Τη θέσπιση «σημαντικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων» για τη στήριξη του κεφάλαιου ζήτησε από τη Φρανκφούρτη ο Παπανδρέου, μετά τη συνάντησή του με τους Τρισέ και Παπαδήμο. Για ανάπτυξη που θα φέρει «σημαντικά κέρδη στις επιχειρήσεις» μιλούσε μια μέρα πριν από τη Βέροια.
Αλλες εποχές, άλλα πολιτικά ήθη. Το 1980-81, το ΠΑΣΟΚ βάδιζε προς την πρώτη κυβερνητική του νίκη και ο πολιτικός του λόγος ήταν σφόδρα αντικαπιταλιστικός. Οι υποσχέσεις προς τους εργαζόμενους και τους «μη προνομιούχους» έδιναν κι έπαιρναν, σε βαθμό που κάποιοι καπιταλιστές (οι λιγότερο διορατικοί) να τρομάξουν και να δοκιμάσουν ακόμα και διαδηλώσεις-κατσαρόλα λίγο μετά την «πράσινη» κυβερνητική νίκη. Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ βαδίζει προς μια ακόμη κυβερνητική νίκη, μετά από ένα σχετικά μεγάλο διάστημα νεοδημοκρατικής διακυβέρνησης. Βαδίζει προς μια νίκη καθόλου βέβαιη, εν αντιθέσει προς εκείνη του 1981, που ήταν παραπάνω από βέβαιη. Και όμως, δεν αισθάνεται την ανάγκη να δημαγωγήσει αντικαπιταλιστικά, να επιτεθεί έστω και με κούφια πυρά στο κεφάλαιο, να κάνει κέντρο της προεκλογικής του προπαγάνδας τους «μη προνομιούχους». Αντίθετα, κάνει κέντρο της προπαγάνδας του το κεφάλαιο και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει με την κρίση.
Πολλοί αρέσκονται να μιλούν για δυο ΠΑΣΟΚ, ένα παλιό, ριζοσπαστικό και ένα νέο, συντηρητικό. Ομως, το ΠΑΣΟΚ είναι το ίδιο στον πυρήνα του, στην ταξική του ουσία. Ενα αστικό-σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Απλά, σε δυο περιόδους με διαφορετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά, πρέπει να πολιτευθεί με διαφορετικό τρόπο, προκειμένου να πετύχει τον ίδιο σκοπό: να ελέγξει και να μανιπουλάρει το εργατολαϊκό κίνημα.
Το 1980-81, σκοπός του ΠΑΣΟΚ ήταν –μιλώντας σχηματικά– να ρίξει το κίνημα. Σήμερα, σκοπός του είναι να μην ανέβει το κίνημα. Το 1980-81 το κίνημα βρισκόταν στο δρόμο. Ηταν το ισχυρό ριζοσπαστικό κίνημα της μεταπολίτευσης, γεμάτο αυταπάτες και αντιφάσεις μεν, όμως ακμαίο, διεκδικητικό, συγκρουσιακό. Το ΠΑΣΟΚ του πατέρα Παπανδρέου έπρεπε να «μαζέψει» αυτό το κίνημα, να το εγκλωβίσει σε μια κοινοβουλευτική στρατηγική, να το πνίξει στα βαλτόνερα κάποιων μεταρρυθμίσεων, που στη συνέχεια το σύστημα θα μπορούσε να τις πάρει πίσω μία προς μία.
Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ του υιού Παπανδρέου έχει απέναντί του ένα κίνημα ηττημένο, φοβισμένο, αμήχανο, χωρίς εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του. Ενα κίνημα, όμως, που έχει εμπειρίες και από προεκλογικές δημαγωγίες και από πρακτικές διαχείρισης, γι’ αυτό και δεν ενθουσιάζεται με την προεκλογική ρητορεία. Αυτό το κίνημα αποτελεί μια εν δυνάμει απειλή για το σύστημα. Μια πολύ μεγάλη απειλή, γιατί στις συνθήκες της κρίσης ωριμάζουν καταστάσεις και συμπεριφορές που λίγο πριν ήταν αδιανόητες. Είναι, λοιπόν, εξίσου –αν όχι σημαντικότερος– ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει το σημερινό ΠΑΣΟΚ. Σε συνθήκες κρίσης της αστικής πολιτικής, πρέπει να καταφέρει να εγκλωβίσει τις εργατικές και νεολαιίστικες μάζες, με σκοπό να μπορέσει να ελέγξει τις αντιδράσεις τους και να αποσοβήσει εκρηκτικά φαινόμενα τύπου Δεκέμβρη 2008.
Θα τα καταφέρει; Ιδού ένα από τα κρίσιμα ερωτήματα της εποχής, στο οποίο δε μπορεί να δοθεί απάντηση εκ των προτέρων. Δεν έχει και νόημα να δοθεί απάντηση. Εκείνο που έχει νόημα είναι να συνειδητοποιηθεί πως δεν πρέπει να αφεθούμε στις αυθόρμητες διεργασίες που αναπτύσσονται σε κάθε κοινωνικό κίνημα, αλλά να δουλέψουμε με σκοπό ν’ αλλάξουμε τα δεδομένα, αποκόβοντας τις δυνάμεις της κοινωνικής δημαγωγίας από το κίνημα.
Π.Γ.
