέσεων, αυτών που αφορούν αντιπάλους των αστικών καθεστώτων και της νέας τάξης πραγμάτων, ισχύει ο πολιτισμός του Γκουαντάναμο. Ας το πάρουμε κι εμείς αυτό το μήνυμα, συνειδητοποιώντας πως το κίνημα αλληλεγγύης θα αντλήσει δύναμη από το λαό και όχι από τους θεσμούς.
Π.Γ.
