Ο άγγλος ποδοσφαιριστής Γκάρι Λίνεκερ είχε δώσει κάποτε τον ορισμό του ποδόσφαιρου ως εξής: «Ποδόσφαιρο είναι ένα ομαδικό άθλημα στο οποίο παίζουν έντεκα εναντίον έντεκα και στο τέλος νικούν οι Γερμανοί». Παραφράζοντας τη φράση του Λίνεκερ και μεταφέροντάς την στα της Ευρωένωσης, μπορούμε να πούμε ότι «η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μια συμμαχία χωρών, στην οποία κάθε χώρα εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις της και στο τέλος γίνεται αυτό που θέλει η Γερμανία».
Είναι καθαρά θέμα συσχετισμών, όπως καταλαβαίνετε. Ο Λένιν, στον περίφημο «Ιμπεριαλισμό» του, έχει τονίσει πως στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού και των ιμπεριαλιστικών κρατών ο κόσμος μοιράζεται και ξαναμοιράζεται, με το μοναδικό τρόπο που γνωρίζει ο καπιταλισμός στο ζήτημα της μοιρασιάς: ανάλογα με τη δύναμη του κεφάλαιου. Η Γερμανία είναι μακράν η ισχυρότερη ιμπεριαλιστική δύναμη της Ευρώπης, χάρη στη δύναμη του κεφαλαίου της. Επόμενο είναι να επιβάλλει τις απόψεις της, όχι μόνο στην εξαρτημένη περιφέρεια των PIGS, αλλά και στις άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες.
Βέβαια, ήταν πολλοί αυτοί που επί χρόνια προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι η ΕΕ και παλιότερα η ΕΟΚ δεν ήταν μια συμφωνία μοιρασιάς αγορών και σφαιρών επιρροής ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της ΕΕ, αλλά ήταν μια πολιτική ένωση, η οποία προέκυψε από τα οράματα μεγάλων διανοητών και έγινε πράξη χάρη σε μεγάλους πολιτικούς με ευρωπαϊκή συνείδηση (τι ειρωνεία: πάντοτε ανέφεραν μόνο δύο, τον Χέλμουτ Κολ και τον Φρανσουά Μιτεράν, ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας, που… όλως τυχαίως είναι οι ισχυρότερες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης).
Οσο ζούσαμε σε συνθήκες σχετικά ομαλής ανάπτυξης του καπιταλισμού, υπήρχε έδαφος για την ανάπτυξη και τη διασπορά αυτών των ιδεολογημάτων, που σερβίρονταν εν είδει οπίου στους εργαζόμενους της Ευρώπης. Ακόμα και όταν η Γερμανία, καθαρά εκβιαστικά και κόντρα στη θέληση των ευρωπαίων συμμάχων της, προχώρησε στον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας (είναι απείρου κάλλους η περιγραφή που έχει κάνει ο Μητσοτάκης για τον τρόπο με τον οποίο ο Κολ ανακοίνωσε στους εταίρους του την αδιαπραγμάτευτη απόφαση της Γερμανίας), είχαν την ευκαιρία να κουκουλώσουν τις αντιθέσεις τους και να μη χαλάσουν το ιδεολογικό όπιο με το οποίο πότιζαν τους λαούς.
Η κρίση, όμως, άλλαξε τα δεδομένα. Πλέον δεν διακυβεύεται το ένα ή το άλλο επιμέρους ζήτημα. Πλέον διεκυβεύεται ο σημερινός και ο αυριανός συσχετισμός δύναμης στην ΕΕ και στον κόσμο. Η κρίση επιταχύνει χιλιάδες φορές τις εξελίξεις, θέτοντας σε συναγερμό όλα τα επιτελεία. Η κρίση δεν αφήνει περιθώρια για δημαγωγία. Ακόμα και τα περιθώρια συμβιβασμών σμικρύνονται. Κάποιοι πρέπει να κερδίσουν και κάποιοι πρέπει να χάσουν. Και βέβαια, η Γερμανία δεν είναι διατεθειμένη να αφήσει στο τραπέζι της ΕΕ ή της ευρωζώνης αυτά ή μέρος αυτών που έχει κερδίσει ως ιμπεριαλιστική χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό επιβεβαιώνεται διαρκώς στα δυο χρόνια της κρίσης και αναμένεται να επιβεβαιωθεί και στη σύνοδο κορυφής που βρίσκεται σε εξέλιξη όταν γράφονται αυτές οι γραμμές.
«Το ζήτημα των ευρωομολόγων θα αποκλειστεί από τη σύνοδο κορυφής την Πέμπτη και την Παρασκευή», δήλωσε τη Δευτέρα σε γερμανικό ραδιόφωνο ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Ασελμπορν. Μα καλά, ο πρωθυπουργός του και μόνιμος πρόεδρος της ευρωζώνης Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δεν είναι αυτός που έθεσε επίσημα το ζήτημα του ευρωομόλογου, σε άρθρο που συνέγραψε από κοινού με τον ιταλό υπουργό Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι για τους Financial Times; Ο Γι-ούνκερ δεν ήταν που κατηγορούσε δημόσια τη Μέρκελ για αντιευρωπαϊκή στάση; «Ελπίζω πως ποτέ δεν θα χρειαστεί να ξαναμιλήσουμε για τα ευρωομόλογα», συνέχισε ο λουξεμβούργιος υπουργός, στον οποίο προφανώς ανατέθηκε να πει αυτά που δεν έπρεπε να πει ο Γιούνκερ, για να μη ξεφτιλιστεί εντελώς.
Οι οπαδοί του ευρωομόλογου έβαλαν την ουρά στα σκέλια. Παραδόθηκαν αμαχητί στη Γερμανία, η οποία είχε ήδη κλείσει συμμαχία με τη Γαλλία (πριν λίγες μέρες και η Λαγκάρντ τάχθηκε κατά του ευρωομόλογου, με επιχειρήματα ίδια μ’ αυτά της Γερμανίας: αντίκειται στην ελευθερία των επιτοκίων). Ετσι, έμειναν με τη χαρά ο Παπανδρέου και ο… Τσίπρας, που σε ένα ακόμη κρεσέντο ευρωδουλείας είχε σπεύσει να χαιρετίσει τους οπαδούς του ευρωομόλογου, δηλώνοντας ότι οι προτάσεις που πρώτος ο ΣΥΝ είχε διατυπώσει γίνονται πλέον δεκτές και από συντηρητικούς κύκλους! Περιττό, βέβαια, να σημειώσουμε πως η κατακλείδα της δήλωσης του λουξεμβούργιου υπουργού («Εχουμε μια κρίση του ευρώ και πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κρίση από κοινού. Πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως Ευρωπαίοι και όχι εθνικά») έχει μικρότερη αξία από τις ευχές και τις δεήσεις που κάθε Κυριακή αναπέμπουν από άμβωνος οι παπάδες όλων των χριστιανικών δογμάτων της Ευρώπης.
Τώρα η Γερμανία έχει την άνεση να ελέγξει τις εξελίξεις στην ευρωζώνη, χωρίς την ενοχλητική πίεση μερικών, που προς το συμφέρον τους προσπάθησαν να αμφισβητήσουν τον βασικό κανόνα με τον οποίο καθορίζονται οι διακρατικές σχέσεις: τον κανόνα της δύναμης του κεφάλαιου. Γιατί αυτό θα σήμαινε η έκδοση ενός ενιαίου ευρωομόλογου, χωρίς μάλιστα καθορισμένο ύψος επιτόκιου. Θα επέτρεπε στις χώρες PIGS να δανείζονται με το ίδιο επιτόκιο που δανείζεται η Γερμανία.
Γιατί κανένας κάτοχος χρηματιστικού κεφάλαιου δεν θα έδειχνε ενδιαφέρον για αγορά γερμανικών ομολόγων, όταν θα μπορούσε να αγοράσει με μεγαλύτερη απόδοση ευρωομόλογα (τα οποία ουσιαστικά θα εγγυώνταν η Γερμανία). Ετσι, θα αυξανόταν αναγκαστικά το επιτόκιο των γερμανικών ομολόγων και θα εξισωνόταν με αυτό του ευρωομόλογου. Βέβαια, οι χώρες που πληρώνουν υψηλά επιτόκια, όπως η Ελλάδα καληώρα, θα έπαιρναν μια ανάσα, εξασφαλίζοντας δάνεια με κανονικούς και όχι τοκογλυφικούς όρους. Γιατί, όμως, να ενδιαφέρει αυτό τη Γερμανία; Χάριν της ευρωπαϊκής… αλληλεγγύης; Αυτή είναι μόνο για πολιτικούς απατεωνίσκους τύπου Τσίπρα και όχι για σοβαρούς ηγέτες ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Η Γερμανία ενδιαφέρεται για τρία πράγματα: Πρώτο, να αποτελεί η ΕΕ μια τεράστια προνομιακή αγορά για τα γερμανικά βιομηχανικά προϊόντα (παραγωγής εντός και εκτός ΕΕ). Δεύτερο, να ελέγχει απόλυτα το ευρώ, βάση του οποίου –μην το ξεχνάμε– υπήρξε το μάρκο. Τρίτο, να εκμεταλλεύεται το γερμανικό χρηματιστικό κεφάλαιο τις εξαρτημένες χώρες της ΕΕ, κερδοσκοπώντας με το δημόσιο χρέος τους. Και οι τρεις αυτοί στόχοι προς το παρόν ικανοποιούνται.
Τα γερμανικά βιομηχανικά προϊόντα (και μέσα παραγωγής και μέσα κατανάλωσης) κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή αγορά και καμιά άλλη ιμπεριαλιστική δύναμη δεν μπορεί να τα ανταγωνιστεί. Η γερμανική βιομηχανία έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί και την παραγωγική ικανότητα της Κίνας, με τα μεροκάματα πείνας, και βέβαια τα κινέζικης παραγωγής προϊόντα γερμανικών οίκων πωλούνται σαν ευρωπαϊκά στην ΕΕ. Η Γερμανία ελέγχει απόλυτα το ευρώ, παρά την κρίση του τελευταίου έτους. Οταν χρειάστηκε έγιναν εκείνες οι παρεμβάσεις που δεν επέτρεψαν στην κρίση του ευρώ να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Συχνά, μάλιστα, στη διάρκεια του τελευταίου δωδεκάμηνου, η Γερμανία «συνελήφθη» να επιδιώκει την πτώση του ευρώ έναντι του δολάριου, για να στηρίξει τις εξαγωγές της. Αν χρειαστεί, η Γερμανία δεν θα διστάσει να αυξήσει το αποθεματικό του «ταμείου διάσωσης» που έχει δημιουργηθεί, όπως άφησαν να εννοηθεί η Μέρκελ και ο Σόιμπλε τις τελευταίες μέρες, αφού πρώτα ξεφορτώθηκαν την ενοχλητική αλογόμυγα του ευρωομόλογου. Δεν δεσμεύονται όμως ούτε σ’ αυτό, δηλώνοντας ότι η σχετική συζήτηση είναι πρόωρη, γιατί τα κονδύλια που διαθέτει σήμερα ο μηχανισμός είναι επαρκή. Κρατούν έτσι μια διαπραγματευτική «πισινή», γιατί είναι οι ίδιοι οι τραπεζίτες της Φρανκφούρτης που έχουν ζητήσει από τη γερμανική ηγεσία να συναινέσει σε μια αύξηση των κονδυλίων του μηχανισμού, γιατί δεν μπορεί όλο το βάρος της «στήριξης» να εξακολουθήσει να πέφτει στην ΕΚΤ. Οι ίδιοι, που προηγουμένως υπαινίσσονταν ακόμα και αποχώρηση της Γερμανίας από το ευρώ, αν δεν γίνουν δεκτές οι γερμανικές αξιώσεις, τις τελευταίες μέρες εξαπολύουν… επίθεση αγάπης στο ευρώ. «Ολοι οι Ευρωπαίοι θα αγωνιστούν για τη σταθερότητα του ευρώ», δηλώνει ο Σόιμπλε. «Αν αποτύχει το ευρώ, η ΕΕ αποτυγχάνει. Σημειώστε ότι παραμένουν άθικτες όλες οι γερμανικές δεσμεύσεις για την ευρωζώνη», δηλώνει η Μέρκελ με ύφος στοργικής μητέρας.
Επομένως, το μόνο θέμα που έμεινε ανοιχτό για τη σύνοδο κορυφής είναι ο νέος μηχανισμός «διάσωσης», σύμφωνα με τη γερμανική πρόταση. Σύμφωνα με έγγραφο που παρουσίασε το BBC, η Γερμανία επιδιώκει μια γενικόλογη αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας, έτσι που να μη δεσμευτεί για τίποτα, αλλά αντίθετα να έχει λυμένα τα χέρια της στο μέλλον. Η διατύπωση αυτή είναι η εξής: «Τα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν ως νόμισμα το ευρώ δύνανται να καθιερώσουν ένα μηχανισμό σταθερότητας για να προστατεύεται η σταθερότητα του συνόλου της Ευρωζώνης. Η παροχή οικονομικής ενίσχυσης από το νέο μηχανισμό θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους». Σ’ αυτή τη διατύπωση χωράνε τα πάντα. Από τη γερμανική πρόταση για την «ελεγχόμενη χρεοκοπία», μέχρι ακόμα και η έκδοση ευρωομόλογου, αν κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο στο μέλλον, όχι ως συνολική λύση, αλλά ως μέρος μιας λύσης.
Οσο τα πράγματα είναι ρευστά, τόσο η Γερμανία θα επιλέγει τις ad hoc λύσεις. Ανάλογα με το πρόβλημα και την έντασή του κάθε στιγμή. Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα αυξηθούν οι πιέσεις για την εφαρμογή μεσαιωνικών δημοσιονομικών και κοινωνικών πολιτικών στις χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος. Αν θέλετε κοινή δημοσιονομική πολιτική, ευχαρίστως να το συζητήσουμε, δήλωσε με προφανή ειρωνεία ο Σόιμπλε. Θα πρέπει όμως να δεχτείτε αλλαγή του κανόνα περί εθνικού καθορισμού της δημοσιονομικής πολιτικής, συμπλήρωσε σαρκαστικά. Μήπως, όμως, δεν γίνεται αυτό σήμερα; Δεν είναι τα υπερεθνικά όργανα που καθορίζουν τη δημοσιονομική (και όχι μόνο) πολιτική των χωρών που προστρέχουν στο μηχανισμό «στήριξης», όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία; Απλά, στο μέλλον τα πράγματα θα είναι χειρότερα. Η ιδέα του «κλαμπ του Βερολίνου» ουδέποτε εγκαταλήφθηκε από τη γερμανική πολιτική ηγεσία, που θεωρεί ότι μπορεί να οικοδομήσει το Δ’ Ράιχ μόνο με οικονομικά μέσα.
Πέτρος Γιώτης