Με την εκατόμβη των θυμάτων και τις ανυπολόγιστες καταστροφές νωπές ακόμη στα μάτια μας, συγκρατιόμαστε να μην ξεκινήσουμε αυτό το αφιέρωμα μ’ ένα ακατάσχετο υβρεολόγιο γι’ αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τον όλεθρο (με πρώτη την κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά όχι μόνο αυτή). Αποφασίσαμε να αποφύγουμε κάθε «χρωματισμό» στα όσα έχουμε να παραθέσουμε. Νομίζουμε ότι δεν έχουμε να προσθέσουμε τίποτα στα όσα ακούστηκαν και γράφτηκαν (έστω κι αν πολλά απ’ αυτά ήταν υποκριτικά). Είναι καλύτερα να βάλουμε στην άκρη κάθε συναισθηματισμό και να μιλήσουμε ψυχρά. Γιατί μετά το σοκ που υποστήκαμε όλοι, έχει σημασία να σκεφτούμε. Να σκεφτούμε και να βγάλουμε συμπεράσματα. Αλλιώς, ο πόνος θα περάσει, η οργή θα καταλαγιάσει και αυτή η τραγωδία θα μπει δίπλα στις άλλες του παρελθόντος (πιο πρόσφατη αυτή του «Σαμίνα»), χωρίς να αφήσει το παραμικρό από άποψη κοινωνικής χρησιμότητας.
Παραιτήσεις υπουργών, ανάληψη ευθύνης από την κυβέρνηση, μια συγνώμη έστω προς τους συγγενείς των νεκρών και προς εκείνους που είδαν τη ζωή τους να καταστρέφεται μέσα σ’ ένα τετραήμερο δεν περιμέναμε. Ευθιξία και φιλότιμο είναι ιδιότητες εν πλήρη ανεπαρκεία στον αστικό πολιτικό κόσμο. Ειδικά όταν βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο. Με την ίδια λύσσα που ο αγρότης προσπαθεί να σώσει το σπίτι του από τη φωτιά προσπαθεί και ο πολιτικός του αστικού κόμματος να βγει στον αφρό, να περιορίσει το πολιτικό κόστος, να βγάλει πολιτική υπεραξία. Γι’ αυτούς ο λαός είναι εκλογική πελατεία και οι συμφορές του είναι υλικό για προπαγάνδα. Καλύτερα όμως έτσι. Μας βοηθούν να βγάλουμε συμπεράσματα. Βοηθούν να φύγουν κάποιες τσίμπλες από τα μάτια.
Τέτοιον καταστροφικό απολογισμό είχε να απογράψει η Πελοπόννησος από την εποχή της εισβολής του Ιμπραήμ. Τότε όμως είχε πόλεμο… Και να ήταν μόνο η Ηλεία, η Μεσσηνία και η Λακωνία. Προσθέστε την Αχαΐα και την Κορινθία που κάηκαν τον Ιούλη. Προσθέστε την Εύβοια. Προσθέστε το Πήλιο, την Πάρνηθα, την Πεντέλη και δεκάδες άλλες περιοχές σε όλη τη χώρα.
► 64 νεκροί σ’ ένα τριήμερο και υποψία ότι ο μακάβριος κατάλογος θα μεγαλώσει κι άλλο, καθώς υπάρχουν ήδη μερικοί αγνοούμενοι.
► Σχεδόν 2 εκατομμύρια στρέμματα καμένες εκτάσεις. Τα μισά περίπου δάση, τα υπόλοιπα καλλιέργειες. Ελιές, αμπέλια, οπωροφόρα, ακτινίδια, κηπευτικά κ.λπ. κ.λπ.
► Χιλιάδες αιγοπρόβατα, βοοειδή και ιπποειδή απανθρακωμένα, χώρια τα μελίσσια και χώρια τα ζώα της άγριας πανίδας.
► Δεκάδες χωριά καμένα (πάνω από 1.000 σπίτια μόνο στην Ηλεία), χώρια η καταστροφή στάβλων, αποθηκών, γεωργικών μηχανημάτων.
► Τεράστιες καταστροφές σε δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές.
Τις μέρες της φωτιάς ο κόσμος ύψωνε τα χέρια στον ουρανό και παρακαλούσε να βρέξει (οι χριστέμποροι οργάνωσαν και λιτανείες, συνεισφέροντας με τα δικά τους μέσα στην επιχείρηση κατευνασμού). Από δω και πέρα θα κάνει το ίδιο παρακαλώντας να μη βρέξει. Γιατί με μια καταρρακτώδη βροχή ολόκληροι οικισμοί θα βρεθούν στη θάλασσα. Θυμίζουμε ότι η Ηλεία είχε και πριν το μεγαλύτερο ποσοστό κατολισθήσεων σε όλη τη χώρα. Θυμίζουμε ακόμα ότι μέσα από τη Ζαχάρω περνάει ρέμα.
Υπάρχουν, βέβαια, και εκείνοι που τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση και ήδη ετοιμάζουν τα σχέδιά τους. Γιατί μετά την καταστροφή έρχεται η ανοικοδόμηση. Θα χρειαστούν οικοδομικά υλικά, θα χρειαστούν γεωργοκτηνοτροφικά εφόδια, εργαλεία και μηχανήματα, θα χρειαστεί χρήμα (γιατί αυτά που μοιράζει προεκλογικά η κυβέρνηση κι αυτά που θα δοθούν ως αποζημιώσεις μετεκλογικά δε φτάνουν ούτε για ζήτω). Βιομήχανοι, τραπεζίτες, έμποροι, φυτωριούχοι, εισαγωγείς και συντροφία, όλοι αυτοί που τώρα κάνουν τζάμπα διαφήμιση με φιλανθρωπικές δωρεές, θα είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι από την καταστροφή. Οπως πάντα.
Ο αγροτικός φτωχόκοσμος θα πληρώσει και πάλι. Κάποιοι δε θ’ αντέξουν στην άνιση μάχη (βοηθά και η νέα ΚΑΠ σ’ αυτό). Το ξεκλήρισμα θα επιταχυνθεί. Οσο για τους εργαζόμενους των πόλεων, ας ετοιμάζονται για τους νέους φόρους (μετά τις εκλογές) και για… ιπτάμενα οπωροκηπευτικά.
♦Προαναγγελθέν το έγκλημα
Αμέσως μετά την πυρκαγιά της Πάρνηθας, σε εκτεταμένη αρθρογραφία που απλώθηκε σε όλα τα φύλλα μας του Ιούλη, αναφερθήκαμε αναλυτικά σε όλους τους παράγοντες που καίνε κάθε χρόνο τα δάση, που έκαψαν την Πάρνηθα, την Αχαΐα, την Κορινθία, το Πήλιο και που θα έκαιγαν σίγουρα και άλλες περιοχές. Δεν φανταζόμασταν, βέβαια, αυτό που έγινε το τετραήμερο 24-27 Αυγούστου, αλλά και δεν μας προκάλεσε καμιά έκπληξη. Το τυχαίο γεγονός της σύμπτωσης των κατάλληλων καιρικών συνθηκών (προηγηθείσα ξηρασία, υψηλή θερμοκρασία, υψηλή σχετική υγρασία, θυελλώδεις άνεμοι) λειτούργησε σαν καταλύτης και επέτρεψε να εκδηλωθεί η νομοτέλεια. Η νομοτέλεια της καταστροφικής εξέλιξης κάθε πυρκαγιάς που εκδηλώνεται σε δασική έκταση, όταν δεν υπάρχει ουσιαστική δασοπροστασία και στα δυο της σκέλη: πρόληψη και καταστολή.
Τα περί «οργανωμένου σχεδίου εμπρησμών» και στις δυο εκδοχές του (είτε στην κυβερνητική με την «ασύμμετρη απειλή» είτε σ’ αυτή του Περισσού με τα «οργανωμένα συμφέροντα») βοηθούν την κυβέρνηση να κρύψει το γεγονός ότι νομοτελειακά θα φτάναμε κάποια στιγμή σε τέτοια καταστροφή. Τα περί «ασύμμετρης απειλής» είναι γελοία σε ό,τι αφορά τις πυρκαγιές και παρουσιάζουν μόνο πολιτικό ενδιαφέρον (αναλυτικά γράφουμε στη σελίδα 9). Τα περί οργανωμένων συμφερόντων περιέχουν δόση αλήθειας, όμως παραβλέπουν μια σειρά άλλα σημαντικά ζητήματα και βοηθούν την κυβέρνηση στην προπαγάνδα της («όταν έχεις να αντιμετωπίσεις τόσους εμπρησμούς, δε μπορείς να κάνεις τίποτα»). Εμπρησμοί για λόγους οικοπεδοφαγικούς ή καπιταλιστικής αξιοποίησης δασικής γης γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται. Και ενθαρρύνονται από την πάγια πολιτική που ακολουθούν εδώ και δεκαετίες όλες ανεξαίρετα οι αστικές κυβερνήσεις, αλλά και από την έλλειψη δασοπροστασίας. Ομως, πυρκαγιές ξεσπούν και από άλλες αιτίες και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να μπει και κανένα «φυτιλίκι» σε μια σε εξέλιξη πυρκαγιά, προκειμένου να εξαχθούν… παράπλευρα οφέλη. Οταν δε μιλάς για τις άλλες αιτίες, όταν σπρώχνεις τον κόσμο σε συνωμοσιολογικά σενάρια, τότε συγκαλύπτεις την πραγματικότητα κι αυτό βοηθά την εκάστοτε κυβέρνηση.
Οι πυρκαγιές είναι μέσα στον κύκλο της ζωής στα μεσογειακά δάση. Εκείνο που έχουν να κάνουν οι χώρες που ενδιαφέρονται για την προστασία των δασών είναι να ελέγξουν αυτό το φαινόμενο. Να τιθασεύσουν τις καταστροφικές πλευρές του. Αυτό μπορεί να γίνει με μια ολοκληρωμένη πολιτική δασοπροστασίας. Πολιτική πρόληψης, για να μην εκδηλώνονται δασικές πυρκαγιές, και πολιτική καταστολής, ώστε να περιορίζονται αποφασιστικά οι καταστροφικές συνέπειές τους. Η απουσία πρόληψης έχει ως συνέπεια την εκδήλωση πυρκαγιών από ασήμαντες αφορμές και την εξέλιξή τους με καταστροφικό τρόπο. Η απουσία αποτελεσματικής καταστολής έχει ως συνέπεια την αύξηση της καταστροφικότητας κάθε δασικής πυρκαγιάς, ειδικά σε καιρικές συνθήκες που κάνουν εξ αντικειμένου δύσκολο το έργο της καταστολής. Μια δασική πυρκαγιά μπορεί να ξεσπάσει ακόμα και από ένα πεταμένο μπουκάλι, που λειτουργεί σαν κάτοπτρο. Από τις σπίθες που πετούν οι ακαθάριστοι πυλώνες της ΔΕΗ, που διατρέχουν τα δάση. Από αμέλεια ενός χωρικού. Από λάθος υπολογισμό ενός βοσκού που προσπάθησε να κάψει ξερόχορτα για να βγει φρέσκο χορτάρι. Από εργασίες με χρήση τροχού ή φλόγας δίπλα σε μια δασική έκταση. Από μια ανεξέλεγκτη χωματερή.
Και βέβαια, αν μια πυρκαγιά δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, στη γένεσή της, αναπτύσσεται ένα φαινόμενο ντόμινο (μεταφορά από ισχυρούς ανέμους, πέταγμα σε μεγάλη απόσταση των κουκουναριών, ζώα που έχουν αρπάξει φωτιά και τρέχουν να κρυφτούν κ.λπ.). Η κυβερνητική προπαγάνδα εκμεταλλεύτηκε τη σύγχυση και τα ουρλιαχτά των καναλιών και παρουσίαζε τα πράγματα ως εάν στην Ηλεία άναβαν οι φωτιές η μία μετά την άλλη και μάλιστα μες στα μαύρα μεσάνυχτα. Κι όμως, στην Ηλεία άναψαν μόνο δυο φωτιές (καμιά τη νύχτα) και η αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να τις αντιμετωπίσει (ένα τεράστιο μπάχαλο είναι όλα), σε συνδυασμό με τα εγκαταλελειμμένα δάση και τους ισχυρούς ανέμους, δημιούργησε όλο αυτό το σκηνικό του ολέθρου.
♦Εγκατάλειψη (1)
Εχουμε γράψει αναλυτικά για το κλείσιμο της στρόφιγγας για έργα δασοπροστασίας εδώ και χρόνια, που είχε σαν αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών δασών να μετατραπούν σε «μπαρούτι». Μιλήσαμε με στοιχεία και αριθμούς: τι ζητούσαν οι αρμόδιες υπηρεσίες για έργα δασοπροστασίας και πως η κυβέρνηση τους έκοψε τη φόρα. Εχουμε αποκαλύψει το σκάνδαλο των υδατοδεξαμενών (επί ΠΑΣΟΚ) και την εγκατάλειψη αυτού του σχεδίου, στη συνέχεια, από τη ΝΔ, επειδή -όπως είπε ο… ειδήμων Ε. Μπασιάκος- οι υδατοδεξαμενές δεν είναι απαραίτητες για τη δασοπροστασία. Τι ειρωνία! Τούτες τις μέρες ακούσαμε και διαβάσαμε τις τοποθετήσεις ειδικών (με πανεπιστημιακούς τίτλους), που μιλούσαν για την ανάγκη να υπάρχουν υδατοδεξαμενές σε επίκαιρα σημεία των δασικών όγκων, προκειμένου να παίρνουν νερό τα ελικόπτερα αλλά και τα οχήματα, για να μην αναγκάζονται να αφήνουν για πολύ χρόνο το έργο της πυρόσβεσης, γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα η προηγούμενη επέμβασή τους να καθίσταται στο μεταξύ άχρηστη.
Είναι απορίας άξιο που κανένας τούτες τις μέρες δεν μίλησε για τη ΔΕΗ. Να καλέσει τη μεγάλη επιχείρηση της κονόμας (χάριν των ιδιωτών) να πει από πότε έχει να καθαρίσει τους πυλώνες με το ειδικό ελικόπτερο με το ρύγχος, που άλλοτε έφερνε από την Ιταλία. Πριν λίγες μέρες η ΔΕΗ ΑΕ ανακοίνωσε κέρδη για το πρώτο εξάμηνο του 2007, μετά από μια μακρά περίοδο ζημιών. Είναι σίγουρο ότι μεγάλο μέρος απ’ αυτά τα κέρδη περιλαμβάνουν καμένα κορμιά ανθρώπων και ζώων, καμένα σπίτια και δέντρα. Οπως επίσης δεν είναι τυχαίο ότι στα τηλεοπτικά πάνελ αυτών των ημερών δεν καλούνται καθόλου οι άνθρωποι που γνωρίζουν τα του δάσους και των δασικών πυρκαγιών καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο: οι δασολόγοι. Να πουν τη γνώμη τους, βρε αδερφέ, για τα αίτια των πυρκαγιών και για τα αίτια αυτής της πρωτοφανούς καταστροφής. Κι έχουν πάρα πολλά να πουν, όπως διαπιστώσαμε από το δικό μας ρεπορτάζ (θα το διαπιστώσετε κι εσείς παρακάτω). Αυτές οι αλήθειες, όμως, δεν συμφέρουν. Στα κανάλια και τις φυλλάδες χρειάζονται κραυγές και παπαριές, για να ελέγχουν αυτοί το παιχνίδι της ενημέρωσης, για να μη μπορεί ο κόσμος να βγάλει άκρη. Κι όμως, οι δασολόγοι ως κλάδος είναι αυτοί που χρόνια δίνουν έναν άνισο αγώνα για την προστασία των δασών, αντιμετωπίζοντας όχι μόνο την αδιαφορία αλλά και τη λοιδορία των αστών πολιτικών (πλέον πρόσφατο παράδειγμα ο Γ. Σουφλιάς, όπως έχουμε γράψει σε προηγούμενο φύλλο). Ακόμα και δασολόγοι οπαδοί της ΝΔ πνέουν μένεα ενάντια στην πολιτική του κόμματός τους. Κι αυτοί ξέρουν καλύτερα από οποιονδήποτε από εμάς.
Τι συμβαίνει όταν ο τομέας της πρόληψης έχει εγκαταληφθεί; Πρώτο, μια πυρκαγιά δεν εντοπίζεται έγκαιρα. Δεν επανδρώνουν καν τα πυροφυλάκια που είναι εγκατεστημένα, πόσο μάλλον να δημιουργήσουν καινούργια σε κατάλληλα σημεία. Στην εποχή των δορυφόρων και της έκρηξης των τηλεπικοινωνιών, στην εποχή που μπορεί κανείς να μπει στο Internet και να δει το χωριό του, τη γειτονιά του, το σπίτι του, δεν έχουν αναπτύξει ούτε καν ένα υποτυπώδες σύστημα πυρανίχνευσης. Δεν ζήτησαν καν τη συνεργασία ενός τμήματος του Αστεροσκοπείου Αθηνών, που έχει αναπτύξει ένα τέτοιο σύστημα. Τέτοιο ενδιαφέρον έχουν για τα δάση! Δεύτερο, μια πυρκαγιά «τρέχει» με μεγάλη ταχύτητα καθώς βρίσκει συνεχώς καύσιμη ύλη από τα γερασμένα δέντρα (που έπρεπε να είχαν κοπεί), από τα ξερόχορτα που δεν καθαρίζονται (κυνηγοί της Μεσσηνίας μας έλεγαν ότι σε κάποια σημεία δε μπορούν πια να περάσουν ούτε τα σκυλιά), από τις στενές αντιπυρικές λωρίδες που έχουν γίνει λόγκος καθώς δεν καθαρίζονται και επομένως δε μπορούν να παίξουν το ρόλο τους.
Να σημειώσουμε εδώ ότι η αδιαφορία για έργα πρόληψης των πυρκαγιών δεν παρατηρείται μόνο στην κεντρική εξουσία, αλλά έχει διαχυθεί μέχρι το τελευταίο κύτταρο του εξουσιαστικού μηχανισμού, την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ο Καποδίστριας, που υποτίθεται ότι θα επέτρεπε στους Δήμους να αναπτύξουν αποτελεσματικά (λόγω μέσων) έργα και δράσεις κοινωνικού ενδιαφέροντος, οδήγησε (όπως περιμέναμε) στο ακριβώς αντίθετο. Στη διάρρηξη των σχέσεων που υπήρχαν ανάμεσα στους κατοίκους των κοινοτήτων και την κοινοτική αρχή τους και στην αντικατάστασή τους από απρόσωπες, γραφειοκρατικές σχέσεις, που δημιουργούν απόσταση και αντιθέσεις. Και βέβαια, νομαρχιακές και δημοτικές αρχές, αντιγράφοντας την κεντρική εξουσία, περικόπτουν τα αναγκαία για την πυροπροστασία κονδύλια και περιορίζονται σε μερικά πασαλείμματα.
Αντί, λοιπόν, να συζητούν γι’ αυτή την εικόνα εγκατάλειψης του τομέα της πρόληψης, συζητούσαν για το «στρατηγό άνεμο» και τις πολλές εστίες, χωρίς κανένας να βάλει το απλό ερώτημα: πόσες ήταν, ρε παιδιά, αρχικά αυτές οι εστίες, σε ποιο στάδιο επιχειρήθηκε κατάσβεση και τι έγινε και δεν επιτεύχθηκε το επιθυμητό αποτέλεσμα; Αν έμπαιναν αυτά τα απλά ερωτήματα και απαιτούνταν συγκεκριμένες απαντήσεις (να μας δώσουν, δηλαδή, την αρχική εικόνα των μετώπων και όχι όπως διαμορφώθηκαν μετά από ένα 24ωρο) θα μάθαινε όλος ο ελληνικός λαός ότι αρχικά υπήρχαν τρία μέτωπα στην Πελοπόννησο και ένα στην Εύβοια, τα οποία αντιμετωπίστηκαν με χρονική καθυστέρηση, χωρίς σχέδιο, χωρίς στοιχειώδη αποτελεσματικότητα και στη συνέχεια χάθηκε κάθε έλεγχος. Ακόμα και τώρα, η Πυροσβεστική δεν έχει δώσει σαφή εικόνα για την έναρξη και την εξέλιξη των πυρκαγιών, αλλά παίζει με τα πολλά μέτωπα, εξυπηρετώντας την κυβερνητική προπαγάνδα και την άμυνα των ηγετικών της στελεχών, που δεν είναι ικανά να μοιράσουν δυο γαϊδουριών άχυρα.
♦Εγκατάλειψη (2)
Το 1993 τα τρία τότε κοινοβουλευτικά κόμματα (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ) κατέληξαν σε ένα κοινό πόρισμα για την προστασία των δασών. Ενα πόρισμα που βρισκόταν μακριά από τις ανάγκες μιας ουσιαστικής δασοπροστασίας, όμως αντανακλούσε σ’ ένα βαθμό τις προτάσεις των δασολόγων. Περιλάμβανε κάποιες σωστές κατευθύνσεις, που αν τις ακολουθούσαν οι κυβερνήσεις τα πράγματα σήμερα θα ήταν πολύ καλύτερα.
Φυσικά, δεν έγινε τίποτα. Προπαγανδιστική αξία είχε το κοινοβουλευτικό πόρισμα και τίποτα πέραν αυτής. Κεντρική πρόταση του πορίσματος ήταν η δημιουργία ενιαίου φορέα δασοπροστασίας, που θα συνένωνε την πρόληψη, την επαγρύπνηση, την προστασία και τη δασοπυρόσβεση. Αντ’ αυτού, το 1998, τη χρονιά που κάηκε η Πεντέλη, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ άλλαξε το δόγμα της δασοπροστασίας (στη μορφή έστω που είχε εκείνη τη στιγμή, με την ευθύνη των δασικών υπηρεσιών) και δημιούργησε καινούργιο δόγμα που περιλαμβάνει μόνο την καταστολή, την οποία ανέθεσε στην Πυροσβεστική. Ο λόγος; Η εξοικονόμηση δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού. Τα αποτελέσματα αυτού του νέου δόγματος τα βίωσαν με τον πιο δραματικό τρόπο οι κάτοικοι της Πελοποννήσου και της Εύβοιας.
Αυτό που αποτυπώθηκε στις κραυγές «κανένας συντονισμός», «διάλυση του κράτους», «μας άφησαν αβοήθητους» είναι η πραγματικότητα που υπάρχει εδώ και χρόνια, αλλά δεν φαινόταν ή κρυβόταν πίσω από κουτοπονηριές του τύπου «ο καθένας θέλει ένα πυροσβεστικό στην αυλή του». Απλά, φέτος αυτή η πραγματικότητα καταδείχτηκε με τον πιο δραματικό τρόπο, γιατί είχαμε καμένα χωριά και δεκάδες νεκρούς. Οσο καίγονταν μόνο δάση δε μιλούσε κανένας και σύντομα το ξεχνούσαμε. Ηταν η ρουτίνα των καθημερινών δελτίων θερινών πυρκαγιών.
Δεν χρειάζεται, βέβαια, να μιλήσουμε για τα τεράστια κενά της Πυροσβεστικής, για τη μείωση στις προσλήψεις εποχικών δασοπυροσβεστών, για τα πεπαλαιωμένα οχήματα και λοιπά πυροσβεστικά μέσα. Ολα αυτά έχουν καταγραφεί από τη φωτιά της Πάρνηθας ακόμη. Οι αγωνιώδεις εκκλήσεις των τοπικών υπηρεσιών της Πυροσβεστικής στη Λακωνία για αποστολή προσωπικού, πριν αρχίσει η αντιπυρική περίοδος, θα παραμείνουν μνημεία αιώνιας ντροπής και αποδείξεις ηθικής αυτουργίας στο θάνατο τόσων ανθρώπων και σε μια τεράστια οικονομική και περιβαλλοντική καταστροφή γι’ αυτούς που κυβερνούν τη χώρα.
Τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε από τα ρεπορτάζ φτάνουν για να γραφεί βιβλίο. Μόνο ένα μικρό κωδικοποιημένο δείγμα μπορεί να παρατεθεί εδώ.
⇒Εμπειροι δασολόγοι, με δεκαετίες στην αντιμετώπιση πυρκαγιών, μας είπαν ότι είναι απαράδεκτο διεθνώς να καούν χωριά τη δεύτερη μέρα μιας δασικής πυρκαγιάς. Κι όμως, τα χωριά κάηκαν τη δεύτερη, την τρίτη και την τέταρτη μέρα. Υπάρχουν τρόποι, ακόμα και στη χειρότερη πυρκαγιά, ακόμα και με θυελλώδεις ανέμους, να προστατευθούν τα χωριά. Ποιοι είναι αυτοί; Πρώτο, η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών γύρω από τα χωριά και δεύτερο η χρήση του «αντιπύρ».
Εβλεπες στις τηλεοράσεις απελπισμένους ανθρώπους να καταβρέχουν με τα λάστιχα το χορτάρι γύρω από τα σπίτια τους, αντί ν’ αρπάξουν μια τσάπα και να ξηλώσουν τα χορτάρια. Εβλεπες να κουβαλούν ψεκαστικά, λάστιχα, ακόμα και κουβάδες και να καταβρέχουν τα δέντρα γύρω από τα χωριά, νομίζοντας ότι έτσι μπορούν να ανακόψουν έστω την ορμή της φωτιάς, αντί ν’ αρπάξουν τα αλυσοπρίονα και να ρίξουν τα δέντρα και μετά να φρεζάρουν με τα τρακτέρ το έδαφος γύρω από τα χωριά. Κι ύστερα, έβλεπες το πύρινο μέτωπο να καταφτάνει, να στεγνώνει από απόσταση δέκα μέτρων το νερό που είχαν ρίξει οι χωρικοί και να κατατρώει πρώτα τα δέντρα και το χορτάρι και μετά τα σπίτια.
Ακουγες τα παπαγαλάκια των καραβανάδων στις τηλεοράσεις να φωνάζουν «γιατί δεν βγαίνει ο στρατός;» και δεν άκουσες κανέναν να ζητά τη συμμετοχή του πιο εμπειροπόλεμου και ετοιμοπόλεμου σώματος που υπάρχει για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών: των υλοτόμων-δασεργατών. Διακόσιοι απ’ αυτούς δουλεύουν αυτή τη στιγμή στα έργα της Πάρνηθας. Οπως λένε αυτοί που γνωρίζουν, πρόκειται για «σκυλιά». Μπορούν να δουλεύουν συνέχεια με τα αλυσοπρίονα για ένα δωδεκάωρο, να ξεκουράζονται δυο-τρεις ώρες και να ξαναπέφτουν στη δουλειά. Κάτω από τις οδηγίες έμπειρων δασικών υπαλλήλων (και όχι των άσχετων αξιωματικών της Πυροσβεστικής) και με τη βοήθεια των χωρικών, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αντιπυρικές ζώνες γύρω από τα χωριά που βρίσκονταν στην κατεύθυνση των πύρινων μετώπων και να σώσουν ανθρώπους, ζώα και σπίτια. Θα έβαζαν φωτιά προς την κατεύθυνση του ανέμου, ελέγχοντάς την (με την παρουσία πυροσβεστικών οχημάτων, γεωργικών μηχανημάτων και ανθρώπων), ώστε όταν φτάσει το μεγάλο πύρινο μέτωπο να μην έχει τίποτα να κάψει και η ορμή του να ανακοπεί. Ξέρουμε τουλάχιστον δυο περιπτώσεις που χωριά σώθηκαν, επειδή έμπειροι δασικοί υπάλληλοι, που με δική τους πρωτοβουλία και χωρίς καμιά εντολή βγήκαν στο βουνό, οργάνωσαν τους κατοίκους και τους έπεισαν πως στην έλευση της φωτιάς πρέπει να απαντήσουν με φωτιά. Κι όπως μας εξομολογήθηκαν, ενήργησαν με το φόβο μη τυχόν και βρεθούν κατηγορούμενοι για εμπρησμό! Οταν εφάρμοσαν την ίδια μέθοδο οι Κύπριοι δασοπυροσβέστες σε κάποιο σημείο της Εύβοιας, ανακάλυψαν ότι υπάρχει τέτοια μέθοδος και τα ελληνικά ΜΜΕ και άρχισαν να μιλούν γι’ αυτή!
Οι υλοτόμοι-δασεργάτες, λοιπόν έμειναν στην Πάρνηθα και αντί να δούμε συντονισμένες δράσεις από ανθρώπους ενημερωμένους τι να κάνουν σε περίπτωση φωτιάς (ακόμα κι αν δεν υπάρχει δίπλα τους πυροσβέστης ή δασολόγος), είδαμε αλλόφρονες χωρικούς να καταβρέχουν τα δέντρα με τα λάστιχα του ποτίσματος και με κουβάδες να προσπαθούν να σβήσουν φλεγόμενα δέντρα. Ανθρώπους που έδιναν με ηρωισμό τη μάχη να προστατεύσουν το βιος τους, αλλά τη μάχη την είχαν χάσει εκ των προτέρων, γιατί δεν ήξεραν, γιατί κανείς δεν τους είχε δείξει πως να τη δώσουν.
Είδαμε ανθρώπους που ζητούσαν βοήθεια από τα αεροπλάνα, απευθυνόμενοι στα κανάλια, τα οποία είχαν αναλάβει το ρόλο του γενικού συντονισμού, γιατί συντονισμός από τους αρμόδιους δεν υπήρχε. «Ενα αεροπλάνο να πάει στο τάδε χωριό, κινδυνεύουν οι άνθρωποι», έλεγε ο τηλεδημοσιογράφος. Σε λίγη ώρα περνούσε ένα αεροπλάνο ή ένα ελικόπτερο, έκανε μια ρίψη και μετά δεν εμφανιζόταν ξανά. Ετσι, οι φωστήρες του Πολύδωρα και του Φούρλα, κατακερμάτισαν και τη δύναμη των εναέριων μέσων, με αποτέλεσμα η δουλειά τους να πηγαίνει στράφι.
⇒ Οι ειδικοί στη δασοπυρόσβεση σε όλο τον κόσμο έχουν καταλήξει εδώ και δεκαετίες σε ένα δόγμα: τη φωτιά δεν την περιμένεις, πας πάνω της. Εδώ είδαμε σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση το αντίθετο. Το είδαμε και στην Πάρνηθα, όπου άφησαν μια μικροφωτιά στα Δερβενοχώρια να θεριέψει, να «ταξιδέψει» χιλιόμετρα, να καβαλήσει την κορυφή του βουνού και να κατακάψει τον εθνικό δρυμό (τότε πια ήταν αργά για τις δυνάμεις πυρόσβεσης). Γελούσε πικρά φίλος δασολόγος βλέποντας στην τηλεόραση δυο πυροσβεστικά οχήματα να έχουν παραταχθεί γύρω από ένα βενζινάδικο, κάπου στην Ηλεία, περιμένοντας μη τυχόν φτάσει η φωτιά εκεί. Ευτυχώς, γύρισε ο αέρας και δεν έφτασε, γιατί αλλιώς δεν θα είχε μείνει τίποτα.
Δεν πρέπει να περιμένεις μια δασική πυρκαγιά σε κάποιο σημείο. Πρέπει να πας να τη συναντήσεις όσο πιο νωρίς γίνεται κι αν δεν την έχεις φτάσει νωρίς πρέπει να κάνεις σχέδιο εγκλωβισμού της, με αντιπυρικές ζώνες και «αντιπύρ». Οσο κι αν φαίνεται παράξενο, τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης συμπληρωματικό μόνο ρόλο θα παίξουν, όχι τον κύριο. Και βέβαια, θα τον παίξουν όταν υπάρχει σχέδιο κι όχι όταν όλα αφήνονται στην τύχη τους και οι επιχειρήσεις γίνονται πια μόνο για το θεαθήναι.
⇒ Στο δόγμα «ασ’ το δάσος να καεί», που επικρατούσε στην ελληνική δασοπυρόσβεση, προστέθηκε φέτος το δόγμα «άσ’ το χωριό να καεί». Από ένα σημείο και μετά ξαμόλυσαν τους μπάτσους να αδειάζουν τα χωριά, εγκαταλείποντάς τα στην τύχη τους. Ομως, τα χωριά δεν πρέπει ν’ εκκενώνονται έτσι, χωρίς μάχη. Υπάρχει διεθνής και ελληνική εμπειρία γι’ αυτό. Αδειάζεις τα χωριά που κινδυνεύουν από τους ανήμπορους να βοηθήσουν στη δασοπυρόσβεση. Οσοι είναι ικανοί για εργασία μένουν πίσω και οργανώνονται από τους επαγγελματίες (ή μόνοι τους, όταν στοιχειωδώς έχουν εκπαιδευτεί γι’ αυτό). Μένουν για να ανοίξουν αντιπυρικές ζώνες και να «πάνε να συναντήσουν» τη φωτιά, ώστε το χωριό να γλιτώσει. Και βέβαια, έχεις εξασφαλίσει σχέδιο έγκαιρης αποχώρησης αν η φωτιά δεν νικηθεί.
Υποτίθεται ότι υπάρχει Πολιτική Προστασία (τη διευθύνει ο περιώνυμος κ. Φούρλας). Τι σημαίνει Πολιτική Προστασία; Σημαίνει ότι έχω σχέδιο για αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών με την κινητοποίηση και των πολιτών, το οποίο απλώνεται μέχρι και το τελευταίο χωριό. Αυτοί την Πολιτική Προστασία την έχουν καταντήσει νεκρό γράμμα. Οχι μόνο δεν έχουν εκπαιδεύσει τον πληθυσμό της υπαίθρου, όχι μόνο έχουν παύσει να χρησιμοποιούν τους δασολόγους, τους ανθρώπους που ξέρουν τα δάση όπως την παλάμη του χεριού τους, αλλά δεν διαθέτουν καν στοιχειώδη μέσα για να τα διαθέσουν στους ανθρώπους. Βλέπαμε χωρικούς να παλεύουν με τη φωτιά χωρίς να διαθέτουν καν μάσκες για να προστατεύονται από τα δηλητηριώδη αέρια που εκλύονται. Γέμισαν τα πνευμόνια τους αιθάλη και μονοξείδιο του άνθρακα και πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι πολλοί θα εμφανίσουν πνευμονικά προβλήματα.
Στο συγκεκριμένο δεν πρέπει να παραλείψουμε να απονείμουμε τα… εύσημα και στους τοπικούς άρχοντες, νομάρχες και δημάρχους, που συμπεριφέρθηκαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που συμπεριφέρεται η κεντρική εξουσία: αδιάφορα και ανάλγητα. Ούτε κανείς από δαύτους είχε την ευθιξία να παραιτηθεί, λες και δεν έχουν κανένα μερίδιο ευθύνης για όσα έγιναν στην περιοχή τους.
⇒ Ο Καραμανλής κήρυξε όλη τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος, με τις τοπικές αρχές, μπορεί να επιτάξει όλα τα ιδιωτικά μέσα και να επιστρατεύσει ανθρώπους. Τι να τις κάνεις τις επιτάξεις, όμως, όταν δεν έχεις κανένα σχέδιο; Να επιτάξεις βυτιοφόρα, όταν δεν ξέρεις πού να τα στείλεις; Να επιτάξεις σκαπτικά και γεωργικά μηχανήματα, όταν δεν σου περνάει καν από το μυαλό ότι πρέπει να δημιουργήσεις αντιπυρικές ζώνες για να σώσεις τουλάχιστον τα χωριά;
Μήπως, όμως, εφάρμοσαν σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την περίθαλψη των πληγέντων, για την επίταξη ξενοδοχείων κ.λπ.; Η λαϊκή αλληλεγγύη έλυσε και αυτό το πρόβλημα, όπως ήταν η λαϊκή ενεργοποίηση που έσωσε ό,τι σώθηκε στις περιοχές που χτυπήθηκαν από τη φωτιά.
⇒ Αφήσαμε τελευταία την πιο τραγική πλευρά αυτής της καταστροφής, τον θάνατο τόσων ανθρώπων. Χρειάστηκε να μακρύνει δραματικά ο μακάβριος κατάλογος για ν’ αποφασίσουν να ενεργοποιήσουν δυνάμεις διάσωσης του Στρατού. Ο ελληνικός λαός έχει πληρώσει ακριβά για αγορά ειδικών ελικοπτέρων και την εκπαίδευση πληρωμάτων για διασώσεις, αλλά οι άνθρωποι καίγονταν σαν τα ποντίκια μέσα στα σπίτια τους ή προσπαθώντας απελπισμένα να διαφύγουν σε συνθήκες πανικού.
Ουδείς τους είχε εκπαιδεύσει στοιχειωδώς έστω για το πως πρέπει ν’ αντιδράσουν σε μια τέτοια περίπτωση. Ουδείς βρέθηκε δίπλα τους από τις αρχές τις επιφορτισμένες μ’ αυτό το καθήκον. Από πουθενά δεν περίμεναν βοήθεια κι αυτό μεγάλωνε τον πανικό τους. Κανένα σχέδιο δεν υπήρχε, καμιά οργανωμένη κρατική δύναμη δεν υπήρχε για να το εφαρμόσει.
♦ Γνωστοί οι εγκληματίες
Η εκάστοτε αντιπολίτευση αρέσκεται να φορτώνει στην εκάστοτε κυβέρνηση τις ευθύνες για τέτοιες καταστροφές. Με την πάροδο των χρόνων οι ρόλοι αντιστρέφονται. Αυτά που λέει σήμερα το ΠΑΣΟΚ τα έλεγε τα προηγούμενα χρόνια η ΝΔ. Και η άμυνα της κυβέρνησης στις κατηγορίες που δέχεται είναι πιστό αντίγραφο της άμυνας που ανέπτυσσε το ΠΑΣΟΚ όταν ήταν στην κυβέρνηση. Γι’ αυτό και είναι εξοργιστική η σπέκουλα που προσπαθεί να κάνει σήμερα το ΠΑΣΟΚ, όταν οι κυβερνήσεις του ευθύνονται για παρόμοια εγκλήματα, όταν είναι αυτό που διέλυσε τη δασοπυρόσβεση, όταν είναι αυτό που πρώτο τροποποίησε το άρθρο 24 του συντάγματος, όταν είναι αυτό που ψήφισε το δασοκτόνο νόμο του Δρυ.
Οι ευθύνες της κυβέρνησης της ΝΔ είναι αυταπόδεικτες. Τα μέλη της, με πρώτον και καλύτερο τον Καραμανλή, ευθύνονται για τις χαμένες ζωές και για την οικονομική και περιβαλλοντική καταστροφή. Πίσω απ’ αυτούς, όμως, πρέπει να διακρίνουμε τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος που υπηρετούν. Είναι πολύ εύκολο να μιλάει κανείς για ανίκανη κυβέρνηση, υπονοώντας ότι πρέπει να έρθει κάποια άλλη, ικανή. Το δύσκολο είναι να απαιτήσει τα κονδύλια που απαιτούνται για την ανάπτυξη της δασοπροστασίας. Ο Πολύδωρας το είχε πει μετά τη φωτιά της Πάρνηθας και τον έβαλαν να το κάνει γαργάρα αμέσως: αντέχουν τα οικονομικά της Ελλάδας τη δασοπροστασία; Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα. Ο καπιταλισμός θεωρεί αντιπαραγωγικό ό,τι δεν αποφέρει άμεσο κέρδος. Τα ίδια τα δάση τα βλέπει σαν πηγή αποκόμισης κέρδους. Οχι κέρδους κοινωνικού, αλλά κέρδους που μετριέται με ευρώ. Γι’ αυτό και τα κοράκια ετοιμάζονται να πέσουν πάνω στις νέες καμένες περιοχές. Στην Ηλεία είναι έτοιμα τα σχέδια για «ανάπτυξη» από κορεατικό όμιλο. Μέχρι και τσιμεντένιο μεγαθήριο του World Trade Center ετοιμάζονται να χτίσουν στην αρχαία Ολυμπία, ενώ την παραμονή της μεγάλης πυρκαγιάς ο αντιπρόεδρος του συγκεκριμένου ομίλου ήταν στην περιοχή και επισκεπτόταν όλους τους τοπικούς παράγοντες (περιφερειάρχη δεξιό, νομάρχη Πασόκο, δήμαρχο Πύργου Συνασπισμένο), οι οποίοι του έγλειφαν τα πόδια. Δε λέμε ότι τη φωτιά την έβαλαν δικοί τους άνθρωποι (δεν τους έχουμε για τόσο αφελείς, ώστε να βάλουν φωτιά την ώρα που ήταν εκεί και οργάνωναν φιέστες). Ρωτάμε, όμως: πόσο θα πέσουν οι τιμές της γης στα καμένα; Πόσο πιο άνετα θα προωθήσουν τα σχέδιά τους μέσα σ’ ένα περιβάλλον οικονομικής δυσπραγίας;
