«Ενα σπουδαίο γεγονός χαρακτηρίζει τον αιώνα μας, ένα γεγονός που κανένα κόμμα δεν τολμά να αρνηθεί. Από τη μια μεριά γεννήθηκαν βιομηχανικές και επιστημονικές δυνάμεις που καμιά προηγούμενη εποχή της ανθρωπότητας δεν τις είχε φανταστεί. Από την άλλη, υπάρχουν συμπτώματα κατάπτωσης που ξεπερνούν τις ανείπωτες θηριωδίες που διηγούνται για τα τελευταία χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Στις μέρες μας το κάθε τι φαίνεται να εγκυμονεί το αντίθετό του. Η μηχανή, η προικισμένη με τη θαυμάσια δύναμη να συντομεύσει και να κάνει πιο παραγωγική την ανθρώπινη εργασία, βλέπουμε να την καταδικάζει στην πείνα και την εξόντωση από την κούραση. Από ένα περίεργο καπρίτσιο της μοίρας, οι νέες πηγές πλούτου μετατρέπονται σε πηγές δυστυχίας. Φαίνεται ότι κάθε νίκη της τεχνικής πληρώνεται με μια ηθική έκπτωση. Στο βαθμό που ο άνθρωπος δαμάζει τη φύση γίνεται και σκλάβος άλλων ανθρώπων και της δικής του ποταπότητας. Ακόμα και το καθαρό φως της επιστήμης φαίνεται να μη μπορεί να φωτίσει παρά μόνο πάνω στο σκοτεινό φόντο της αμάθειας. Ολες οι εφευρέσεις και οι πρόοδοί μας φαίνεται να μην έχουν άλλο αποτέλεσμα, παρά να προικίζουν με διανοητική ζωή τις υλικές δυνάμεις και να υποβιβάζουν την ανθρώπινη ζωή στο επίπεδο μιας υλικής δύναμης. Η αντίθεση αυτή ανάμεσα στη σύγχρονη βιομηχανία και επιστήμη, από τη μια, και τη σημερινή αθλιότητα και διαφορά, από την άλλη, αυτή η αντίθεση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις κοινωνικές σχέσεις της εποχής μας, είναι γεγονός χειροπιαστό, συντριπτικό, αναμφισβήτητο. […]
Το μεσαίωνα υπήρχε στη Γερμανία ένα μυστικό δικαστήριο, που τιμωρούσε τα αδικήματα της άρχουσας τάξης, το “δικαστήριο του Φέμε”, όπως λεγόταν. Αν σε κάποιο σπίτι βρισκόταν σημειωμένος ένας κόκκινος σταυρός, οι άνθρωποι ήξεραν ότι ο ιδιοκτήτης του είχε καταδικαστεί από το “Φέμε”. Ολα τα σπίτια της Ευρώπης είναι τώρα σημειωμένα με το μυστηριώδη κόκκινο σταυρό. Η Ιστορία είναι ο δικαστής, εκτελεστής της απόφασης είναι το προλεταριάτο»1.
Τα λόγια αυτά εκφωνήθηκαν ακριβώς πριν από ενάμιση αιώνα. Εκφωνήθηκαν από τον Μαρξ στην επέτειο μιας εργατικής εφημερίδας στο Λονδίνο. Αν δεν αναφέραμε το χρόνο και το συγγραφέα, θα νόμιζε κανείς ότι γράφτηκαν σήμερα, για να περιγράψουν την κατάσταση στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο. Οι επιστημονικές και τεχνικές πρόοδοι έχουν πολλαπλασιαστεί, οι δυνατότητες για απελευθέρωση του ανθρώπου έχουν γίνει απίστευτα μεγαλύτερες, όμως το σκοτάδι του εργασιακού και κοινωνικού μεσαίωνα έχει γίνει πιο βαθύ και έχει απλωθεί περισσότερο στις μητροπόλεις του αναπτυγμένου κόσμου, που -κατά τα άλλα- καμαρώνει για τον πολιτισμό του.
Το κίνημα του προλεταριάτου έχει κάνει πολλά βήματα πίσω σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα, όμως αυτή η τάξη εξακολουθεί να είναι ο εκτελεστής της απόφασης του δικαστήριου της Ιστορίας.
Π.Γ.
1. Καρλ Μαρξ: Λόγος στην επέτειο της «Εφημερίδας του Λαού», 14 Απρίλη 1856 (η «The People’s Paper» ήταν όργανο των Χαρτιστών, που εκδιδόταν στο Λονδίνο από το 1852 ως το 1858, και ο Μαρξ έδινε συνεργασίες και βοηθούσε τον αρχισυντάκτη Ερνεστ Τζονς στη δουλειά της σύνταξης).
