Η «Λαϊκή Συνέλευση» της πλατείας Συντάγματος αποφάσισε να ζητήσει την κατάργηση των κομμάτων! Από ποιους θα το ζητήσει δεν διευκρινίστηκε, αλλά αυτό αποτελεί… λεπτομέρεια. Η ίδια συνέλευση αποφάσισε, επίσης, να ζητήσει «κατάργηση του ανώνυμου κεφαλαίου, κατάργηση της χρημαστηριακής ζήτησης, ορισμό ανώτατης ιδιοκτησίας, κατάργηση των επιτοκίων». Η πρόταση, πάντως, για «πανευρωπαϊκό κάλεσμα για κατάργηση του χρήματος την επόμενη Κυριακή» καταψηφίστηκε και δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί.
Αυτά είναι μερικά από τα ευτράπελα αυτού του τεράστιου group therapy. Αυτοί που το μανιπουλάρουν έχουν καταλήξει σε μια τακτική. Ασ’ τους να λένε ό,τι τους κατέβει, χωρίς αντίλογο (μην τους «προγκήξουμε»), άσ’ τους ν’ αποφασίζουν ακόμα και μπούρδες (σαν αυτή για το… ανώνυμο κεφάλαιο, τη χρηματιστηριακή ζήτηση και τα επιτόκια), φτάνει εμείς να εξασφαλίζουμε μια χαλαρή πολιτική επιρροή και τη δυνατότητα να πλασάρουμε μερικούς δικούς μας διανοούμενους να μιλάνε στις διάφορες εκδηλώσεις, φτιάχνοντας κλίμα υπέρ των θέσεων με τις οποίες θα ζητήσουμε ψήφο στις επόμενες εκλογές, οι οποίες ελπίζουμε ότι δεν θ’ αργήσουν.
Πέρα από τα επιμέρους ευτράπελα, όμως, το μεγάλο ευτράπελο αυτής της σύναξης είναι η «άμεση δημοκρατία», με την οποία υποτίθεται ότι λειτουργεί και την οποία προβάλλει ως αίτημα. Τι ακριβώς περιεχόμενο δίνεται στην «άμεση δημοκρατία»; Ο,τι θέλει ο καθένας. Ο Τσίπρας, για παράδειγμα, που δηλώνει εκστασιασμένος από το λαό της πλατείας, ζητά τρεις φορές τη μέρα εκλογές, διότι κρίνει ότι η συγκυρία ευνοεί τον ΣΥΝ. Εχουν καμιά σχέση οι αστικές κοινοβουλευτικές εκλογές με την «άμεση δημοκρατία» στην όποια εκδοχή της; Κι όμως, τα παιδιά του Τσίπρα είν’ αυτά που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο «πουσάρουν» το αίτημα της «άμεσης δημοκρατίας», χαϊδεύοντας τ’ αυτιά όσων συγκεντρώνονται στην πλατεία και υποδαυλίζοντας τα πιο απολίτικα ένστικτα, τις πλάνες και τη θολούρα που έχουν στο μυαλό τους. Κάποιοι άλλοι, καταλαβαίνουν την «άμεση δημοκρατία» ως γενική απαγόρευση της οργανωμένης πολιτικής δράσης, κάτι που μια σταθερή αστική δημοκρατία δεν το κάνει. Στη σημερινή ελληνική αστική δημοκρατία δεν σου απαγορεύουν να μοιράζεις προκηρύξεις, στην «άμεση δημοκρατία» του Συντάγματος, όμως, τραμπούκισαν πολιτικές οργανώσεις που πήγαν να μοιράσουν προκηρύξεις!
Ας μιλήσουμε σοβαρά, επιτέλους. Η «άμεση δημοκρατία» είναι ένα πουκάμισο αδειανό που το γεμίζει ο κάθε πολιτικάντης με το περιεχόμενο που θέλει. Εκείνοι που παραπέμπουν στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ως παράδειγμα άμεσης δημοκρατίας είναι είτε ανιστόρητοι είτε κουτοπόνηροι. Αφήνοντας στην άκρη τις διάφορες φατρίες που αλληλοσφάζονταν στο πλαίσιο εκείνου του πολιτεύματος, σημειώνουμε μόνο ότι ήταν το πολίτευμα ενός συστήματος δουλοκτητικού.
Δεν πρέπει, λοιπόν, να ξεχνάμε πως όταν μιλάμε για δημοκρατία (όποιον επιθετικό προσδιορισμό κι αν της δώσουμε), μιλάμε για το εποικοδόμημα, για τη μορφή της πολιτικής οργάνωσης. Ομως, το εποικοδόμημα υψώνεται πάνω σε μια συγκεκριμένη οικονομική βάση, σχηματίζοντας μια διαλεκτική ενότητα μαζί της. Σ’ αυτή τη διαλεκτική ενότητα ο κυρίαρχος πόλος είναι η οικονομική βάση και όχι το πολιτικό εποικοδόμημα. Διότι η οικονομική βάση είναι αυτή που καθορίζει την ταξική διαίρεση της κοινωνίας και τις αμοιβαίες σχέσεις ανάμεσα στις τάξεις.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι αυτοί που μιλούν με τόσο πάθος για την «άμεση δημοκρατία», βαυκαλιζόμενοι μάλιστα ότι την πραγματώνουν σε μικρή κλίμακα, δεν λένε κουβέντα για την οικονομική βάση. Ακούμε κάπου-κάπου διάφορα, ευτράπελα ή σοβαρά, για επιμέρους πτυχές της οικονομικής πολιτικής, όμως η λέξη καπιταλισμός είναι εντελώς εξοβελισμένη από το λεξιλόγιο των «αμεσοδημοκρατών». Ισως γιατί συνδέεται με τον… τρισκατάρατο Καρλ Μαρξ και την περί κομμουνισμού επιστημονική διδασκαλία του. Μπορεί ο πολύς κόσμος που βγαίνει αγανακτισμένος στις πλατείες να τα ‘χει όλα θολά μες στο κεφάλι του, όμως αυτοί που υποκλίνονται στον αυθορμητισμό του και υποδαυλίζουν τις πιο καθυστερημένες πλευρές του, ξέρουν πολύ καλά τη σχέση κάθε πολιτικού συστήματος με την οικονομική του βάση.
Πέρασε ενάμισης αιώνας από τότε που ένας επαναστάτης-δημοκράτης και ουτοπικός σοσιαλιστής, ο Νικολάι Τσερνισέφσκι, περιέγραψε με θαυμάσιο τρόπο την ουσία της ισότητας στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας: «Εχουμε όλοι το δικαίωμα να τρώμε με χρυσά κουτάλια. Ποιος όμως διαθέτει χρυσά κουτάλια;». Για ποια άμεση δημοκρατία μιλούν, στο πλαίσιο του καπιταλισμού, με τη συγκεκριμένη ταξική διαίρεση της κοινωνίας, με αφεντικά κι εργάτες, με υπερεκμετάλλευση, πλούτο και φτώχεια;
Μήπως, από την άλλη, εννοούν ότι μέσω της άμεσης δημοκρατίας θα πάρουν αποφάσεις τέτοιες που βαθμιαία θα οδηγήσουν σε εξαφάνιση του καπιταλισμού; Αυτό κι αν είναι καλαμπούρι. Η λέξη δημοκρατία είναι σύνθετη. Εμπεριέχει τη λέξη κράτος. Το κράτος του δήμου σημαίνει. Αφήνοντας στην άκρη το οξύμωρο (για να μην πούμε γελοίο) αντιεξουσιαστές να τάσσονται υπέρ της δημοκρατίας, έστω και της άμεσης, θα παρατηρήσουμε –για όλους τους υπόλοιπους– πως για να οικοδομήσεις την άμεση δημοκρατία, έτσι όπως τη φαντάζεσαι, θα πρέπει πρώτα να γκρεμίσεις την υπάρχουσα δημοκρατία. Να νικήσεις το κράτος που τη στηρίζει, ως εργαλείο καταστολής πρώτα-πρώτα. Εκτός αν οι «αμεσοδημοκράτες» των ημερών θεωρούν ότι με τις αποφάσεις τους θα πάρουν το υπάρχον κράτος και θα το θέσουν στην υπηρεσία της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, των εκμεταλλευόμενων τάξεων και στρωμάτων. Αν το εννοούν έτσι, ας μας το πουν.
Προκαταρκτικός όρος κάθε πραγματικά λαϊκής επανάστασης –έλεγε ο Μαρξ– είναι να τσακίσει την έτοιμη κρατική μηχανή της προηγούμενης εξουσίας. Αυτό το συμπέρασμα έχει επιβεβαιωθεί δεκάδες φορές στην ιστορία. Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό της λαϊκής εξέγερσης της Αιγύπτου. Το αστικό σύστημα μπορεί να σ’ αφήσει να φλυαρείς όσο θέλεις για «άμεση δημοκρατία», φτάνει να μην κινηθείς ενάντια στην οικονομική του βάση, τον καπιταλισμό, και την κρατική του εξουσία. Οταν δοκιμάσεις ν’ αμφισβητήσεις έμπρακτα τα θεμέλιά του, τότε θα σου επιτεθεί με όλη τη δύναμη πυρός που διαθέτει.
Εμείς δεν κρυβόμαστε πίσω από ταξικά ουδέτερες έννοιες, όπως η «άμεση δημοκρατία». Ξέρουμε ότι ζούμε σε συνθήκες καπιταλισμού και αστικής δημοκρατίας. Το πρόταγμά μας είναι ο κομμουνισμός και η εργατική δημοκρατία. Η εργατική δημοκρατία είναι μορφή κράτους. Δεν κρύβεται πίσω από υποκριτικές διακηρύξεις για γενική ισότητα. Είναι πλατιά δημοκρατία για τους εργαζόμενους και αμείλικτη δικτατορία για τους εκμεταλλευτές. Είναι πολιτικό σύστημα που μπορεί να βγει μόνο μέσα από τη φωτιά μιας νικηφόρας προλεταριακής επανάστασης. Μιας επανάστασης που δεν θα χρησιμοποιήσει ως όργανο της νέας εξουσίας τον παλιό κρατικό μηχανισμό, αλλά θα τον συντρίψει, για να οικοδομήσει έναν καινούργιο, στηριγμένο στο οργανωμένο και ένοπλο προλεταριάτο. Εργατική δημοκρατία και καπιταλισμός είναι έννοιες ασύμβατες. Η εργατική δημοκρατία δεν μπορεί παρά να είναι το όργανο του προλεταριάτου για την απαλλοτρίωση των καπιταλιστών και την κατάργηση της εκμετάλλευσης, για την κρατικοποίηση και την ουσιαστική κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, για να αποτελεί το προϊόν της εργασίας συλλογική ιδιοκτησία των εργαζόμενων και όχι ατομική ιδιοκτησία των καπιταλιστών.
Πέτρος Γιώτης