Τα παλαιότερα (αυτ’α που συνέβησαν πριν από κάνα δίμηνο) ας τ’ αφήσουμε καλύτερα. Οσοι τα υποστήριζαν έχουν ήδη γίνει ρόμπες. Αναφερόμαστε στις διαβεβαιώσεις κυβερνήσεων και οικονομικών αναλυτών, ότι η κρίση είναι μόνο χρηματοπιστωτική και αφορά μόνο τις ΗΠΑ. Ούτε μόνο χρηματοπιστωτική είναι η κρίση ούτε στις ΗΠΑ περιορίστηκε. Πέρασε ωκεανούς, βουνά και κάμπους και απλώθηκε σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο με τη μορφή που εξαπλώνονταν οι επιδημίες σε άλλες εποχές της ανθρώπινης ιστορίας. Ας μείνουμε, λοιπόν, μόνο στα καινούργια.
Στην αρχή είχαμε το «σχέδιο Πόλσον», που παρουσιάστηκε σαν πανάκεια για την αντιμετώπιση της κρίσης σε όλες τις χώρες. Οι κυβερνήσεις, μέσω των κεντρικών τραπεζών, άρχισαν να ρίχνουν χρήμα στην τραπεζική αγορά, ζητώντας εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, προκειμένου να λειτουργήσει ο διατραπεζικός δανεισμός και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη. Εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ, δολάρια και γεν έπεσαν, αλλά η αγορά παρέμεινε παγωμένη και τα χρηματιστήρια κατέγραφαν το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο. Η ρευστότητα απορροφούνταν αστραπιαία από το σύστημα, αλλά το χρήμα δεν ανακυκλωνόταν. Οι τράπεζες εξακολούθησαν να μη δανείζουν η μία την άλλη και τα κρίσιμα επιτόκια διατραπεζικού δανεισμού τραβούσαν την ανηφόρα, δημιουργώντας ασφυκτική κατάσταση.
Τότε «ανακαλύφτηκε» το «σχέδιο Μπράουν». Ο βρετανός πρωθυπουργός, ένα πρόσωπο που εθεωρείτο πολιτικά τελειωμένο, αναγορεύτηκε ξαφνικά σε οικονομολόγο ολκής και πολιτικό πλανητικού διαμετρήματος. Η αστική πολιτική πάντοτε έχει ανάγκη από μύθους και ο Γκόρντον Μπράουν είναι ο μύθος των ημερών. Και να πεις ότι εισηγήθηκε τίποτα το πρωτοποριακό. Επιστροφή στις παλιές, σίγουρες κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις εισηγήθηκε. Δηλαδή, το κράτος να μη περιοριστεί στην ενίσχυση της αγοράς με ρευστότητα, αλλά να στραφεί στην κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Τι σημαίνει αυτό; Να αγοράσει μετοχές των τραπεζών, ώστε με την ενίσχυση της ζήτησης να ανακοπεί η πτωτική τάση των τιμών των μετοχών.
Ο Μπράουν πρότεινε να λειτουργήσουν τα αστικά κράτη όπως δε θα λειτουργούσε ποτέ μια καπιταλιστική επιχείρηση. Οταν οι μετοχές πέφτουν, τότε εκείνοι που έχουν ρευστό και θέλουν να τοποθετηθούν περιμένουν να συνεχιστεί η πτώση (τη βοηθούν κιόλας με διάφορους υπόγειους τρόπους) για ν’ αγοράσουν στη χαμηλότερη δυνατή τιμή. Τα αστικά κράτη παρεμβαίνουν τώρα και αγοράζουν σε ψηλές τιμές, με σκοπό να ανακόψουν την πτώση! Αναλαμβάνουν να προσφέρουν το φιλί της ζωής σε καταρρέουσες τράπεζες, που οι άλλες τράπεζες δεν τις εμπιστεύονται και γι’ αυτό δεν τις δανείζουν! Κι εμείς ρωτάμε: αγοράζει κανένας μια χρεοκοπημένη επιχείρηση σε τιμή ψηλότερη από την πραγματική της; Οχι, αν είναι καπιταλιστής, ναι, αν είναι το αστικό κράτος που θέλει να βοηθήσει την επιχείρηση.
Μάλιστα, το κράτος δεν αγοράζει μετοχές για να τις κρατήσει. Ιδού πως περιγράφει τη διαδικασία ο Μπράουν: «Δεν πρόκειται για τη συνήθη δημόσια ιδιοκτησία. Εδώ η κυβέρνηση αγοράζει μετοχές, επιτρέποντας στις τράπεζες να λειτουργήσουν εμπορικά, ενθαρρύνοντας και άλλους επενδυτές στο τραπεζικό σύστημα, και μετά, εφόσον το μερίδιό μας είναι προσωρινό, θα είμαστε έτοιμοι να το πουλήσουμε, όταν οι τράπεζες δυναμώσουν»!!! Μονά ζυγά των τραπεζιτών, δηλαδή. Πωλούν τώρα ακριβά στο κράτος, του φορτώνουν τις ζημιές τους, κι όταν έρθει η ώρα (μετά την εξυγίανση και το «συμμάζεμα» της κρίσης) θα ξαναγοράσουν φτηνά τις μετοχές τους.
Κυριακάτικα μαζεύτηκαν στο Παρίσι οι ηγέτες της ευρωζώνης, άκουσαν τον Μπράουν, που πήρε μέρος αν και η Βρετανία είναι έξω από το σύστημα του ευρώ, και υιοθέτησαν το «σχέδιό» του. Αποφάσισαν δηλαδή να αγοράζουν μαζικά μετοχές κλονιζόμενων τραπεζών, μπας και ανακόψουν την πορεία της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Εβγαλαν και πύρινες ανακοινώσεις για ενεργοποίηση της κοινοτικής αλληλεγγύης (μανούλες είναι σ’ αυτά), όμως η πρόταση Σαρκοζί για δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού ταμείου σωτηρίας των τραπεζών δεν έγινε δεκτή, μολονότι την υπέβαλε για δεύτερη φορά (η πρώτη ήταν όταν συναντήθηκαν οι ηγέτες των τεσσάρων ιμπεριαλιστικών χωρών της ΕΕ που ανήκουν στο G8). Το γερμανικό βέτο παρέμεινε ακλόνητο: «O σώζων εαυτόν σωθήτω». Τι συμφώνησαν; Οτι απλά θα συντονιστούν στις ίδιες πολιτικές. Ομως η έκταση των παρεμβάσεων που θα κάνει κάθε κράτος είναι αποκλειστικά δική του υπόθεση. Σε τι συνίσταται ο συντονισμός; Στο ότι βάζουν στη μπάντα τις δεσμεύσεις του Συμφώνου Σταθερότητας (μόνο για την ενίσχυση των τραπεζών, ενδεχομένως αύριο και άλλων καπιταλιστών, και όχι για την ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής). Πλέον, επιτρέπεται κάθε χώρα να κάνει παρεμβάσεις υπέρ των δικών της τραπεζών, χωρίς να λογαριάζει το έλλειμμα (με λογική αλχημιστή συμφώνησαν αυτά τα χρήματα να καταγράφονται στο χρέος και όχι στο έλλειμμα, λες και έχει σημασία πού θα γραφεί ένα κονδύλι και όχι τι αντιπροσωπεύει). Ομως, κάθε κράτος θα πληρώσει μόνο του το κόστος στήριξης των δικών του τραπεζών. Η αγωνία για τη σωτηρία του συστήματος τους ενώνει σε επίπεδο συντονισμού, όμως ο ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός μαίνεται ανελέητος πίσω από τα πλατιά χαμόγελα των ιμπεριαλιστών ηγετών. Η κρίση φέρνει καταστροφή, φέρνει όμως και ανακατατάξεις. Μάλιστα, μια τόσο βαθιά κρίση θα δώσει στο τέλος, κατά την έξοδο απ’ αυτή, ένα νέο συσχετισμό δύναμης ανάμεσα στα βασικά ιμπεριαλιστικά κέντρα και τις χώρες της «δεύτερης ταχύτητας».
Τη Δευτέρα τα χρηματιστήρια ανέβηκαν και τα παπαγαλάκια της αστικής προπαγάνδας άρχισαν να πανηγυρίζουν ξεσηκώνοντας τον κόσμο. Την Τρίτη φάνηκαν τα πρώτα σύννεφα: μεγάλη άνοδος στην αρχή, εξισορρόπηση στη συνέχεια. Η Τετάρτη, όμως, ήταν «μαύρη» με τεράστιες πτώσεις. Και η Πέμπτη (το μεσημέρι γράφεται αυτό το ρεπορτάζ) ξεκίνησε και συνεχιζόταν «κατάμαυρη». Οπότε οι προπαγανδιστές μπορούν να αναφωνήσουν σαν τον τσοπάνη της ελληνικής παροιμίας: Νύχτα τα βγάζω, νύχτα τα μπάζω, τι έχουν τα έρ’μα και ψοφούν;
Από τη στιγμή που τα κράτη άρχισαν να βοηθούν με ρευστό (δάνεια), με εγγυήσεις και με αγορά μετοχών, η κερδοσκοπία των «ραντιέρηδων» θα περάσει σε άλλη φάση. Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται και αυτή η περίοδος είναι ευκαιρία για πλιάτσικο σε βάρος των δημόσιων ταμείων. Βέβαια, κάποια στιγμή θα σταματήσει η κατρακύλα. Η φούσκα θα ξεφουσκώσει και θα φτάσει στις πραγματικές της διαστάσεις. Στο μεταξύ, θα έχουν γίνει τεράστιες ανακατατάξεις (σε κλαδικό, περιφερειακό και κρατικό επίπεδο) και –το κυριότερο– τα αστικά κράτη θα έχουν αδειάσει τα ταμεία τους για να στηρίξουν τα κέρδη των τραπεζιτών και των «ραντιέρηδων». Γιατί αυτό είναι που γίνεται με τα διάφορα «σχέδια» (Πόλσον, Μπράουν και ό,τι άλλο προκύψει στο μέλλον).
Γιατί, όμως, έσπευσαν να στηρίξουν τις τράπεζες, μολονότι ξέρουν πολύ καλά ότι η κρίση πέρασε ήδη και στον τομέα της παραγωγής και θα αφανίσει ολόκληρους κλάδους την επόμενη διετία; Γιατί οι τράπεζες (γενικότερα ο χρηματοπιστωτικός τομέας) είναι η καρδιά του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Οι τράπεζες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία κυκλοφορίας του παραγωγικού κεφάλαιου, επομένως στη συνολική αναπαραγωγή του κεφάλαιου. Σπεύδουν, λοιπόν, να ελέγξουν την κρίση στην πιστωτική σφαίρα, για να μπορέσουν να την ελέγξουν στη συνέχεια και στη σφαίρα της παραγωγής, όπου σίγουρα θα εκδηλωθεί. Διότι έχει διαταραχτεί η συνολική ισορροπία του συστήματος. Από την άλλη, στις ιμπεριαλιστικές χώρες ένα μεγάλο τμήμα της κεφαλαιοκρατίας ζει καθαρά παρασιτικά, «κουρεύοντας κουπόνια». Δεν είναι τα «golden boys» στα οποία ρίχνουν το ανάθεμα. Είναι το βασικότερο κομμάτι της αστικής τάξης που έχει εγκαταλείψει την παραγωγή και κερδοσκοπεί με τις μετοχές, τα νομίσματα και τα διάφορα «σύνθετα προϊόντα». Τα «golden boys» είναι τα εκτελεστικά όργανα. Οι άνθρωποι που ανέλαβαν –με το αζημίωτο– φυσικά να εξασφαλίζουν στους αεριτζήδες του χρηματιστικού κεφάλαιου τα τεράστια κέρδη.
Γι’ αυτό και κανείς δεν πρόκειται να πειράξει αυτούς τους τεχνοκράτες της παρασιτικής κερδοσκοπίας. Λένε πολλά και διάφορα για περιορισμό των αμοιβών και των μπόνους τους, αυτό όμως είναι προσωρινό και κατέστη αναγκαίο για να μην πυροδοτηθεί η εργατική οργή. Αλλωστε, οι όροι που βάζουν οι κυβερνήσεις σ’ αυτό τον τομέα δεν είναι για… φτωχούληδες. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο υπουργός Οικονομικών έβαλε ως όριο για τους μισθούς των μάνατζερ το μισό εκατομμύριο ευρώ το χρόνο. Δηλαδή, μιλάμε για κάτι λιγότερα από 42.000 ευρώ το μήνα, χώρια μίζες, προμήθειες και προσωπικό παιχνίδι με μετοχές. Στην Ελλάδα, βάζουν όριο το μισθό του διοικητή της ΤτΕ (πάνω από 300.000 ευρώ το χρόνο), αλλά δε μας λένε τι θα γίνει με τους τραπεζίτες που έχουν συμβάσεις (για παράδειγμα, ο Αράπογλου της Εθνικής παίρνει 600.000 ευρώ το χρόνο, χώρια τα μπόνους).
Η κρίση είναι ακόμα στην αρχή της. Ειδικά στην παραγωγή θα έχουμε τεράστιο «κάθισμα» το 2009, ενώ κανένας δε ρισκάρει να προβλέψει ορίζοντα ανάκαμψης. Το πρώτο αποτέλεσμα της κρίσης είναι η αύξηση της ανεργίας. Ιδού δείγματα χαρακτηριστικά των τάσεων που ήδη διαμορφώνονται: 62.000 θέσεις θα χαθούν στο χρηματοπιστωτικό τομέα στο Σίτι του Λονδίνου. 165.000 στην περίμετρο της Wall Street. Τα παπαγαλάκια του κεφάλαιου, που στηρίζουν τα μέτρα στήριξης των τραπεζών από τα κρατικά ταμεία, δε λένε κουβέντα γι’ αυτό. Μιλούν για ταπείνωση των «golden boys» που πέρα απ’ αυτά που έχουν σοδειάσει θα εξακολουθήσουν να εισπράττουν υπέρογκες αμοιβές, δε μιλούν όμως για την ταπείνωση τόσων χιλιάδων εργαζόμενων που ζούσαν από το μισθό τους και για τους οποίους δεν έχει ανακοινωθεί καμιά κρατική μέριμνα.
Ομως, τεράστια θα είναι η απώλεια θέσεων εργασίας και στον καθαρά παραγωγικό τομέα και στον τομέα της διανομής, που συναρτάται άμεσα από την παραγωγή. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες άνοιξαν πρώτες το χορό, ανακοινώνοντας η μία μετά την άλλη κλείσιμο εργοστασίων και μείωση της παραγωγής και των θέσεων εργασίας. Οταν χάνεται μια θέση εργασίας σε μια μεγάλη βιομηχανία, χάνονται τουλάχιστον άλλες τρεις στην «περιφέρεια» αυτής της βιομηχανίας, όπως λένε όλα τα μοντέλα μέτρησης. Η μείωση των κρατικών δαπανών, προκειμένου να στηριχτούν οι τράπεζες, θα οδηγήσει επίσης σε αύξηση της ανεργίας (αυτά τα πράγματα είναι αλυσίδα). Εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό πως η αύξηση της ανεργίας θα φέρει μείωση της ζήτησης καταναλωτικών αγαθών (οι εργαζόμενοι αποτελούν τη μεγάλη καταναλωτική μάζα) και κατά συνέπεια μείωση της παραγωγής σε όλη την κλίμακα και παραπέρα αύξηση της ανεργίας.
Ουδέποτε στην ιστορία του καπιταλισμού υπήρξε τέτοιας έκτασης αναδιανομή, τέτοια ληστεία του λαϊκού εισοδήματος προς όφελος των κορυφών του χρηματιστικού κεφάλαιου και ταυτόχρονα τέτοια αδιαφορία για τις συνέπειες της κρίσης στις εργαζόμενες μάζες. Το new deal του Ρούσβελτ περιείχε και στοιχεία στήριξης των θέσεων εργασίας, πέρα από τη στήριξη στις επιχειρήσεις. Σήμερα, στηρίζονται μόνο οι τράπεζες, η παραγωγή οδηγείται σε πτώση και οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται σαν παρίες, για τους οποίους αρκεί ένα πιάτο φαΐ (σε 38 εκατομμύρια υπολογίζονται οι Αμερικανοί που σιτίζονται στα φιλόπτωχα ταμεία). Αυτό έρχεται ως αποτέλεσμα της υποχώρησης του εργατικού κινήματος, που όχι μόνο δεν παρεμβαίνει επαναστατικά στην κρίση, αλλά αδυνατεί να παρέμβει ακόμη και στοιχειωδώς αμυντικά. Αν δεν αλλάξει αυτή η κατάσταση, θα ζήσουμε εικόνες αποκάλυψης.
Τη μέρα που ο Αλογοσκούφης ανακοίνωνε ότι «πακέτο» 28 δισ. ευρώ θα διατεθεί από το κράτος για την ταμειακή και την κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών, όλες οι τράπεζες –μόνες τους και εκπροσωπούμενες από τα συνδικάτα τους– κατέθεταν τρεις αγωγές με τις οποίες απαιτούν να ακυρωθεί η διαιτητική απόφαση του ΟΜΕΔ για τη σύναψη Κλαδικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας για το 2008. Ο στόχος τους είναι γνωστός. Θέλουν να διαλύσουν κάθε έννοια συλλογικής υπόστασης των τραπεζοϋπάλληλων (δε γουστάρουν ούτε την ΟΤΟΕ του «κοινωνικού εταιρισμού») και να περάσουν στις ατομικές συμβάσεις εργασίας. Είναι τόσο αποθρασυμμένοι οι τραπεζίτες που δεν έκαναν πίσω ούτε για λόγους επικοινωνιακής διευκόλυνσης της κυβέρνησης. Τα θέλουν όλα δικά τους.