Μια σχετικά άγνωστη στο ελληνικό κοινό αμερικανική πολιτική ταινία επαναπροβάλλεται στη χώρα μας. Ο «Πάγος» γυρίστηκε το 1969 από τον σαραντάχρονο τότε μαρξιστή σκηνοθέτη Ρ. Κράμερ, που χρησιμοποίησε τους αισθητικούς κώδικες του σινεμά ντιρέκτ που τότε ανθούσε, για να δημιουργήσει μια άκρως ασυνήθιστη ταινία μυθοπλασίας. Το θέμα της ταινίας τοποθετείται στο μέλλον, όπου μια επανάσταση έχει ξεσπάσει στο γειτονικό Μεξικό και ταυτόχρονα μια Επιτροπή Επαναστατικών Οργανώσεων στη Νέα Υόρκη προετοιμάζει μια γενική εξέγερση για την κατάληψη της εξουσίας στην ιμπεριαλιστική Αμερική.
Οπως ακριβώς και στο εκπληκτικό μυθιστόρημα του Τζακ Λόντον «Η σιδερένια φτέρνα», έτσι και στον «Πάγο» η επανάσταση στην Αμερική είναι ζήτημα… επιστημονικής φαντασίας. Αυτό δεν εμποδίζει τον Κράμερ να στοχάζεται πολιτικά και μάλιστα αρκετά καθαρά. Και όπως είναι φυσικό, στην Αμερική όποιος σκέφτεται και ενεργεί με αριστερή πρόθεση δεν έχει κανένα μέλλον. Ετσι ο Κράμερ μετακόμισε στη Γαλλία και έμεινε εκεί για την υπόλοιπη ζωή του.
Είναι επίσης φυσικό, όταν ένας Αμερικανός φαντάζεται ένα επαναστατικό προτσές στην Αμερική, οι πτυχές που έχει σχεδιάσει στο μυαλό του να έχουν πολλά κενά. Πάνω απ` όλα το επαναστατικό υποκείμενο δεν έχει και πολλή σχέση με την εργατική τάξη. Είναι απροσδιόριστης υφής ακτιβιστές διανοούμενοι, τους οποίους ο Κράμερ «κοιτάζει» άλλοτε συγκαταβατικά και άλλοτε αποστασιοποιητικά. Σε κάθε περίπτωση, οι επαναστατικές αποφάσεις που λαμβάνονται έστω στα πλαίσια γκετοποιημένων ομάδων είναι ένα ακόμα βήμα στην αλλαγή αυτού του κόσμου και ο αγώνας συνεχίζεται…
Από μια άποψη, ο Κράμερ έκανε ταινία ένα ουτοπικό όραμα που σήμερα, μετά την εδραίωση του παγκόσμιου καπιταλισμού τις τελευταίες δεκαετίες, μοιάζει περισσότερο ουτοπικό. Ομως, αξίζει να μείνει κανείς στο γεγονός της καθαρής καταγγελίας εκ μέρους του ενός αστυνομικού ιμπεριαλιστικού κράτους και στην αναγκαιότητα της λαϊκής αντιβίας. Αυτή η οπτική κάνει την ταινία του Κράμερ μοναδική και αν μη τι άλλο ένα γενναίο από κάθε άποψη εγχείρημα.
Αξίζει να θυμόμαστε ένα από τα πολλά καυστικά αφηγηματικά σχόλια που ακούγονται: «Η ψευδής συνείδηση που με πολλούς τρόπους το κράτος εμφυτεύει στους πολίτες του είναι η εκλογίκευση για την εκμετάλλευση και καταπίεση που βιώνουν».
Ελένη Σταματίου
