Ομόφωνη αθώωση των 1.061 κατηγορουμένων στη Μυτιλήνη για τις περίφημες «ψευδείς γνωματεύσεις» αιτούντων άσυλο. Η απόφαση αυτή δεν ειναι απλά ένα δικαστικό γεγονός. Είναι η τελεσίδικη διάψευση ενός ολόκληρου κρατικού αφηγήματος που στήθηκε από τα πάνω, με πολιτική καθοδήγηση, με πρόθυμα Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης και με έναν υπουργό, τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, να παίζει τον ρόλο του τιμωρού απέναντι στους κατατρεγμενους και πιο ευάλωτους πρόσφυγες.
Θυμίζουμε λιγο το ιστορικό. Η υπόθεση των «ψευδών γνωματεύσεων» στη Μυτιλήνη ξεκίνησε το 2019, την περίοδο της τεράστιας πίεσης στη δομή-φυλακή, το στρατόπεδο προσφύγων της Μόριας, και των δεκάδων χιλιάδων αιτούντων άσυλο που είχαν εγκλωβιστεί στο νησί εξαιτίας του γεωγραφικού περιορισμού της Κοινής Δήλωσης ΕΕ–Τουρκίας.
Τότε, μέσα σε ένα κλίμα πολιτικής έντασης και προπαγανδιστικής τρομοϋστερίας, ξεκίνησε μια εκτεταμένη έρευνα σε βάρος 1.061 ανθρώπων: 1.052 αιτούντων άσυλο και 9 επαγγελματιών (ψυχολόγων, ψυχιάτρων, διερμηνέων και δικηγόρων). Η κατηγορία ήταν ότι υπέβαλαν ή εξέδωσαν «ψευδείς» ιατρικές γνωματεύσεις που χαρακτήριζαν πρόσφυγες ως ευάλωτους, επιτρέποντας τη μετακίνησή τους εκτός Λέσβου.
Η υπόθεση παρουσιάστηκε τότε ως «μεγάλο σκάνδαλο», με βαρύγδουπες δηλώσεις από κυβερνητικά στελέχη και με τον υπουργό Προ Πο Χρυσοχοΐδη να πλασάρει δημόσια το αφήγημα περί «κυκλωμάτων» και «παρανομίας».
Για χρόνια, οι κατηγορούμενοι έζησαν με τη ρετσινιά ενός εγκλήματος για το οποιο δεν υπήρχαν αποδείξεις. Πριν από λιγες ημέρες, την 1η Δεκεμβρίου 2025, το Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων Μυτιλήνης τους αθώωσε όλους — χωρίς καμία εξαίρεση.
Να σημειώσουμε για την ιστορία, ότι το 2019 η κατηγορία περί «πλαστών πιστοποιητικών» έγινε πρώτο θέμα παντού. Είναι νωπή ακόμα η μνήμη των τίτλων στις εφημερίδες και στα δελτια των ειδήσεων για «βιομηχανία ψευδών γνωματεύσεων», για «κύκλωμα» που δήθεν είχε στήσει μηχανισμό ευαλωτότητας ώστε οι πρόσφυγες να μετακινούνται από τη Λέσβο. Η ρητορική ήταν ξεκάθαρη: οι πρόσφυγες λίγο–πολύ παρουσιάζονταν σαν απατεώνες, οι γιατροί και οι ψυχολόγοι σαν συνεργοί, οι διερμηνείς και οι δικηγόροι σαν κρίκοι σε μια υποτιθέμενη «εγκληματική οργάνωση».
Και σήμερα; Σήμερα που το δικαστήριο έκρινε και τους 1.061 αθώους, η είδηση φυσικά εξαφανίζεται. Η πλήρης κατάρρευση της κατηγορίας δεν ακούγεται πουθενά, ελάχιστα Μέσα έχουν γράψει σχετικα, καθώς αποδομείται το αφήγημα που χτίστηκε και κατά καιρούς συντηρείται από τους διάφόρους Χρυσοχοΐδο-Μηταράκηδες.
Η πολιτική ευθύνη και το αισχρό αφήγημα Χρυσοχοΐδη
Η υπόθεση αυτή ταίριαζε γάντι στην πολιτική της κυβέρνησης. Ήταν η κατάλληλη αφορμή να αποτελέσει εργαλείο δαιμονοποίησης. Και ο πιο κατάλληλος ήταν ο Χρυσοχοΐδης, που ως υπουργός στήριξε και αξιοποίησε ένα αφήγημα «νόμου και τάξης» πάνω στο προσφυγικό.
Για το αφήγημα αυτό είχε ανάγκη από «παραδείγματα»: από εχθρούς που να δείχνουν ότι το κράτος «χτυπάει τα κυκλώματα» και «βάζει τάξη στο χάος». Μόνο που το «κύκλωμα» αποδείχτηκε, στο τέλος, φάντασμα.
Τι αποδείχτηκε στη δίκη
Η δίκη στο Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων έδειξε: ότι δεν έγινε ποτέ σοβαρός επιστημονικός έλεγχος για την αλήθεια των γνωματεύσεων, ότι δεν υπήρχαν πραγματογνωμοσύνες που να στηρίζουν την κατηγορία, ότι η προδικασία ήταν γεμάτη κενά και πλημμέλειες, ότι οι κατηγορίες περί «εγκληματικής οργάνωσης» ήταν αβάσιμες.
Ο ίδιος ο εισαγγελέας παραδέχτηκε πως οι αμφιβολίες ήταν τόσο πολλές, ώστε δεν μπορούσε να σταθεί ούτε η πιο ήπια εκδοχή της κατηγορίας! Αυτό το σημειώνουμε καθώς δεν αποτελεί απλά ενα «τεχνικό θέμα» για δικαστές και δικαστικους συντάκτες – αλλά είναι ακύρωση εκ θεμελίων του αφηγήματος που τότε χτίστηκε με τόση πολιτική ένταση.
Κρατική καταστολή πάνω στις πλάτες των προσφύγων
Αυτό που αποκαλύπτεται καθαρά είναι ο τρόπος με τον οποίο το κράτος, αντί να αναλάβει τις ευθύνες του για τη διάλυση των δομών υγείας και του ασύλου, αντί να ενισχύσει υπηρεσίες και προσωπικό, επέλεξε τον εύκολο δρόμο: τη στοχοποίηση.
- Να καταστήσει δηλαδή τους πρόσφυγες ύποπτους.
- Να εμφανίσει όσους δουλεύουν στο πεδίο ως «σκοτεινούς μεσάζοντες».
- Να δημιουργήσει την εντύπωση ότι η αλληλεγγύη είναι έγκλημα.
Η αθώωση των 1.061 κατηγορουμένων μας δείχνει ξεκάθαρα ότι το αφήγημα της εποχής εκείνης ήταν πολιτικά και ηθικά αποτυχημένο: η κατηγορία περί «πλαστών γνωματεύσεων» κατέρρευσε μέσα στο δικαστήριο, η στοχοποίηση επαγγελματιών και προσφύγων δεν είχε βάση αλλά ιδεολογική σκοπιμότητα. Η αλληλεγγύη δεν ποινικοποιείται εύκολα, όσο κι αν το επιδιώκουν.
Προσπάθησαν πάνω σ’ αυτή τη στημένη υπόθεση να χτίσουν πολιτικό κεφάλαιο. Αυτό είναι το δόγμα του κράτους-καταστολής και της Ευρώπης-φρουριο: να μην λύνει προβλήματα, να μην προστατευει τους πρόσφυγες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αλλά να εφευρίσκει ενόχους.
