Το πολυδιαφημισμένο νομοσχέδιο για τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ακόμα δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα (αυτό μάλλον θα γίνει το Σεπτέμβρη), αλλά ο υπουργός Υγείας Ν. Κακλαμάνης δείχνει πως βιάζεται να πάρει την πρωτιά. Οπως ανακοίνωσε μετά την τελευταία συνάντησή του με τον Καραμανλή (Τετάρτη, 20.7.05), παρουσίασε στον πρωθυπουργό σχέδιο προκήρυξης διαγωνισμού για την πρόσληψη χρηματοοικονομικού συμβούλου για τα συγχρηματοδοτούμενα έργα στο χώρο της Υγείας. Με βάση τα όσα είπε ο υπουργός, ας κάνουμε μερικές γενικότερες σκέψεις πάνω στο θέμα των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, στο οποίο ποντάρει πολλά η κυβέρνηση Καραμανλή και όπως φαίνεται θα αποτελέσει μοχλό για την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού τα επόμενα χρόνια, καθώς η Ολυμπιάδα τέλειωσε και πρέπει να βρεθεί άλλο πεδίο για πλιάτσικο.
Οπως είπε ο Ν. Κακλαμάνης, ο χρηματοοικονομικός σύμβουλος, μετά την πρόσληψή του, θα ψάξει την αγορά για να βρει επενδυτές που θα θελήσουν να συνεταιριστούν με το υπουργείο για την κατασκευή και εκμετάλλευση κάποιων έργων. Μόλις βρεθούν οι υποψήφιοι επενδυτές, θα γίνει ο κυρίως διαγωνισμός και θα οριστεί ο συνεταίρος του δημοσίου. ‘Η μάλλον οι συνεταίροι, γιατί το υπουργείο Υγείας προγραμματίζει να κατασκευάζει τρία έργα. Ενα νοσοκομείο 800 κλινών στην Αθήνα, ένα Εθνικό Κέντρο Μεταμοσχεύσεων 250 κλινών και ένα Παιδιατρικό Νοσοκομείο 500 κλινών εκτός Αθήνας.
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να κατανοήσει κανείς πως ένας τέτοιος διαγωνισμός πρέπει να είναι ελκυστικός για να πάρουν μέρος οι επιχειρηματίες. Αν δεν είναι, τότε η κυβέρνηση θα είναι μόνη της. Ουδείς καπιταλιστής ρισκάρει κεφάλαια σε μια επιχείρηση που δεν είναι σίγουρος ότι θα του αποδώσει και μάλιστα ότι θα του αποδώσει το μέγιστο κέρδος. Ο χρηματοοικονομικός σύμβουλος, λοιπόν, το πρώτο που θα κάνει θα είναι να διαμορφώσει τις σχεδιαζόμενες επενδύσεις με κριτήρια κερδοφορίας, για να μπορέσει να προσελκύσει επενδυτές (αυτή είναι η δουλειά του, άλλωστε). Από το σχεδιασμό ακόμα, λοιπόν, τα κριτήρια που θα μπουν δεν θα είναι κριτήρια κοινωνικά, κριτήρια που θα έχουν να κάνουν με τις ανάγκες του ελληνικού συστήματος Υγείας, αλλά κριτήρια αγοράς. Για παράδειγμα, το Εθνικό Κέντρο Μεταμοσχεύσεων το έχουν συλλάβει ως μια επιχείρηση που θα μαζεύει πελατεία από τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Αυτό αναφέρεται στο σχέδιο για το Δ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Θα είναι, δηλαδή, ένα πανάκριβο νοσοκομείο που θα στοχεύει στην αγορά της μπουρζουαζίας και των μεσαίων στρωμάτων των χωρών της ευρύτερης περιοχής, με τις οποίες έχει παραδοσιακά καλές σχέσεις το ελληνικό κράτος.
Λίγες μέρες πριν, προσπαθώντας να διασκεδάσει τα όσα συζητιούνται, ο Ν. Κακλαμάνης δήλωνε στη Θεσσαλονίκη, ότι όσες υποδομές Υγείας γίνουν με συμπράξεις θα ανήκουν στο ΕΣΥ και σ’ αυτές θα έχουν «ισότιμη και ελεύθερη πρόσβαση όλοι οι Ελληνες πολίτες με πλήρη κάλυψη από τους ασφαλιστικούς τους φορείς».
Για το πρώτο (οργανική ένταξη των νέων μονάδων στο ΕΣΥ) διατηρούμε ζωηρότατες επιφυλάξεις, εκτός αν στο μεταξύ το ΕΣΥ τροποποιηθεί έτσι που να «χωράει» τις απαιτήσεις των καπιταλιστών, που είναι σαφείς σε ένα πράγμα: θέλουν το μάνατζμεντ για ένα διάστημα 15-30 χρόνων και ταυτόχρονα την παροχή των μη ιατρικών υπηρεσιών (καθαριότητα, συντήρηση, εστίαση κ.λπ.). Και είναι λογικό από τη μεριά τους, αφού θέλουν να διασφαλίσουν τα κέρδη τους. Αλλωστε, έτσι δεν έχει γίνει στο αεροδρόμιο της Αθήνας, τη γέφυρα Ρίου-Αντίρριου, την Αττική Οδό; Επομένως, θα γίνει εκείνη η νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει στις συγκεκριμένες μονάδες τυπικά να ανήκουν στο ΕΣΥ, ουσιαστικά όμως να λειτουργούν όπως τα ιδιωτικά θεραπευτήρια. Για παράδειγμα, όπως το Ωνάσειο ή το Ερρίκος Ντυνάν.
Στο δεύτερο, ο Κακλαμάνης λέει αλήθεια, αλλά το παίζει «πονηρούλης». Πράγματι, όλοι οι Ελληνες θα έχουν ισότιμη και ελεύθερη πρόσβαση στα νέα νοσοκομεία. Το «με πλήρη κάλυψη από τους ασφαλιστικούς τους φορείς» σηκώνει πολύ νερό. Ιδιο θα είναι το νοσήλιο σ’ ένα υπερσύγχρονο καινούργιο νοσοκομείο με κυριλέ δωμάτια και ίδια στο αχούρι που λέγεται «Λαϊκό»; Μη λέμε… κουλά τώρα. Δεν είναι ο Κακλαμάνης που έχει ανακοινώσει ότι η κυβέρνηση ετοιμάζεται να κλείσει συμφωνία με ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες για να τους νοικιάσει τις σουΐτες που φτιάχτηκαν στα δημόσια νοσοκομεία για τους ολυμπιακούς αγώνες; Το ίδιο θα γίνει και με τα νέα νοσοκομεία που θα φτιαχτούν με συμπράξεις δημοσίου-ιδιωτών. Θα έχουν το δικό τους διαφοροποιημένο νοσήλιο (πώς αλλιώς θα εξασφαλιστεί η κερδοφορία;) και από εκεί και πέρα είναι δουλειά του πελάτη-ασθενή πώς θα πληρώσει. Θα τον καλύψει πλήρως το ασφαλιστικό του ταμείο, θα έχει συμπληρωματική ιδιωτική ασφάλιση, θα βάλει και από την τσέπη του;
Εκείνο που πρέπει να σημειωθεί είναι πως αυτές οι αλλαγές θα επιταχύνουν και τις σχεδιαζόμενες αλλαγές στους κλάδους υγείας των ασφαλιστικών ταμείων. Εφόσον στο ίδιο το ΕΣΥ θα υπάρχουν διαφοροποιήσεις στα νοσήλια (ακόμα και για τις ίδιες ιατρικές πράξεις, χώρια οι διανυκτερεύσεις), αναγκαστικά και οι κλάδοι υγείας θα οδηγηθούν σε διαφορετικά επίπεδα καλύψεων, όπως γινόταν πριν μερικές δεκαετίες. Ετσι, οι ασφαλισμένοι θα σπρώχνονται σε συμπληρωματική ιδιωτική ασφάλιση, φαινόμενο που ήδη γνωρίζει μεγάλη άνθιση.
Θα κλείσουμε με μερικές απλές σκέψεις, που αποκαλύπτουν την ουσία αυτής της υπόθεσης.
Μπορούμε να καταλάβουμε πώς σκέφτεται ένας ιδιώτης επιχειρηματίας, ένας καπιταλιστικός όμιλος που μπαίνει σε μια τέτοια σύμπραξη. Σκοπός του είναι να βγάζει το μέγιστο κέρδος. Εφόσον του το εξασφαλίζει η επένδυση, θα μπει σ’ αυτή. Και μάλιστα θα μπει με προνομιακούς όρους, γιατί θα έχει «συνέταιρο» κοτζάμ κράτος, το οποίο θα βάζει λεφτά, επιχορηγήσεις, προνομιακή μεταχείριση, υπερπήδηση των κάθε είδους γραφειοκρατικών εμποδίων. Είναι μια δουλειά με σίγουρη πελατεία, αφού ο κόσμος ολοένα και περισσότερο χρειάζεται τις υπηρεσίες υγείας.
Το κράτος, όμως, πώς ακριβώς σκέπτεται και αναζητά συνεταίρους; Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ισχύει το γνωστό φιλελεύθερο δόγμα «το κράτος δεν πρέπει να κάνει τον επιχειρηματία», γιατί έχουμε να κάνουμε με έναν κατ’ εξοχήν κοινωνικό τομέα. Το μόνο που θα μπορούσε να μας αντιτείνει κάποιος είναι πως το κράτος δεν έχει λεφτά για δημόσιες επενδύσεις και γι’ αυτό αναζητά συνεταίρους. Βέβαια, οι συνεταίροι κατά κανόνα βάζουν πολύ λιγότερα (έως καθόλου) λεφτά σε σχέση μ’ αυτά που εμφανίζονται ότι βάζουν, αλλά ας κάνουμε πως δεν το γνωρίζουμε αυτό. Γιατί το κράτος δεν καταφεύγει στο δανεισμό, όπως άλλωστε καταφεύγουν και οι συνεταίροι (και μάλιστα με την εγγύηση του κράτους); Δεν το επιτρέπει -λέει- το Σύμφωνο Σταθερότητας. Το οποίο επιτρέπει να εγγυάται το κράτος δάνεια ιδιωτικών επιχειρήσεων που κατασκευάζουν δημόσια έργα!
Τα πράγματα είναι εξαιρετικά απλά. Ολες οι υπερεθνικές και εθνικές ρυθμίσεις έχουν σαν στόχο να μειώσουν την κρατική χρηματοδότηση σε τομείς άμεσου κοινωνικού ενδιαφέροντος, όπως η Υγεία, η Παιδεία, η Κοινωνική Ασφάλιση, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κ.ά. και να βάλουν αυτούς τους τομείς στη σφαίρα της αγοράς (απόλυτα, γιατί σχετικά ήταν πάντοτε). Το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό «κράτος πρόνοιας» στηρίχτηκε στην κοινωνική συναίνεση που παρήγαγε η λειτουργία αυτών των μηχανισμών, που ήταν η σοσιαλδημοκρατική (αστική) απάντηση στο αίτημα για σοσιαλισμό και κοινωνικοποίηση που διαπερνούσε τότε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τροφοδοτούσε τα κύματα της ταξικής πάλης. Η κρίση του καπιταλισμού είναι τέτοια που απαιτεί να κατεδαφιστεί αυτό το «κράτος πρόνοιας», να περάσουν όλες οι λειτουργίες του στη σφαίρα της αγοράς, για να βρουν διέξοδο τα κεφάλαια που «λιμνάζουν» (κρίση υπερσυσσώρευσης).