Θυμόσαστε κάτι μαρμελάδες ελληνικής παραγωγής, που τις έπιασαν οι Τσέχοι να περιέχουν βενζοϊκό οξύ σε συγκεντρώσεις πολύ ψηλότερες από τις επιτρεπόμενες; Κάτι θα θυμόσαστε σίγουρα. Θα θυμόσαστε, επίσης, ότι ο ΕΦΕΤ, ο αρμόδιος φορέας ντε για την προστασία της υγείας του έλληνα καταναλωτή από μολυσμένα τρόφιμα, είχε βγάλει ανακοίνωση στην οποία επαναλάμβανε τη δήλωση της εταιρίας παραγωγής (Μελετιάδης ΑΕ), ότι η συγκεκριμένη μαρμελάδα παράγεται μόνο για εξαγωγή και δεν διατίθεται στην ελληνική αγορά.
Προχθές, λοιπόν, ο ΕΦΕΤ ανακοίνωσε ότι μετά από εργαστηριακή ανάλυση σε δείγματα που πήρε από το εργοστάσιο της εταιρίας στη Θεσσαλονίκη εντόπισε σε παρτίδες της «μαρμελάδας φράουλας LaMel» (συσκευασίες των 450 γρ. με ημερομηνία λήξης 31-12-2007) βενζοϊκό οξύ σε συγκεντρώσεις ανάλογες μ’ αυτές που είχαν εντοπίσει οι Τσέχοι. Ο ΕΦΕΤ -μας πληροφορεί η ανακοίνωση- ζήτησε από την εταιρία να αποσύρει άμεσα από την αγορά την «προβληματική» παρτίδα και συνέστησε στους καταναλωτές να μη καταναλώνουν το συγκεκριμένο προϊόν με ημερομηνία λήξης 31.12.2007.
Ολα ωραία και καλά, λοιπόν. Ετσι μας διαβεβαιώνουν οι υπεύθυνοι του ΕΦΕΤ και οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι.
Εμείς, όμως, έχουμε μια απορία. Γιατί πριν περίπου ένα μήνα ο ΕΦΕΤ αναπαρήγαγε τη διαβεβαίωση της εταιρίας ότι οι «προβληματικές» παρτίδες προορίζονταν μόνο για εξαγωγή και δεν κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα; Γιατί δεν παρενέβη αμέσως, βάζοντας σε καραντίνα την εταιρία και τα προϊόντα της, μέχρι να γίνουν οι απαιτούμενοι εργαστηριακοί έλεγχοι; Γιατί άφησε τον ελληνικό λαό να καταναλώνει ένα «ύποπτο» προϊόν, που τελικά αποδείχτηκε επιβλαβές;
Η απάντηση είναι γνωστή: Το σύστημα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στηρίζεται στον «αυτοέλεγχο των επιχειρήσεων». Το κράτος στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν εμφανίζεται ως η ουδέτερη εκείνη δύναμη που παρεμβαίνει προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας, προστατεύοντάς την από τυχόν σφετερισμούς επιχειρηματιών και άλλων ατόμων. Αυτά είναι παλιές αραχνιασμένες διακηρύξεις του Διαφωτισμού. Το κράτος ταυτίζεται ευθέως με τις επιχειρήσεις και αναθέτει στις ίδιες να αυτοελέγχονται, περιορίζοντας το δικό του ρόλο σε κάποιο είδος εποπτείας. Η κερδοφορία των επιχειρήσεων είναι σημαντικότερη από τη δημόσια υγεία, γι’ αυτό και δεν υπάρχει ούτε σκληρός έλεγχος ούτε σκληρά μέτρα ακόμα και όταν διαπιστώνεται πρόβλημα.
Περιττεύει να σημειώσουμε ότι ουδείς γνωρίζει για πόσο καιρό, πριν οι Τσέχοι ανακαλύψουν τις υψηλές συγκεντρώσεις βενζοϊκού οξέος, Ελληνες, Τσέχοι και λοιπές φυλές κατανάλωναν τη συγκεκριμένη μαρμελάδα. Κι ύστερα, αναρωτιούνται πολλοί γιατί γνωρίζουν τέτοια άνθιση οι κάθε λογής καρκίνοι. Λίγο βενζοϊκό παραπάνω, λίγες διοξίνες, λίγη κηροσκωρίνη στο μέλι, λίγο από εδώ, λίγο από εκεί, καταλαβαίνετε τι τρώμε.
Γιατί, όμως, να υπάρχει περισσότερο από το επιτρεπόμενο όριο βενζοϊκό οξύ στη μαρμελάδα; Συντηρητικό είναι και μάλιστα δυνατό το βενζοϊκό οξύ. Για να μπορούν οι παρτίδες να στέκονται χρόνια στα ράφια και να στοκάρουν οι εταιρίες, ανοίγουν την κάνουλα και… όποιον πάρει ο χάρος. Μήπως δεν βάζουν (απαγορευμένα) αντιβιοτικά στο γιαούρτι, για να αυξήσουν τη διάρκειά του και να μη μουχλιάζει; Μήπως δεν διευρύνουν συνέχεια το χρόνο κυκλοφορίας του γάλακτος, για να μπορούν να χτυπήσουν όλες τις αγορές και να μειώσουν τα έξοδα κυκλοφορίας; Οπου και να ψάξεις, ό,τι και να ψάξεις, θα βρεις από πίσω μια μέθοδο αύξησης του ποσοστού του κέρδους. Η υγεία των καταναλωτών δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα απλό λογιστικό μέγεθος.
Και τα επιτρεπόμενα όρια που μπαίνουν δεν έχουν καμιά απόλυτη επιστημονική αξία. Είναι όρια λάστιχο. Οταν εμφανίζεται ένα πρόβλημα, όταν ξεσπάει κάποιο σκάνδαλο, τότε κατεβαίνουν λίγο τα όρια, για να αποκατασταθεί η ηρεμία και το σύστημα να μη χάσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Η δημόσια υγεία είναι το τελευταίο που ενδιαφέρει. Ομως, όπως αποδεικνύεται συνέχεια, οι καπιταλιστές παραβιάζουν κι αυτά ακόμη τα όρια που τίθενται. Σ’ αυτό είναι αδίστακτοι και η φιλοσοφία του αυτοελέγχου αποτελεί το κλείσιμο του ματιού από τα κράτη προς τους καπιταλιστές.
Ας μας επιτραπεί να κλείσουμε αυτό το σύντομο σημείωμα με κάποιες… οικοσκέψεις. Ακούς συχνά ανθρώπους με αναμφισβήτητα καλή πρόθεση, να προτείνουν ως απάντηση στο απέραντο διατροφικό σκάνδαλο του καπιταλισμού μια κατά κάποιο τρόπο επιστροφή στη φυσική οικονομία. Θέλεις μαρμελάδα; Πάρε φράουλες, βερίκοκα και ροδάκινα και φτιάξε μόνος σου, εύκολο είναι. Θέλεις γιαούρτι και τυρί; Κάνε μια εκδρομή μέχρι το πιο κοντινό μαντρί, αγόρασε μερικά κιλά γάλα και πήξτο, εύκολο είναι. Θέλεις φρέσκα κρεμμυδάκια και μαρούλια; Φύτεψέ τα σε γλάστρες αν δεν έχεις λίγο κήπο. Γενικά, δημιούργησε έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής με οικολογικά πρότυπα.
Αν κανείς έχει το χρόνο και τη διάθεση να κάνει μερικά απ’ όσα προτείνονται, καλώς να τα κάνει. Αυτό, όμως, δεν μπορεί ούτε εναλλακτικό τρόπο ζωής να αποτελέσει ούτε -πολύ περισσότερο- πολιτική πρόταση. Μπορεί να αποτελέσει βάση ζύμωσης, για να καταδειχτεί η εγκληματική πολιτική των καπιταλιστών και να φανεί πως υπάρχει και άλλος τρόπος παραγωγής, συμβατός με την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των ανθρώπων. Ομως, η λύση δεν μπορεί να έρθει ούτε μέσα από το ατομικό οικο-εργαστήρι, ούτε μέσα από μικρές κοινότητες. Η λύση μπορεί να έρθει μόνο μέσα από τον οργανωμένο αγώνα για την καταστροφή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση μιας μη εκμεταλλευτικής κοινωνίας, που θα αποκαταστήσει την ενότητα του ανθρώπου με το ανόργανο σώμα του, τη φύση.