Παρακολουθώντας τα πολλά αφιερώματα στο Μάη του ‘68 διαπιστώνεις ότι παρουσιάζεται περισσότερο ως πολιτιστικό και ηθικό γεγονός και λιγότερο ως πολιτικό. ‘Η, αν θέλετε, οι πολιτιστικές και ηθικές διαστάσεις του υπερτονίζονται σε βάρος των πολιτικών, σε βαθμό που ο «απόηχος» που φτάνει στο σημερινό αναγνώστη, ακροατή, τηλεθεατή να εμφανίζει την εικόνα μιας ρομαντικής νεολαιίστικης εξέγερσης, που περισσότερο ασχολήθηκε με ζητήματα πολιτισμού και ηθικής, σπάζοντας τα συντηρητικά ταμπού.
Οχι πως δεν είχε και τέτοιες πλευρές ο Μάης, όμως ποιο επαναστατικό κίνημα δε συνοδεύτηκε από πολιτιστική έξαρση ή δεν οδήγησε σε μια απελευθέρωση των κοινωνικών ηθών; Λίγοι γνωρίζουν την ηθική επανάσταση που έφερε η σύντομη άνοιξη της Παρισινής Κομμού-νας το 1871, πολλοί περισσότεροι όμως γνωρίζουν και την πολιτιστική έκρηξη και την απελευθέρωση των ηθών που έφερε η ρωσική επανάσταση του 1917. Οταν συζητούμε για την Οκτωβριανή Επανάσταση, συζητού-με πρωτίστως για την πολιτική-κοινωνική διαδικασία και υπό το πρίσμα της βλέπουμε το νέο πολιτισμό και τα νέα ήθη που έφερε. Γιατί για το Μάη συμβαίνει το αντίθετο;
Η απάντηση είναι απλή: γιατί έτσι αφυδατώνεται ο Μάης από το ουσιαστικό του περιεχόμενο και ο «απόηχός» του μπορεί να ενσωματωθεί στην κυρίαρχη ιδεολογία, ως συμπληρωματικό της στοιχείο, βοηθούντων και διάφορων μεγαλόσχημων του πνεύματος, του πολιτισμού και της πολιτικής, που διηγούνται με συμπάθεια και συγκατάβαση την προσωπική τους συμμετοχή σε κείνα τα γεγονότα, πετυχαίνοντας διπλό στόχο: και το ατομικό τους ίματζ να βελτιώσουν και το σύστημα να υπηρετήσουν.
Τα πολιτιστικά και ηθικά στοιχεία του Μάη απομονώνονται από τις γενεσιουργές τους αιτίες, αποκόπτονται από το κοινωνικό περιβάλλον που τα γέννησε και μελετώνται «καθεαυτά», ώστε να μετατραπούν στο αντίθετό τους. Για παράδειγμα, οι περίφημες αφίσες που έφτιαξαν για τις ανάγκες του κινήματος οι φοιτητές και οι καθηγητές της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού εκτίθενται σήμερα στις γκαλερί της γαλλικής (και όχι μόνο) μπουρζουαζίας και αποτελούν πανάκριβα συλλεκτικά κομμάτια. Ούτε οι δημιουργοί τους ούτε εκείνοι που τις χρησιμοποίησαν για τις ανάγκες της αγκιτάτσιας και της ζύμωσης φαντάζονταν αυτή την εξέλιξη.
Οι αφίσες του Μάη –όπως και κάθε κινήματος– χαρακτηρίζονται από την ενότητα περιεχόμενου-μορφής. Δεν είναι αφηρημένα έργα τέχνης, αλλά έργα τέχνης που υπηρετούν πολιτικούς-κοινωνικούς σκοπούς. Βγάζοντάς τες από τους δρόμους και μεταφέροντάς τες στις γκαλερί, σπάνε την ενότητα μορφής-περιεχόμενου και στρέφουν τη μορφή ενάντια στο περιεχόμενο. Το σημαινόμενο εξαφανίζεται και μένει μόνο το σημαίνον, το οποίο αυτονομείται και χάνει την αρχική του λειτουργικότητα.
Σ’ ένα βαθμό επιδιώχτηκε αυτό να γίνει και με τα έργα τέχνης της Οκτωβριανής Επανάστασης. Η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε, διότι σ’ αυτή την περίπτωση δεν κατάφεραν να κάνουν τα πολιτιστικά στοιχεία να κυριαρχήσουν πάνω στα πολιτικά. Η επανάσταση ήταν νικηφόρα και αυτό σφραγίζει όλες τις πλευρές της. Αντίθετα, με το Μάη, που ως κίνημα εξεγερτικό δεν κατάφερε να ολοκληρωθεί και να νικήσει (αυτό, φυσικά, δε μειώνει τη σημασία του), φαίνεται πως είναι πιο τυχεροί. Καταφέρνουν –μέσω όλων όσων προαναφέραμε και πολλών ακόμη– να απομονώσουν πλευρές του, να τις αφυδατώσουν και να τις ενσωματώσουν.
Π.Γ.
