Η λέξη «πολίτης» και «πολίτες» κυριάρχησε στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Οι «πολίτες» είναι το κοινωνικό υποκείμενο στο οποίο απευθύνεται το ΠΑΣΟΚ, στο όνομα του οποίου μιλάει, το οποίο επιθυμεί να εκφράσει. Εκείνο το παλιό σχήμα των «μη προνομιούχων» μοιάζει τόσο μακρινό. Πιο αραχνιασμένο και από την περιβόητη «Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη».
Ο γράφων θυμάται ακόμα την πρώτη σχετικά εκτεταμένη ιδεολογικοπολιτική του ανάλυση, που είχε ως θέμα την ταξική φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ. Θυμάται τα μερόνυχτα που αφιέρωσε διαβάζοντας έργα των Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν, προκειμένου να αποδείξει πως το σχήμα των «μη προνομιούχων» είναι ένα ρεφορμιστικό διαταξικό σχήμα, στο οποίο το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να κλείσει την εργατική τάξη, την αγροτιά ως σύνολο, τα μικροαστικά στρώματα της πόλης και τμήμα της αστικής τάξης. Θυμάται, επίσης, τις μεγάλες ιδεολογικοπολιτικές αντιπαραθέσεις των δεκαετιών του ‘70 και του ‘80, τότε που οι Πασόκοι ανέμιζαν τα λάβαρα με τον Μαρξ, τον Τσε και τον Αρη, πιστεύοντας -αφελώς- ότι το σχήμα των «μη προνομιούχων» που είχε εφεύρει ο μέγας δημαγωγός ανταποκρινόταν στις κινητήριες δυνάμεις μιας (διά του κοινοβουλευτικού δρόμου) επαναστατικής αλλαγής της ελληνικής κοινωνίας.
Ολα αυτά έγιναν σκόνη στη διάρκεια της εικοσαετούς κυβερνητικής θητείας του ΠΑΣΟΚ και πλέον είναι καιρός και οι «μη προνομιούχοι» να πάρουν τη θέση τους στο μουσείο της πολιτικής μας ιστορίας, παραχωρώντας τη θέση τους -κατά την άσκηση του κομματικού ιδεολογικοπολιτικού πολέμου- στους «πολίτες». Ενα σχήμα που και φραστικά δεν έχει ούτε υπόνοια κοινωνικοταξικού προσήμου. Γιατί, βέβαια, πολίτης είναι ο Βαρδινογιάννης και ο μπαρμπα-Μήτσος, συνταξιούχος του ΟΓΑ. Η Γιάννα και η κυρα-Σταυρούλα, που ζει με την κατώτερη σύνταξη του ΙΚΑ, χωρίς την τσόντα του ΕΚΑΣ, επειδή ο μακαρίτης της άφησε και μια γκαρσονιέρα. Ο Κόκκαλης και ο μαστρο-Γιάννης, που παίρνει 1.000 ευρώ το μήνα και πρέπει να σπουδάσει δυο παιδιά.
Η λέξη «πολίτης», με το φορτίο που της έδωσε η γαλλική (αστική) επανάσταση, παραπέμπει στην πολιτική ισότητα. Μια ισότητα, βέβαια, που είναι τυπική, στις συνταγματικές και νομικές διακηρύξεις και όχι στη ζωή. Είναι τυπική, γιατί αναφέρεται μόνο στο εποικοδόμημα και όχι στην οικονομική βάση. Γιατί διαχωρίζει τεχνητά αυτά τα δύο, ενώ στη ζωή δεν υπάρχει διαχωρισμός. Το εποικοδόμημα δεν είναι πρωτογενές αλλά δευτερογενές στοιχείο. Το εποικοδόμημα ακολουθεί την οικονομική βάση, γεννιέται απ’ αυτή και την επηρεάζει μόνο δευτερευόντως.
Η λέξη «πολίτης» εξαφανίζει με ταχυδακτυλουργικό τρόπο την κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης, το στοιχείο εκείνο που προσδιορίζει την πορεία κάθε κοινωνίας: την ταξική πάλη. Η «κοινωνία των πολιτών» είναι μια κοινωνία χωρίς ταξικούς ανταγωνισμούς, μια κοινωνία με ταξική ειρήνη. Για να ακριβολογούμε είναι μια κοινωνία ειρήνης στο έδαφος της ανισότητας και της ανελευθερίας, μολονότι διακηρύσσει την ισότητα και την ελευθερία. Αυτό το ιδεολόγημα επέλεξε το ΠΑΣΟΚ για να προσδιορίσει την πορεία του από εδώ και πέρα. Το αγοραίο, νεοφιλελεύθερο ΠΑΣΟΚ δεν είναι συμβατό ούτε με το παλιό ρεφορμιστικό ιδεολόγημα των «μη προνομιούχων». Είναι ένα κόμμα που θέλει να κυβερνήσει όχι με τη συναίνεση των εργαζόμενων και νεολαιίστικων στρωμάτων, αλλά σαν τυπικός εντολοδόχος της αστικής τάξης. Η μετάλλαξη είναι πλήρης και στο συμβολικό επίπεδο.
Π.Γ.
