Ενα ακόμη ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στο πιο ιδιαίτερο νησί της Ελλάδας. Μια ιδιαιτερότητα που εντοπίζεται στο «πρωτόγονο» κοινοτικό πνεύμα που συνεχίζει να επιζεί στην περιοχή αυτή, στο ανεξάρτητο και ελεύθερο πνεύμα των κατοίκων, στη δεσπόζουσα θέση της γυναίκας από παλαιοτάτων χρόνων κ.λπ. Το σύγχρονο νεοελληνικό κράτος εκδικήθηκε αρκούντως τις προοδευτικές αντιλήψεις των κατοίκων, καταδικάζοντας στην υποχρηματοδότηση και εγκατάλειψη αυτή τη γωνιά της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο οι σχέσεις αλληλοβοήθειας των Ικαριωτών. Είναι το μοναδικό μέρος της χώρας όπου οι ίδιοι οι κάτοικοι έφτιαξαν μόνοι τους το νοσοκομείο, το γηροκομείο και χρηματοδοτούν τους δρόμους από τα πανηγύρια που σε κάθε ευκαιρία στήνουν.
Το ντοκιμαντέρ του Α. Τέσκου ερμηνεύει αυτό το αίσθημα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας που χαρακτηρίζει τους κατοίκους του νησιού ως τις μέρες μας, με αφορμή το θεσμό του μνημόσυνου που γίνεται κάθε Πάσχα στις Ράχες στη μνήμη των νεκρών. Το έθιμο αυτό, που καταλήγει σε ομαδικό γλέντι, συντηρείται κάθε χρόνο όχι μόνο από την επιθυμία συνεύρεσης των κατοίκων, αλλά και την αφιλοκερδή προσφορά κρεάτων και τροφίμων από όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα προς τούτο. Παράλληλα, ο Α. Τέσκος διερευνά την νοοτροπία των κατοίκων, τις ασχολίες και την κοινωνική ζωή, τον τρόπο που σκέπτονται.
Σε αντίθεση με άλλα ντοκιμαντέρ (πληρέστερο, κατά τη γνώμη μας, εκείνο του Λεωνίδα Βαρδαρού) που επιμένουν στα διαβόητα πλέον ικαριώτικα πανηγύρια, στον αλέγρο και ελαφρύ χαρακτήρα των κατοίκων κ.λπ., ετούτο εστιάζεται στο βαθύτερο ψυχισμό, τις παραδόσεις και τη φιλοσοφία της περιοχής. Με ποιητικές εικόνες και την εξαιρετική, μελαγχολική μουσική υπόκρουση με την οποία έντυσε την ταινία ο συνθέτης Βαγγέλης Φάμπας, ο σκηνοθέτης έδωσε μια διαφορετική εκδοχή της ιδιαίτερης ικαριώτικης κοινωνίας. Ασφαλώς νοσταλγική, ίσως μεροληπτική, όχι πλήρη, πάντως διαφορετική.
Ελένη Σταματίου
