Οταν δεν θέλεις να αντιμετωπίσεις την ουσία, επειδή δεν μπορείς να την αντιμετωπίσεις, τότε καταφεύγεις σε νομικίστικα τερτίπια και αναγορεύεις τον τύπο σε παράγοντα σημαντικότερο από την ουσία. Αυτή την τακτική ακολούθησε το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, που δίκασε την περασμένη Τετάρτη την αίτηση αναστολής εκτέλεσης της ποινής του Σάββα Ξηρού και την απέρριψε ως απαράδεκτη, με το σκεπτικό ότι ο πολιτικός κρατούμενος δεν είχε ασκήσει έφεση κατά της πρωτόδικης καταδικαστικής απόφασης.
Και όμως, το νομικό αυτό ζήτημα τέθηκε ευθύς εξαρχής από την υπεράσπιση Ξηρού (Νίκος Μαυρομάτης και Γιώργος Γκουντούνας). Ο κ. Μαυρομάτης έθεσε το ζήτημα πριν καν αρχίσει η διαδικασία εξέτασης των μαρτύρων. Οντως, είπε, ο Σ. Ξηρός σε ένδειξη διαμαρτυρίας δεν υπέβαλε έφεση. Την υπέβαλε αργότερα με ανορθόδοξο δικονομικά τρόπο και απερρίφθη με βούλευμα. Ομως στο δικαστήριο του δεύτερου βαθμού θα είναι παρών, γιατί ισχύει το επεκτατικό αποτέλεσμα της έφεσης των συγκατηγορουμένων του. Υπάρχει το ενδεχόμενο να τύχει ποινικών ελαφρύνσεων. Ο ίδιος δεν προσδοκά άλλου είδους ευεργεσίες. Δεν ζητά επιείκεια ή φιλευσπαχνία. Ο υπερασπιστής του ζητά… νομική επιείκεια στο συγκεκριμένο αίτημα. Ζητώ την αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας, τη διερεύνηση των τυπικών και ουσιαστικών προϋποθέσεων.
Ο συνήγορος στηλίτευσε την ενέργεια του εισαγγελέα εφετών που από το γραφείο του, εισάγοντας την υπόθεση, προτείνει ταυτόχρονα την απόρριψή της ως απαράδεκτη (πρόκειται για τον γνωστό εισαγγελέα εφετών Κ. Καρούτσο). Ο κ. Μαυρομάτης χαρακτήρισε ανεπίτρεπτη παρέμβαση την ενέργεια αυτή του εισαγγελέα, μίλησε για βαριά νομική χειμωνιά που έχει ενσκύψει στην Ευρώπη μετά την 11η Σεπτέμβρη και για νομικό θράσος ενός εισαγγελέα, που και προηγουμένως, ανενδοιάστως και ανερυθριάστως δήλωνε ότι αρνείται να εισάγει την υπόθεση στο δικαστήριο. Σ’ αυτό το θέμα αναφέρθηκε και ο Γ. Γκουντούνας, που περιέγραψε τις περιπέτειες της υπόθεσης μέχρι να φτάσει τελικά να εκδικαστεί και απέδωσε όλες τις μεθοδεύσεις σε μια λογική εκδίκησης.
Ακολούθησαν οι μάρτυρες υπεράσπισης. Ο οφθαλμίατρος Νίκος Μανιός υπήρξε καταπέλτης. Μιλώντας πότε με επιστημονικούς όρους και πότε εκλαϊκευτικά, για να γίνεται καλύτερα αντιληπτός, περιέγραψε την εικόνα ενός ανθρώπου σχεδόν τυφλού, που μπορεί να διακρίνει μόνο δάχτυλα σε απόσταση μισού μέτρου από το ένα μάτι, ο οποίος δεν έχει τη στοιχειώδη περίθαλψη και του οποίου η κατάσταση χειροτερεύει, επειδή και οι επεμβάσεις που έγιναν, άψογες ιατρικά, έγιναν με καθυστέρηση πότε ημερών και πότε μηνών. Είμαι βέβαιος, κατέληξε ο γιατρός, ότι αν συνεχιστεί η κράτησή του, δεν θα χάσει μόνο εντελώς την όρασή του, αλλά θα χάσει και τους βολβούς των ματιών του. Ο εισαγγελέας της έδρας προσπάθησε με δικολαβισμούς να αποφύγει την πραγματικότητα, λέγοντας στον Ν. Μανιό ότι τώρα θα τον βλέπει και ο ίδιος, άρα θα έχει καλύτερη περίθαλψη. Εχω πάει εφτά φορές σ’ ένα χρόνο -απάντησε ο μάρτυρας- αυτό δεν είναι ιατρική. Και συνέχισε περιγράφοντας την αθλιότητα του ιατρείου των φυλακών και της παρεχόμενης φροντίδας υγείας.
Δεύτερος μάρτυρας ήταν ο Χρήστος Τσιγαρίδας, που περιέγραψε παραστατικά την κατάσταση του Σάββα, στο διάστημα που ήταν συγκρατούμενοι. Οταν δικαζόταν σ’ αυτή εδώ την αίθουσα η δική μου αίτηση -είπε- είχα πει ότι η υγεία μου σε σχέση μ’ αυτή του Σάββα είναι ένα προς δέκα. Τώρα, μετά τα νέα στοιχεία που πληροφορήθηκα, λέω ότι είναι ένα προς εκατό. Ο Σάββας ζει σ’ ένα βαθύ σκοτεινό πηγάδι, σε μια απομόνωση μέσα στην απομόνωση. Στη φυλακή δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα πραγματικής περίθαλψης. Αν αφήσετε τον Σάββα Ξηρό στη φυλακή, θα είναι σαν να τον καταδικάζετε σε αργό και βασανιστικό θάνατο.
Στη συνέχεια, ο πρόεδρος ρώτησε τον Σάββα αν ήθελε να πει κάτι. Ο Σάββας δεν αντέδρασε. Ηταν φανερό ότι δεν άκουγε. Χρειάστηκε ν’ ανέβει δίπλα του ο συνήγορός του και να του πει στ’ αυτί ότι μπορούσε να μιλήσει. Ενας Σάββας εμφανώς εξαντλημένος (η όψη του ήταν πολύ χειρότερη απ’ αυτή που βλέπαμε στη διάρκεια της δίκης για την υπόθεση 17Ν), με φωνή ασταθή, αλλά χωρίς ύφος εκλιπάρησης, άρχισε ένα μακρύ μονόλογο στον οποίο εξιστόρησε τις διαδοχικές φάσεις των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει και την εξοργιστική αδιαφορία της φυλακής. Ανέφερε παραδείγματα με ημερομηνίες, πολλά από τα οποία συνέπιπταν με τα όσα είχε καταθέσει προηγουμένως ο Ν. Μανιός. Χρειάστηκε να παρέμβει ευγενικά ο πρόεδρος και να ανέβει πάλι ο συνήγορός του για να του εξηγήσει, ότι επαναλάμβανε πράγματα που είχαν ακουστεί, όμως αυτός δεν είχε τη δυνατότητα να τα παρακολουθήσει! Κατέληξε διευκρινίζοντας ότι κατ’ επανάληψη απευθύνθηκε στη διεύθυνση των φυλακών, ζητώντας πρόσβαση στην υγεία, χωρίς να υποβάλει αίτηση αποφυλάκισης. Κατέληξε σ’ αυτή, όταν έχασε κάθε ελπίδα. Οταν διαπίστωσε ότι δεν γίνονται ούτε αυτά που εγγράφως ζητούν οι γιατροί.
Ο εισαγγελέας της έδρας ήταν… έτοιμος. Πρώτα υπερασπίστηκε το συνάδελφό του που εισήγαγε την υπόθεση προτείνοντας την απόρριψη της αίτησης. Υστερα δήλωσε ότι μπερδεύτηκε γιατί δεν κατάλαβε αν η συζήτηση γίνεται για το αν είναι ευχάριστη ή όχι η φυλακή! Είπε πως όλα τα ζητήματα που τέθηκαν θα ήταν έτοιμος να τα συζητήσει σοβαρά, αν υπό κρίση ήταν το αν ένας άνθρωπος, όπως τον βλέπουμε, θα πρέπει να εκτίσει το σύνολο της ποινής του. Ομως τέτοιο ζήτημα δεν τίθεται. Κρίνεται το αν κινδυνεύει να πάθει ανεπανόρθωτη βλάβη μέχρι να συζητηθεί η αίτησή του. Δηλαδή για δυο μήνες. Ομως και αυτό δεν μπορεί να κριθεί. Θα το κρίναμε αν είχε κάνει έφεση. Δεν έκανε και γι’ αυτό το δικαστήριο δεν μπορεί να μπει στην ουσία, γιατί δεν υπάρχει η νομική βάση και πρέπει να κρίνει την αίτηση ως απαράδεκτη.
Ακολούθησαν οι αγορεύσεις των συνηγόρων. Ο Γ. Γκουντούνας παρουσίασε νομική επιχειρηματολογία σύμφωνα με την οποία η αίτηση είναι νόμω παραδεκτή και πρέπει να γίνει δεκτή, επειδή πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις του νόμου. Ο Ν. Μαυρομάτης δεν άφησε αναπάντητη την αγόρευση του εισαγγελέα. Σε έντονο ύφος μίλησε για ευθεία, ανεπίτρεπτη και ανοίκεια παρέμβαση της εισαγγελικής αρχής, του εισαγγελέα που είναι επιφορτισμένος μόνο με διεκπεραιωτικά καθήκοντα, προς τους δικαστές. Περνώντας στην ουσία, αναφέρθηκε στις καταθέσεις των μαρτύρων («χρωστήρα είχε ο Τσιγαρίδας και σας ζωγράφισε την κατάσταση της φυλακής», είπε χαρακτηριστικά) και κατέληξε στο ζωντανό παράδειγμα. Δεν χρειάζεστε τους μάρτυρες, νάτος, τον βλέπετε, είπε στους δικαστές. Ζητά να μπορέσει να φροντίσει την υγεία του. Δεν είναι για δυο μήνες, αλλά πρέπει να προσθέσετε και τους 8-10 μήνες που θα κρατήσει η δίκη, ακόμα και το ενδεχόμενο αναβολής. Ο κατηγορούμενος φέρεται να έπληξε τη δημοκρατία στον πυρήνα της. Εχει άραγε το ανάστημα να αιτείται τη διακοπή εκτέλεσης της ποινής του; Αυτό είναι ψευδοερώτημα. Γιατί αυτή η ελεγχόμενη, περιορισμένη δημοκρατία στην οποία ζούμε μας έχει κάνει να μη μιλάμε για πολλά, μολονότι όλοι ξέρουμε. Θα περίμενε κανείς να δει ένστολους και πάνοπλους Ράμπο σε ακροατήριο πενταμελούς εφετείου; (Πράγματι, τα αστυνομικά μέτρα ήταν πρωτοφανή. Εκτός από τους ασφαλίτες και αντιτρομοκρατικάριους που είχαν κατακλύσει την αίθουσα, τους διαδρόμους και τους γύρω δρόμους, 4 πάνοπλοι Ράμπο -οι 2 με κουκούλες- και μερικοί ακόμα ένοπλοι μπάτσοι είχαν ζώσει την αίθουσα, ενώ οι 2 Ράμπο με τα αυτόματα στα χέρια, σκουφιά στο κεφάλι και ενδοσυνεννοήσεις στεκόταν δίπλα στη δικαστική έδρα). Αν αυτή η περιορισμένη δημοκρατία είναι εύρωστη -κατέληξε ο Ν. Μαυρομάτης- έχει τη δυνατότητα να είναι απροσωπόληπτη και απροκατάληπτη.
Είκοσι λεπτά αργότερα πήρε και ο συνήγορος την απάντηση. Ο πρόεδρος ανακοίνωσε λακωνικά την απόφαση η αίτηση απορρίπτεται ως απαράδεκτη. «Αίσχος», ακούστηκαν μερικές φωνές από το ακροατήριο, ταιριαστή ηχητική συνοδεία στους Ράμπο που έπαιρναν βιαστικά τον Σάββα από το εδώλιο.
Οι «Κινήσεις Αλληλεγγύης στους Πολιτικούς Κρατούμενους», αμέσως μετά την απόφαση, εξέδωσαν την παρακάτω ανακοίνωση
«Πίσω από νομικισμούς έκρυψαν την ουσία. Το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών απέρριψε σήμερα την αίτηση αναστολής εκτέλεσης της ποινής του Σάββα Ξηρού, κρίνοντάς την απαράδεκτη, με το αιτιολογικό ότι ο ίδιος δεν είχε υποβάλει έφεση. Δεν υιοθέτησε την εμπεριστατωμένη αιτιολογία της υπεράσπισης, που στηρίχτηκε στο γεγονός ότι ο Σάββας Ξηρός θα είναι παρών στο εφετείο, αφού συμπαρασύρεται από τους συγκατηγορουμένους του.
Με τον τρόπο αυτό απέφυγαν να μπουν στην ουσία της υπόθεσης. Μια ουσία που δεν περιγράφεται μόνο στις πολλές ιατρικές γνωματεύσεις, αλλά την έβλεπαν ζωντανή μπροστά τους. Εναν άνθρωπο σχεδόν τυφλό και σχεδόν κουφό, με ακρωτηριασμένο το ένα χέρι και μύρια ακόμα προβλήματα υγείας, που αδυνατούσε να παρακολουθήσει τη διαδικασία. Σ’ αυτόν τον άνθρωπο αρνήθηκαν το δικαίωμα να μπορέσει να φροντίσει στοιχειωδώς την υγεία του και να έχει έτσι μια πιθανότητα να παρακολουθήσει τη δίκη σε δεύτερο βαθμό και να μη διεξαχθεί κι αυτή ερήμην του, όπως η πρώτη.
Η απόφαση αυτή μας προκαλεί αγανάκτηση. Γιατί είναι μια απόφαση που ισοδυναμεί με καταδίκη του Σάββα Ξηρού σε αργό και βασανιστικό θάνατο. Καλούμε τον ιατρικό και επιστημονικό κόσμο της χώρας, τις οργανώσεις για την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και κάθε πολίτη που δεν σκέφτεται με βάση τις γνωστές πολιτικές σκοπιμότητες να κάνουν δική τους την υπόθεση του Σάββα Ξηρού και να απαιτήσουν να σταματήσει η συνεχιζόμενη εξόντωσή του».