Δεν γνωρίζαμε την Adi Liraz, καλλιτέχνιδα των παραστατικών τεχνών. Μας τη γνώρισε η Γεωργία Σκοπούλη με την εκτενή συνέντευξη που της πήρε και δημοσιεύτηκε χτες στον γιαννιώτικο «Ηπειρωτικό Αγώνα». Γεννημένη και μεγαλωμένη στο Ισραήλ-Παλαιστίνη (έτσι αποκαλεί τη χώρα καταγωγής της), η Adi Liraz ζει πλέον στο Βερολίνο. Η σχέση της με τα Γιάννενα έχει τις ρίζες της στη γιαγιά της από την πλευρά της μητέρας της, που ήταν Ρωμανιώτισσα εβραία. Η Adi Liraz είναι μια συνεπής αντισιωνίστρια. Μπορεί οι απόψεις της να είναι κατά βάση πασιφιστικές, μπορεί να διαφωνεί με τις 7 Οκτώβρη και τον Κατακλυσμό του Αλ-Ακσα, όμως ο αντισιωνισμός της είναι συνεπής και μαχητικός. Δεν μασάει τα λόγια της. Λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Κι αυτό έχει ξεχωριστή σημασία, γιατί η καταγγελία του σιωναζισμού προέρχεται από μια εβραία με ισραηλινή υπηκοότητα, που δεν αντέχει πλέον να ζει στην επικράτεια του κράτους-δολοφόνου.
ΠΗΓΗ: ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ
Εμείς Βλέπουμε
- τη γιαγιά της, με καταγωγή από τα Γιάννενα, που τη στοίχειωσε, αλλά της άνοιξε και δρόμους!
- τον πόλεμο, που «δεν είναι Πόλεμος, αλλά Γενοκτονία».
- την συμμετοχή της στα δρώμενα «80 Χρόνια Μετά. 25 Μαρτίου 1944-2024».
- γιατί έρχεται και ξανάρχεται στην πόλη μας!
Και είναι τόσο παραστατική κατά τη διάρκεια της αφήγησης! Όλο της το σώμα μιλάει! Τα χέρια της! Το χαμόγελό της! Το καθαρό της βλέμμα, ενίοτε δακρυσμένο…
Αγγίζω την ιστορία της οικογένειάς μου!
Κυρία Liraz, τί σας ωθεί να έρχεστε και να ξαναέρχεστε στα Γιάννενά μας;
Την πρώτη φορά που ήρθα στα Γιάννενα, με τους γονείς μου, ήμουν μικρό κορίτσι. Ηθελε η μητέρα μου να μου δείξει από πού κατάγεται η οικογένεια μας, από την πλευρά της μάνας της.
Πάντα μου άρεσε, ένιωθα όμορφα να μαθαίνω πληροφορίες γι’ αυτή τη γιαγιά μου που καί της έμοιαζα στη μορφή αλλά και στον χαρακτήρα, και με μεγάλωσε μέχρι που έγινα τεσσάρων χρόνων οπότε και πέθανε.
Ημουν πάντα περίεργη για την γιαγιά αλλά κάτι με σταματούσε για να το ψάξω πιο πολύ, κάτι με φόβιζε…
Μετά το 2016 αποφάσισα να γράψω το ημερολόγιό μου, για εμένα την ίδια. Ξεκίνησα ψάχνοντας τοποθεσίες και γεγονότα, μαζεύοντας στοιχεία. Ηθελα να καταλάβω τι έγινε με τη ζωή μου ποιες οι επιλογές μου και γιατί…
Είχα στο μυαλό μου τη γιαγιά αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω τα μέρη της πόλης που έζησε εκείνη, πού είναι πώς είναι; Δεν ήξερα τί σημαίνει Γιάννενα. Νόμιζα ότι είναι μέρος της Αθήνας!
Αποφάσισα, να έρθω να τα δω, ενήλικη πια, και να καταλάβω την μεγάλη ιστορία της πόλης και της οικογένειάς μου που ζούσαν εκεί από εκατοντάδες χρόνια!
Κατάφερα να έρθω την πρώτη του Απρίλη του 2018. Το συνδύασα με την τελετή ενηλικίωσης του γιου μου, των Εβραίων τελετή, αλλά δεν το γιόρτασα με τον θρησκευτικό τρόπο. Απλά ήταν μια ευκαιρία να έρθει όλη η οικογένεια στα Γιάννενα, να γιορτάσουν.
Επισκέφτηκα, σαν τουρίστρια, για πρώτη φορά τη συναγωγή και το νεκροταφείο. Και τότε άρχισε το ημερολόγιο! Στο νεκροταφείο, στην κορυφή, είδα για πρώτη φορά τον τάφο του Ντάβινσον Εφένη Λεβί και της Χανούλα. Ήταν οι πρόγονοί μου!
Στη συνέχεια έκανα μια έκθεση στην Αθήνα στη γκαλερί “Καπάτος” και μετά στα Γιάννενα. Η έρευνά μου συνεχίστηκε όχι μόνο για την δική μου οικογένεια αλλά για όλη την Εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων.
Και μια ιστορία, να σας πω! Πήγα να κοιμηθώ σε έναν ξενώνα μέσα στο κάστρο, σε ένα μικρό στενάκι. Δεν κατάλαβα αμέσως που βρίσκομαι. Ημουν πίσω από την Συναγωγή! Οταν αντιλήφθηκα ότι αγγίζω αυτές τις πέτρες με τα χέρια μου, ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που συνειδητοποίησα ότι αγγίζω την ιστορία της οικογένειάς μου!
Μπορεί το παρελθόν να επηρεάσει το τώρα, ίσως και το μέλλον;
Αυτή ακριβώς η εμπειρία μου με τα Γιάννενα είναι ότι ανακαλύπτοντας το παρελθόν αντικατοπτρίζεται καί το μέλλον. Κατά κάποιον τρόπο τα Γιάννενα μέσα από το παρελθόν μου έγινε και το μέλλον μου.
Βρήκα πρώτη φορά στη ζωή μου ένα μέρος να…ανήκω! Με τον ίδιο συμβολισμό, την ίδια σειρά βρήκα ταυτόχρονα καί τη ζωή μου καί την γιαγιά μου! Νιώθω ότι έχω μια συνέχεια ότι έχω και έναν τόπο! Τα Γιάννενα!
Γεννήθηκα στο Ισραήλ-Παλαιστίνη
Πού γεννηθήκατε;
Γεννήθηκα στο Ισραήλ-Παλαιστίνη. Μόλις τελείωσα τις σπουδές, στο Τέλ Αβίβ, το πρώτο πτυχίο στις Τέχνες, πήγα στο Βερολίνο, διάσημο για τις τέχνες. Έζησα εκεί για κάποιο διάστημα, δεν ήθελα να γυρίσω πίσω στο Ισραήλ. Μετά ενάμιση χρόνο έγινα μητέρα, και όταν ο γιός μου ήταν δυό χρονών το αποφάσισα να γυρίσω. Πέρασαν πέντε μήνες σαν τεστ στο εαυτό μου να δω αν μου αρέσει να ζήσω στο Ισραήλ. Συνειδητοποίησα ότι ποτέ δεν θα μπορώ να νιώσω το Ισραήλ σαν σπίτι μου, γιατί είναι ένα κράτος που στηρίχτηκε στην αποικιοκρατία και σε αποικιοκρατικές ιδέες, και στην κατοχή της Παλαιστίνης.
Ενιωθα ότι υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό ρατσισμού όχι μόνο ενάντια στους Παλαιστίνιους αλλά και μέσα στην ίδια την κοινωνία του Ισραήλ. Οι Εβραίοι που ήρθαν από την Ευρώπη, οι λευκοί Εβραίοι, έβλεπαν και συνεχίζουν να βλέπουν κατώτερους τους Εβραίους που ήρθαν από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Εξάλλου, και να ήθελα δεν θα μπορούσα να μείνω, γιατί ο πατέρας των παιδιών μου είναι Αφγανός Μουσουλμάνος και τα παιδιά μου μελαμψά.
Μα, ρατσισμός και ανάμεσα στους Εβραίους; Δεν το είχατε αντιληφθεί;
Εννοείται όχι! Οπως και σε κάθε κοινωνία υπάρχει ο ρατσισμός. Οταν γεννιέσαι και μεγαλώνεις σε έναν τόπο θεωρείς πως αυτό είναι το φυσιολογικό. Οταν φύγεις καταλαβαίνεις ότι δεν ήταν το φυσιολογικό.
Σαν αντίδραση σ’ αυτό το “Απαγορεύεται” πήγα
Επιλέξατε την Γερμανία. Δεν γνωρίζατε ότι… ;
Γνώριζα! Τότε μάλιστα, πριν είκοσι χρόνια, η Γερμανία ήταν ακόμη το μέρος του κακού. “Απαγορευόταν” από την κοινωνία του Ισραήλ να πατήσεις το πόδι σου εκεί. Θυμάμαι ακόμη όταν πρωτοπήγα, χωρίς γλώσσα, και άκουγα δυνατούς θορύβους, φωνές και ουρλιαχτά ή κλάματα, φοβόμουν γιατί ερχόταν στο μυαλό μου οι περιγραφές που είχα ακούσει για τους ναζί! Ακόμη όταν έβλεπα διάφορα σημεία στην πόλη του Βερολίνου τα θυμόμουν γιατί τα είχα ξαναδεί σε ασπρόμαυρες ταινίες και ντοκιμαντέρ για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Σαν αντίδραση σ’ αυτό το “Απαγορεύεται” πήγα.
Μου αρέσει πολύ αυτή η… τυχαιότητα!
Πώς ορίζετε τον εαυτό σας ως καλλιτέχνη, και τι προσφέρετε με αυτού του είδους την τέχνη, την παραστατική, περφόρμανς, όπως λέγεται, ή και τέχνη του δρόμου. Και πώς σας αντιμετωπίζει το κοινό της πόλης μας; Όταν σας είδα στο “Αναζητώντας τη Νέλλυ” παρατήρησα ότι από ένα σημείο και μετά ο κόσμος που σας ακολουθούσε σαν να βρισκόταν στα… όρια της κατάνυξης!
Το πρώτο μου πτυχίο είναι Τέχνες και το δεύτερο Τέχνη σε δημόσιους χώρους.
Οταν άρχισα να ψάχνω για τη γιαγιά μου, μετά από λίγο έγινα μάνα και άρχισα να ράβω και να πλέκω για το μωρό μου. Μέσα από όλη αυτή την εμπειρία, γιαγιά-μάνα-πλέξιμο, αποφάσισα να χρησιμοποιήσω τα νήματα για να εκφράσω τον εαυτό μου. Χρησιμοποιώ τα υλικά που χρησιμοποιούμε για το σώμα μας, τα υλικά με τα οποία φτιάχνουμε τα ρούχα.
Αλλοι γράφουν κείμενα (text) για να πούνε στον κόσμο αυτά που θέλουν, κι εγώ χρησιμοποιώ τα υφαντά (textile).
Και μέσω της παράστασης στους δημόσιους χώρους, συναντώ ανθρώπους που δεν πάνε σε γκαλερί, και σε άλλες εκδηλώσεις, και δεν έχουν διαβάσει ένα βιβλίο, και μου αρέσει πολύ αυτή η… τυχαιότητα! Και προσπαθώ να επικοινωνήσω με αυτούς τους ανθρώπους όχι μόνο μέσω μια γνωστικής λειτουργίας αλλά μέσα από μια συναισθηματική προσέγγιση, μια πνευματική τελετουργία.
Το Βερολίνο, όπου ζω και εργάζομαι, είναι γεμάτο με τέτοιες εκδηλώσεις, ο κόσμος από τη μια καταλαβαίνει καλύτερα τι θέλει να πει ο καλλιτέχνης, από την άλλη έχει μπουχτίσει! Ενώ στα Γιάννενα είναι πολύ πιο ενθουσιασμένοι οι άνθρωποι, πιο περίεργοι να καταλάβουν τι γίνεται, και οι αντιδράσεις πιο αυθεντικές. Πολλοί με πλησιάζουν όχι να με ρωτήσουν κάτι, αλλά να μού εκφράσουν ότι τους άγγιξε!
Είστε και υπεύθυνη μιας σειράς βιβλίων των εκδόσεων Ισνάφι
Μέσα από την σειρά ROMANIOTI θέλουμε να πούμε την ιστορία της άγνωστης στην Ελλάδα, αλλά και στους Εβραίους του κόσμου, κοινότητας των Γιαννιωτών Εβραίων Ρωμανιωτών, και να διεκδικήσουμε ξανά την ιστορία του ανήκειν στα Γιάννενα.
Δεν είναι πόλεμος αυτό που γίνεται, στη χώρα μου. Είναι Γενοκτονία!
Στη χώρα σας, σήμερα μαίνεται ένας πόλεμος που δεν έχει τελειωμό
Δεν είναι πόλεμος αυτό που γίνεται στη χώρα μου. Είναι Γενοκτονία!
Πρώτα θέλω να κάνω έναν διαχωρισμό. Αλλο Ισραήλ, άλλο Εβραίοι! Υπάρχουν άνθρωποι και μέσα στο Ισραήλ που δεν θέλουν αυτή την γενοκτονία.
Αυτό γίνεται από το Ισραηλινό κράτος, με την υποστήριξη των Εβραίων του Ισραήλ και μερικών Εβραίων από την διασπορά. Δεν είναι όλοι έτσι. Και όσο περνάει ο χρόνος όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να αντιδράσουν και να σταματήσει αυτή η γενοκτονία.
Προσαρμόζεσαι στο ρόλο του θύματος. Αυτή είναι η Ισραηλινή κοινωνία.
Υπάρχει κάποια εξήγηση γι’ αυτή τη συμπεριφορά του κράτους του Ισραήλ;
Οι Εβραίοι είναι η παλαιότερη μειονότητα στον Χριστιανικό κόσμο. Και αυτό σημαίνει ότι μέσα από αυτή την εμπειρία – των εναντίον τους πογκρόμ, απελάσεων, διώξεων, που κράτησαν δυο χιλιάδες χρόνια – προσαρμόζεσαι στο ρόλο του θύματος.
Τα τελευταία εκατό χρόνια με την εμφάνιση του Σιωνισμού και ειδικότερα από το 1948 με την εμφάνιση του κράτους του Ισραήλ υπήρξε μια προσπάθεια οι Εβραίοι να αντιστρέψουν την εικόνα του θύματος και να γίνουν αυτοί κυρίαρχοι.
Μετά το Ολοκαύτωμα, για πολλούς Εβραίους της διασποράς το κράτος του Ισραήλ, αν πήγαινες, ήταν ένας ασφαλής τόπος. Επειδή το Ισραήλ είναι ένα εθνικό κράτος, όπως όλα τα εθνικά κράτη, έχει κάτι κακό. Και επειδή ειδικά το Ισραήλ έγινε πάνω σε Βρετανική αποικία έγινε και αυτό ένα αποικιοκρατικό κράτος.
Το ειδικό χαρακτηριστικό των Εβραίων του Ισραήλ είναι ότι, παρόλο που πλέον έχουν γίνει κυρίαρχοι, ακόμη θέλουν να βλέπουν τον εαυτό τους σαν θύματα. Εκτός αυτού, υπάρχει μια πολύ έντονη προπαγάνδα από τα μίντια μέσα στο Ισραήλ, ως και από τα “αριστερά”, που θρέφουν τον φόβο ότι θα ξαναγίνουν θύματα και ότι θα μας βλάψουν ξανά όπως έγινε στην ιστορία. Κι έτσι οι Εβραίοι του Ισραήλ δεν καταλαβαίνουν τί γίνεται στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη.
Επιπλέον, η Ισραηλινή κοινωνία είναι πολύ μιλιταριστική. Νιώθουν ότι πρέπει να κάνουν αγόρια και κορίτσια για να γίνουν καλοί στρατιώτες, και στην τελική πάνε στον πόλεμο. Στη Γάζα τώρα νιώθουν ότι εκπληρώνουν το στόχο για τον οποίον γεννήθηκαν. Κι έτσι δεν μπορούν να νιώσουν καμιά συμπάθεια και δεν πιστεύουν ότι κάνουν γενοκτονία! Αυτή είναι η Ισραηλινή κοινωνία…
Η Ισραηλινή κυβέρνηση έχει μια ειδική υπηρεσία που λέγεται ΧΑΣΜΠΑΡΑ που σημαίνει ΕΞΗΓΩ. Ρόλος της είναι να πείθει την παγκόσμια κοινωνία ότι το Ισραήλ είναι καλό! Γι’ αυτό, καί πριν καί μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, τους έχουμε πιάσει να διαδίδουν ψέματα.
Οι ακρότητες και τα εγκλήματα, που έχει κάνει η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου ενάντια σε πολίτες, τραυμάτισαν βαθύτατα εκατοντάδες ανθρώπους στην Ισραηλινή κοινωνία, γιατί ήταν η πρώτη φορά μετά το Ολοκαύτωμα που υπέφεραν μαζικά τόσοι πολλοί Ισραηλίτες. Κι επειδή το Ισραήλ είναι μικρή χώρα, δεν υπάρχει ούτε ένας στο Ισραήλ που να μην έχει κάποιον από τους χιλιάδες που είτε σκοτώθηκαν είτε τραυματίστηκαν είτε έχουν μετατραυματικό τραύμα είτε έχουν απαχθεί άνθρωποί τους.
Η Ισραηλινή κυβέρνηση αποφάσισε, αντί να διαπραγματευθεί και να βρει μια πολιτική λύση για να αντιμετωπίσει αυτήν την μετατραυματική κατάσταση της Ισραηλίτικης κοινωνίας, το χρησιμοποίησε για να κάνει πόλεμο παίρνοντας εκδίκηση.
Στο Βερολίνο, όπου και ζει η μεγαλύτερη Παλαιστινιακή κοινότητα της Ευρώπης, εξαιτίας της ενοχής και των τύψεων που έχει η γερμανική κοινωνία, στηρίζουν άκριτα τα εγκλήματα του Ισραηλίτικου κράτους και καταπιέζουν τους Παλαιστίνιους όταν διαμαρτύρονται γι’ αυτά.
Η κριτική στο κράτος του Ισραήλ είναι ηθικό καθήκον
Ποια η διαφορά αντισημιτισμού και αντισιωνισμού;
Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε να διακρίνουμε αυτή τη διαφορά.
Η κριτική στο κράτος του Ισραήλ είναι ηθικό καθήκον στις μέρες μας, γιατί με την συμπεριφορά του δίνει την δυνατότητα σε κακούς ανθρώπους να εκφράσουν τον αντισημιτισμό τους.
Ο αντισιωνισμός είναι ενάντια στο εβραϊκό-Κράτος αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση ενάντια στον εβραϊκό τρόπο ζωής και στους Εβραίους γενικότερα. Και οι περισσότεροι άνθρωποι, όπως εγώ, που ορίζουν τον εαυτό τους ως αντισιωνιστή είναι και πολύ περήφανοι που είναι Εβραίοι!
Ο αντισημιτισμός είναι βαθύτατα ριζωμένος στη χριστιανική Ευρώπη, ήταν και είναι, καί στη Γερμανία καί στην Ελλάδα, και πρέπει να τον πολεμήσουμε.
Γάζα Αγάπη μου!
Τι θα παρουσιάσετε στα Γιάννενα, με την ευκαιρία μνήμης 80 χρόνια μετά;
Εκτός που πήρα μέρος στην ομαδική έκθεση, που έγινε με δική μου επίβλεψη, στο Ιστορικό Αρχείο Ηπείρου Σουφαρί Σαράι, θα παρουσιάσω, με δική μου πρωτοβουλία, μια περφόρμανς στις 29 του Μάρτη ώρα εφτά το απόγευμα στην πλατεία Μαβίλη. Στην πλατεία όπου η οικογένειά μου έφυγε μαζί με όλους τους Εβραίους των Ιωαννίνων για το Αουσβιτς το πρωί της 25 του Μάρτη του 1944!
Στο Βερολίνο, όπου δουλέψαμε γι’ αυτόν το σκοπό μαζί με την Eliana Pillskin Jacobs και τον Robert Yerachmiel Sniderman, θα γίνει το ίδιο, την ίδια ώρα, μπροστά στο σταθμό των τραίνων από όπου έφυγε για το Αουσβιτς η οικογένεια της Ελιάνας.
Θα έχουμε και οι δυο κλειστά τα μάτια με ένα άσπρο πανί που θα έχει ραμμένο επάνω, με αραβικά γράμματα: ΓΑΖΑ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ. Η περφόρμανς θα έχει τίτλο: ΕΜΕΙΣ ΒΛΕΠΟΥΜΕ.
