Σκεφτείτε ότι είμαστε στο μακρινό 1983 όταν εμφανίζεται στις κινηματογραφικές αίθουσες το τρίτο επεισόδιο του Star Wars, «H επιστροφή των Τζεντάι». Ξαφνικά, οι πολιτικοί αρχηγοί του κοινοβουλευτικού φάσματος που ομνύουν στην «Αλλαγή» με μπροστάρη τον Ανδρέα Παπανδρέου και ακολούθως οι ηγέτες της συστημικής Αριστεράς (Κύρκος, Φλωράκης) αξιοποιούν εικόνες και επιχειρούν συγκρίσεις με στοιχεία αυτής της σειράς στην πολιτική τους αντιπαράθεση, για την επιστροφή των «Τζεντάι» προοδευτικών δημοκρατικών και αριστερών, που δεκαετίες βρίσκονταν στο περιθώριο λόγω του μετεμφυλιακού κράτους, εκφράζουν δημόσια την αγαλλίαση από την κατάρρευση της αυτοκρατορίας του κακού (το «κράτος της Δεξιάς») που κυβερνούσε τον τόπο αδιάλειπτα από το ‘49 κτλ… κτλ… Πολιτιστικός ξεπεσμός, αμερικανοποίηση της πολιτικής, οι χαρακτηρισμοί που θα έρχονταν στο μυαλό όλων.
Το 2022 εμφανίζεται μια παραγωγή του Netflix, το «Don’t look up» (Μην κοιτάς ψηλά… τον κομήτη που πλησιάζει), που αποπειράται να παρωδήσει τους χρόνους της αμερικανικής προεδρίας του Τραμπ, ειδικά την περίοδο της διαχείρισης της πανδημίας. Αντλεί στοιχεία κουτσομπολιού από τα αμερικανικά δίκτυα (FOX, CBC), γνωστές ιστορίες της κλειδαρότρυπας για celebrities που απασχολούν νυχθημερόν τις αμερικανίδες νοικοκυρές και τις λαϊφστάιλ Μπάρμπι της δυτικής ακτής, εκδηλώσεις μεγαλείου από μεγιστάνες του πλούτου (π.χ. Ελον Μασκ, Τζεφ Μπέζος), που εξαγγέλλουν κάθε τρεις και λίγο ευφάνταστα σχέδια για την εποίκιση του γαλαξία, τα πιο σπαρταριστά τουίτ του Τραμπ, καθώς και αρκετές συνωμοσιολογικές δόσεις δυστοπίας για ένα «τεχνοφασιστικό» μέλλον ελέγχου που μας επιφυλάσσουν μέσω των κινητών, 5G, κτλ…. Με αυτό το υλικό χτίζει μια ταινία καταστροφής του πλανήτη.
Αντι για τη μαλθακότητα και την τρυφηλότητα των κατοίκων του Κρότωνα (να θυμηθούμε τον Βύρωνα Πολύδωρα που μας έχει αφήσει χρόνους στο πολιτικό γίγνεσθαι), που οδεύουν -μες στο μακρόσυρτο όνειρο της επίπλαστης ευημερίας- προς την καταστροφή από τους αντιπάλους τους, έχουμε ένα κόσμο παρανοϊκών (πλούσιων και φτωχών) που είναι διασυνδεδεμένοι συνεχώς και σταθερά με το φέισμπουκ και αδυνατούν να συλλάβουν το νόημα ένας κομήτη μεγέθους του ψηλότερου βουνού του κόσμου, που θα πέσει στον πλανήτη γη σε λίγους μήνες.
Η ταινία είναι εξαρχής μη ρεαλιστική. Ενα τέτοιο γεγονός θα είχε σημάνει καμπανάκια σε όλο τον πλανήτη, με τη NASA να ετοιμάζει αμέσως αποστολή για να αποκρούσει το απευκταίο. Αλλά, ας υποθέσουμε ότι όντως, χάριν υπερβολής, μιας και η τέχνη πάντα περιλαμβάνει την υπερβολή ως δομικό της στοιχείο, ο σκηνοθέτης δικαιούται να επιχειρήσει κάτι τέτοιο. Ολες οι σκηνές είναι βαρετές, μια φτηνή απομίμηση των πιο αποκρουστικών στοιχείων της αμερικανικής τηλοψίας. Ολοι οι χαρακτήρες, από την πρόεδρο και τον προσωπάρχη γιο της (ευθεία σπόντα για τη θέση που είχε η κόρη του Τραμπ στην αμερικανική διακυβέρνηση, διαθέτοντας γραφείο στον Λευκό Οίκο) μέχρι τον αστρονόμο καθηγητή που υποδύεται ο Ντι Κάπριο, είναι ανούσιοι, ψεύτικοι, άνευροι και το χιούμορ φτηνό και φρικτό.
Ενας ψυχονευρωτικός προφέσορας (μην πάει το μυαλό σας σε «ψυχονευρωτικό» παίξιμο με αξιώσεις, που παραπέμπει σε δραματουργία τύπου «Ταξιτζή») επιχειρεί να πείσει το τηλεοπτικό κοινό σε δημοφιλή λαϊφστάιλ εκπομπή για την επικείμενη καταστροφή και καταλήγει σε σεξ σίμπολ της ακαδημαϊκής διανόησης. Γιατί; Γιατί είναι ο Ντι Κάπριο. Δεν υπάρχει καμία άλλη εξήγηση. Του καλαρέσει η φάση, συνουσιάζεται με τη σέξι παρουσιάστρια της εκπομπής, της αποκαλύπτει στο κρεβάτι ότι η καλύτερη στιγμή του ήταν όταν πήρε αυτόγραφο από τον νεαρό τζεντάι ήρωα του Star Wars (τον Μαρκ Χάμιλ, που υποδύεται τον νεαρό Σκαϊγουόκερ στην τριλογία του 77-83) και η χειρότερη όταν πέθανε ο οικογενειακός του σκύλος! Υποτίθεται ότι αυτό είναι διακωμώδηση του Φάουτσι (ο αμερικανός Τσιόδρας), που κάποια στιγμή τον παρουσίαζαν και σαν σεξ σίμπολ για τις αμερικανίδες, που του έστελναν ερωτικές επιστολές, παρακολουθούσαν εκστασιασμένες τις δηλώσεις του κ.ο.κ. Στην πορεία ο προφέσορας απομακρύνεται από τη σαγηνευτική γοητεία της τηλεοπτικής γκλαμουριάς, ανακτά το… αυτεξούσιό του (πώς και γιατί δεν θα μάθουμε ποτέ, μάλλον φταίει η απόκρυφη δύναμη του ήρωα του Star Wars που είχε ως πρότυπο), συγκρούεται με τα κακά συμφέροντα που θέλουν να αξιοποιήσουν την κρίση προς όφελός τους βάζοντας σε κίνδυνο τη μοίρα του πλανήτη, και αγωνίζεται για να λάμψει… η αλήθεια…
Η ταινία είναι σαφέστατα μια αμερικανιά. Παρουσιάζει επιδερμικά κάθε πτυχή της διαχείρισης κρίσεων και της αντιπαράθεσης στον Λευκό Οίκο και τη Γερουσία και απευθύνεται σε αμερικανάκια που το μισό χρόνο της ζωής τους τον αφιερώνουν στο φέισμπουκ.
Ας περάσουμε λοιπόν στα βαθύτερα νοήματα της ταινίας. Ο ενθουσιασμός γι’ αυτήν από τον ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ, τον συνεχιστή του παλιού «ανανεωτικού» χώρου, είναι δείγμα παρακμής και σήψης πολιτιστικής και αισθητικής. Υποτίθεται ότι αυτός ο χώρος αποτελούσε στο παρελθόν την αιγίδα του σινεφίλ και της πολιτιστικής πρωτοπορίας. Τι να πούμε όμως για τους εκτός των τειχών αριστερούς; Είναι δυνατόν με αμερικανικές σεφερλικές φόρμες να επιχειρείς να κάνεις πολιτικές συγκρίσεις για την ταξική διαχείριση της πανδημίας ή για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής; Ετσι αποκαλύπτεις την αλήθεια στο λαό;
Οχι, έτσι ξεπέφτεις στο επίπεδο των αμερικανών λίμπεραλ, που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να παραδεχτούν ότι ο κόσμος ελέγχεται από μεγιστάνες του πλούτου, από το κεφάλαιο. Τσεκάρετε απλώς τι έλεγε στην πρώτη του προεκλογική εκστρατεία ο Ομπάμα, όταν η διακυβέρνηση του Μπους είχε αρχίσει τα ξεχρεώνει με λεφτά φορολογουμένων μεγάλες τράπεζες που απειλούνταν με κατάρρευση, πράγμα που έκανε και ο ίδιος πολύ πιο εντατικά και σε έκταση όταν ανέλαβε πρόεδρος. Αυτό άλλωστε το γνωρίζουν όλοι σε αυτόν τον πλανήτη. Αυτό που δεν γνωρίζουν όλοι είναι ότι το κεφάλαιο είναι κοινωνική σχέση και αυτή συνεχώς επιδιώκουν να τη συσκοτίσουν σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας, ενταφιάζοντας τις πραγματικές αγωνίες και τα προβλήματα των εργαζομένων, οτιδήποτε μπορεί να πυροδοτήσει πραγματικούς προβληματισμούς, κάτω από τόνους χρυσόσκονης και γκλαμουριάς, παράγοντας… γέλιο με το στανιό.
Γκουίντο Ντι Πρόζα
ΥΓ. Οσοι νομίζουν ότι η ταινία αυτή είναι σουρεαλιστική, μάλλον δεν έχουν γνώση των όρων. Ο σουρεαλισμός είναι ένα συγκεκριμένο και αξιοσέβαστο ρεύμα στην τέχνη με σαφή ποιοτικά χαρακτηριστικά.