Με αυτόν τον τίτλο περιγράφαμε πέρυσι τέτοιον καιρό τον ψυχοφθόρο θεσμό των πανελλαδικών εξετάσεων, που κατατρώγει τα όνειρα της νεολαίας, ειδικά αυτής που προέρχεται από φτωχά λαϊκά στρώματα, για πανεπιστημιακές σπουδές. Και αντιπαραβάλλαμε σε αυτόν το απελευθερωτικό αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης, επιχειρηματολογώντας για την αναγκαιότητα να το ξαναγκαλιάσει η μαθητική νεολαία και η εργαζόμενη κοινωνία.
Από τότε δεν άλλαξε σχεδόν τίποτε. Ή μάλλον άλλαξαν τα πράγματα προς το χειρότερο, καθώς στους υψηλότατους ταξικούς φραγμούς της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και του «κλειστού αριθμού» εισακτέων (ο «κλειστός αριθμός» και η ΕΒΕ είναι οι στρόφιγγες που ρυθμίζουν τη ροή προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανάλογα με τις ανάγκες του συστήματος, οι τορπίλες των θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας απλώς κατανέμουν αυτήν τη ροή, κατασκευάζοντας ποσοστά «αρίστων» και «αποτυχημένων»), προστέθηκαν και άλλοι. Είναι η απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη να εισαχθεί από τον Σεπτέμβρη του 2026 στα δημόσια πρότυπα σχολεία το International Baccalaureate (ΙΒ), ενώ ετοιμάζονται και νέες παρεμβάσεις μέσα στο 2025 που θα επιτρέπουν στους κατόχους ΙΒ να εισάγονται όχι μόνο στα ιδιωτικά πανεπιστήμια αλλά και στα δημόσια ΑΕΙ, χωρίς πανελλήνιες εξετάσεις και Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (!). Συγχρόνως, οι γόνοι της μπουρζουαζίας, των ευκατάστατων οικονομικά στρωμάτων, απέκτησαν και το «δώρο» των ιδιωτικών πανεπιστημίων, που ασχέτως και αν αποδείχτηκε «μούφα», καθώς πρόκειται για «μετενσάρκωση» των ήδη λειτουργούντων κολλεγίων, θα δώσει την ευχέρεια σε αρκετούς από αυτούς να αποκτήσουν «πανεπιστημιακά πτυχία» με ακριβά δίδακτρα σπουδάζοντας στην Ελλάδα.
Παράλληλα, η κυβέρνηση φρόντισε να απογειώσει τις ταξικές ανισότητες, με αλλαγή του τοπίου και στη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, παραδίδοντας στην εφοπλιστική οικογένεια του Ιδρύματος Ωνάση, 22 υφιστάμενα δημόσια σχολεία (Ωνάσεια Σχολεία) και αυξάνοντας τον αριθμό των πρότυπων-πειραματικών σχολείων. Οι «άριστοι», οι προνομιούχοι στα σχολεία ελίτ (Πρότυπα, Ωνάσεια), η «πλέμπα» στα άλλα, τα υποβαθμισμένα, να πασχίζουν για την επιβίωσή τους. «Τορπίλες» επινόησε και για τα 12χρονα παιδιά, με τα «τεχνικά γυμνάσια»-αναμορφωτήρια, που συνδέθηκαν με την «νεανική παραβατικότητα» και που μαζί με τις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης – Ε.Σ.Κ. (διετείς δομές που απευθύνονται σε απόφοιτους Γυμνασίων, νομιμοποίησης και διεύρυνσης της παιδικής εργασίας), στοχεύουν στην αποτροπή από την πρόσβαση στην ανώτερη κλίμακα της δευτεροβάθμιας (Λύκειο) και στην ώθηση απευθείας στην αγορά εργασίας των καπιταλιστικών κάτεργων.
Πανελλαδικές εξετάσεις: οι «ιερές αγελάδες» του συστήματος
Πρεμιέρα πανελλαδικών εξετάσεων χτες για τα ΓΕΛ και σήμερα για τα ΕΠΑΛ και από το πρωί ξεκίνησαν οι «συμβουλές» προς τους υποψήφιους: να μην έχουν άγχος, να μην θεωρούν ότι τα πάντα στη ζωή καθορίζονται από την είσοδο στο Πανεπιστήμιο, γιατί υπάρχουν κι άλλες ευκαιρίες που κάποιος πρέπει να αρπάξει ώστε να πορευτεί στο μέλλον, κτλ., κτλ.
Πρώτη μούρη βεβαίως βεβαίως, ο αρχιερέας του κυνισμού Μητσοτάκης και οι πρώην υπουργοί Παιδείας, οι μισητοί στον εκπαιδευτικό κόσμο Κεραμέως και Πιερρακάκης, με υποκριτικές παραινέσεις για το «ότι τίποτα δεν κρίνεται ή δεν κρίνονται όλα σε μία εξέταση» και ευχές για «καλή επιτυχία», προκαλώντας το θυμικό μας, αφού είναι αυτό το επιτελείο που έχει αποθεώσει τον ταξικό διαχωρισμό, έχει δημιουργήσει έναν αμείλικτο εξεταστικό Μινώταυρο επιβάλλοντας τους ισχυρούς ταξικούς φραγμούς, όπως η Τράπεζα θεμάτων και η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, που κάθε χρόνο λειτουργεί απαγορευτικά για 25.000 μαθητές, πετώντας τους έξω και από τη διαδικασία συμμετοχής στις πανελλαδικές εξετάσεις. (Οι μαθητές αυτοί δεν μπορούν καν να θεωρηθούν υποψήφιοι επιλογής για τα ΑΕΙ, ακόμη και αν θεωρήσουμε ότι όλες οι σχολές και τα τμήματα έχουν επιλέξει τον κατώτατο συντελεστή 0,80. Δεν μπορούν δηλαδή να υποβάλουν κανένα μηχανογραφικό και κατευθύνονται σκόπιμα στα «αναβαθμισμένα» ΙΕΚ).
Το έργο της αβάστακτης και προκλητικής υποκρισίας κυβέρνησης και ΥΠΑΙΘΑ και της καρατόμησης της μαθητικής νεολαίας, το έχουμε ξαναδεί. Δεν περιέχει εκπλήξεις. Δύο χαρακτηριστικά προηγούμενα άρθρα μας, «Ο Μινώταυρος των πανελλαδικών εξετάσεων και η απελευθερωτική ελεύθερη πρόσβαση» και «Να ξαναζωντανέψει το αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης στα Πανεπιστήμια», αναφέρονται στον στόχο, την ουσία των πανελλαδικών εξετάσεων και στο απελευθερωτικό αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης που πρέπει να ξαναγκαλιάσει η νεολαία. Τα παραθέτουμε:
Ο Μινώταυρος των πανελλαδικών εξετάσεων και η απελευθερωτική ελεύθερη πρόσβαση
Ολοι αυτοί, λοιπόν, που «συμπάσχουν», υποτίθεται, με τους υποψήφιους είναι υπέρμαχοι του μαθητοκτόνου και βαθιά ψυχοφθόρου θεσμού των πανελλαδικών εξετάσεων, ενός θεσμού αυστηρής επιλογής, που πλήττει ιδιαίτερα σκληρά τα παιδιά της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και που διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού απ’ όλο τον αστισμό, γιατί λειτουργεί ως λαιμητόμος για την ιστορικά διαμορφωμένη τάση της νεολαίας της ελληνικής εργαζόμενης κοινωνίας για πανεπιστημιακή μόρφωση, μέσω της οποίας διατηρείται ζωντανή η ελπίδα για επαγγελματική αποκατάσταση, για μια καλύτερη ζωή από αυτήν των προηγούμενων γενεών.
Οι πανελλαδικές, ως δραστικοί κόφτες, αποτελούν τις «ιερές αγελάδες» του συστήματος που απαιτεί να μείνουν ανέγγιχτες και για τον λόγο ότι -έστω και μέσω αυτού του στρεβλού τρόπου (της προσμονής για επαγγελματική αποκατάσταση και όχι αυτής καθαυτής της επιδίωξης της μόρφωσης ως αυταξίας)- οι νέοι έρχονται σε επαφή με τη γνώση και την επιστήμη, γεγονός που ανοίγει τους ορίζοντές τους και τους διαμορφώνει ως προσωπικότητες, καθιστώντας τους περισσότερο διεκδικητικούς και απαιτητικούς στον μετέπειτα εργασιακό τους βίο.
Σε περιόδους όξυνσης της ταξικής πάλης, με αφορμή ιδιαίτερα σκληρά αντιεκπαιδευτικά μέτρα που προωθούνταν στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και ειδικά στο Λύκειο, που αποτελεί προθάλαμο των Πανεπιστημίων, οι νέοι που έπαιρναν μέρος στο μαζικό, μαχητικό μαθητικό κίνημα των καταλήψεων, έστω και αυθόρμητα και χωρίς ιδιαίτερη συνειδητή προσέγγιση, αγκάλιασαν το αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Το αίτημα αυτό το υιοθέτησε καθαρά καιροσκοπικά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που προς το τέλος της κυβερνητικής της θητείας προώθησε μια καρικατούρα «ελεύθερης πρόσβασης», καθαρά για να προσφέρει μια στοιχειώδη ικανοποίηση στο εσωτερικό ακροατήριο του «ΣΥΡΙΖΑ του 4%», ενώ στη μεγάλη εικόνα και σ’ αυτόν τον τομέα, της εκπαίδευσης, ταυτίστηκε απόλυτα με τις κεφαλαιοκρατικές αντιλήψεις και πρακτικές (ρεαλισμός αποκαλείται).
Η ΝΔ, πιστή στη νοοτροπία της Δεξιάς, του σκληρού ανταγωνισμού και των «κοφτών»-λαιμητόμων, επανέφερε τα πράγματα στην αρχική τους μορφή, επειδή δεν ήθελε επουδενί να καλλιεργούνται ακόμη και αυτές οι φρούδες ελπίδες που δημιουργούσε η καρικατούρα «ελεύθερης πρόσβασης» των συριζαίων.
Και από πάνω επέβαλε νέους ταξικούς φραγμούς αυστηροποίησης του Λυκείου (Τράπεζα θεμάτων, ΕΒΕ), νομιμοποίησης και επέκτασης της παιδικής εργασίας, που αποκαλείται ψευδεπίγραφα «αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης».
Αν και σήμερα, με τη γενικότερη κατάσταση του κινήματος, μοιάζει μακρινό όνειρο το αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης, στην πραγματικότητα είναι το μόνο ρεαλιστικό αίτημα που οφείλει το μαθητικό κίνημα, οι πρωτοπόροι μαθητές, να το επαναδιατυπώσει και να το βάλει στην προμετωπίδα του, γιατί είναι το μόνο που απαντά στην προώθηση των ταξικών συμφερόντων του προλεταριάτου, της νεολαίας της εργαζόμενης κοινωνίας.
Παρόλο που έχουν περάσει τόσα χρόνια, θεωρούμε ότι το άρθρο που είχαμε δημοσιεύσει στην Κόντρα στις 21 Μαΐου του 2011, είναι και σήμερα εξίσου επίκαιρο.
Να ξαναζωντανέψει το αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης στα Πανεπιστήμια
Την εποχή που οι μαθητικές καταλήψεις έπαιρναν μορφή χιονοστιβάδας και οι στεντόρειες φωνές των παιδιών δονούσαν τους δρόμους, όταν στις σχολικές αίθουσες κι αυλές τα «πηγαδάκια» ζωντάνευαν τις αγωνίες, την εναντίωση στις προσπάθειες εγκλωβισμού του σχολείου μέσα σε σιδερένιες τανάλιες, το σύνθημα της ελεύθερης πρόσβασης στη μόρφωση, που στην πράξη κορυφώνονταν με την κατάργηση των εξετάσεων πρόσβασης στα Πανεπιστήμια, ήταν στο κέντρο των ζυμώσεων και προβληματισμών των μαθητών.
Από τότε χύθηκε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Η κοινωνία, με εντατικούς ρυθμούς, κλείστηκε στο καβούκι του ατομισμού, ο διαγκωνισμός για μια θέση στον ήλιο έδωσε και πήρε, η αγριανθρωπική συμπεριφορά με κυρίαρχο σλόγκαν το «ο θάνατός σου η ζωή μου», παράλληλα -και εξ αιτίας- με την υποχώρηση του κινήματος, δηλητηρίασε τις ζωές μας. Μοναδική αναλαμπή η νεολαιίστικη εξέγερση του Δεκέμβρη (εξαιτίας της τραγικής δολοφονίας ενός μικρού παιδιού από τις δυνάμεις καταστολής), ως ανάγκη κοινής έκφρασης, συλλογικής εναντίωσης ενάντια σ’ ένα σύστημα που δολοφονεί και κατακρεουργεί κάθε πτυχή της ζωής των νέων.
Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες παθογένειας ολόκληρης της εργαζόμενης κοινωνίας, ήταν φυσικό να υποχωρήσει και το αίτημα για ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια, αφού εμμέσως αποδεχόταν την άποψη ότι όλοι οι νέοι είναι ικανοί τελικά να σπουδάσουν, ότι το δικαίωμα στη μόρφωση πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτο για όλους και απεριόριστο και μετρούσε τις ανάγκες από τη σκοπιά των ταξικών συμφερόντων του προλεταριάτου και όχι από τη στενή σκοπιά των συμφερόντων του κεφαλαίου, που έβαζε τα ψευτοδιλήμματα τι θα γίνει π.χ. με όλους αυτούς που θέλουν να σπουδάσουν γιατροί ή μηχανικοί, ή πού θα βρεθούν τόσα λεφτά για να στηριχτούν τα Πανεπιστήμια ή τι θα γίνει με το πλήθος τόσων απόφοιτων που θα ψάχνουν για δουλειά, κ.λπ. Και μιλάμε για ψευτοδιλήμματα, γιατί η κατάργηση των εξετάσεων δεν συνιστά και κατάργηση του ταξικού διαχωρισμού, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητα του παιδιού, το μορφωτικό του επίπεδο, τις δυνατότητές του και την εξέλιξή του στο πλαίσιο της μαθησιακής διαδικασίας, παρά την ακύρωση μόνο ενός ταξικού φραγμού, γιατί για την ανεργία δεν φταίει ο μεγάλος αριθμός πτυχιούχων, αλλά το καπιταλιστικό σύστημα που κινείται με γνώμονα το μέγιστο κέρδος (απόδειξη ότι και τώρα χιλιάδες πτυχιούχοι σταλίζουν στις λίστες μακροχρόνιας ανεργίας), γιατί τα παιδιά των εχόντων και κατεχόντων τελικά σπουδάζουν, ακόμη και αν δεν επιτύχουν στις εδώ εξετάσεις, σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού (σ.σ. τώρα και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια).
Το αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης ήταν ένα απελευθερωτικό αίτημα. Ανοιγε πραγματικούς ορίζοντες στην πάλη της νεολαίας της εργαζόμενης κοινωνίας. Καταρχήν, καλλιεργούσε αισθήματα αλληλεγγύης και έστηνε στον τοίχο τον ανταγωνισμό και την αγριανθρωπική συμπεριφορά για την επικράτηση δήθεν «των πιο άξιων». Επειτα, έμπαζε τη συνείδηση ότι όλοι οι εργαζόμενοι και τα παιδιά τους είμαστε ένα απέναντι στ’ αφεντικά, που μας θέλουν αμόρφωτους, ώστε να μας διαχειρίζονται καλύτερα και να μας λιώνουν στα κάτεργα της μισθωτής σκλαβιάς. Τέλος, στην πάλη για την πραγμάτωσή του, ξεσκέπαζε ολόκληρο το εκμεταλλευτικό σύστημα, αποδείκνυε με τρόπο παραστατικό ότι το δικαίωμα για μόρφωση και δουλειά, το δικαίωμα της πολύπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας, το δικαίωμα στη χαρά της ζωής, το δικαίωμα στη γνώση και τη συμμετοχή στον πολιτισμό δεν παίρνουν σάρκα και οστά χωρίς να γκρεμιστεί ο καπιταλισμός.
Τον τελευταίο καιρό, με εξαίρεση το χρόνο μετά το Μνημόνιο, όπου έχει σβήσει -ακόμη και σε επίπεδο λόγων- παντελώς κάθε ίχνος κοινωνικής δημαγωγίας, το αίτημα της ελεύθερης πρόσβασης διαστρεβλώθηκε οικτρά από κυβερνώντες και οπορτουνιστική αριστερά (ο Περισσός ήταν ανέκαθεν υπέρ των εξετάσεων). Η κάλπικη «ελεύθερη πρόσβαση», που όλοι αυτοί διατυμπανίζουν, υποκρύπτει τη θεσμοθέτηση άλλων φίλτρων και ταξικών ναρκών που τοποθετούνται σε άλλα σημεία της διαδρομής της δευτεροβάθμιας ή και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (εξ ου και το προπαρασκευαστικό πανεπιστημιακό έτος, που απαιτεί εξετάσεις ή άλλου είδους αξιολογικά φίλτρα για τη συνέχιση των σπουδών).
Ελεύθερη πρόσβαση, όμως, σημαίνει κατάργηση όλων των εξετάσεων και όλων των αξιολογικών κρίσεων (και μέσα στο Λύκειο), που βάζουν πρόσθετους βαρείς ταξικούς φραγμούς στην πλάτη του νέου, που ήδη σηκώνει το επαχθές φορτίο του ταξικού διαχωρισμού.
Η ανάγκη ν’ αποτινάξουμε το ζυγό του Μνημόνιου, η ανάγκη να σώσουμε τη δημόσια εκπαίδευση από τον αφανισμό, να βγούμε στο προσκήνιο με μοναδική παντιέρα τα δικά μας ανεξάρτητα ταξικά συμφέροντα, η ανάγκη να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα, επιτάσσουν και την ανάσταση του αιτήματος της ελεύθερης πρόσβασης στα Πανεπιστήμια, του δικαιώματος στη Μόρφωση και στη Δουλειά. Οσο πορευόμαστε μίζερα και με το φόβο, με το φόβο ότι το κεφάλαιο είναι παντοδύναμο, τότε δεν έχουμε ελπίδα διαφυγής. Ας κάτσουμε καλύτερα να μας σφάξουν.
