Η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης, τον Αύγουστο του 2025, να ξεκινήσει άμεσα το πιλοτικό πρόγραμμα «one-in, one-out» για την επιστροφή αιτούντων άσυλο στη Γαλλία, αποτελεί μια ακόμη πράξη αποτροπής και ποινικοποίησης της μετανάστευσης. Με το πρόσχημα της «καταπολέμησης των διακινητών» και με σφραγίδα έγκρισης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Λονδίνο θεσμοθετεί την ανταλλακτική λογική: για κάθε άνθρωπο που επιστρέφεται διά της βίας, να επιτρέπεται η είσοδος σε έναν «επιλεγμένο» μέσω αυστηρών και συχνά απροσπέλαστων γραφειοκρατικών φίλτρων.
Το τελικό κείμενο της συμφωνίας υπογράφηκε την περασμένη εβδομάδα από τη βρετανίδα υπουργό Εσωτερικών, Ιβέτ Κούπερ, και τον γάλλο ομόλογό της, Μπρουνό Ρεταγιό, και εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ οι Βρετανοί εκτιμούσαν ότι θα συναντούσαν εμπόδια επ’ αυτού!
Οι δηλώσεις του πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, σε γνώριμα μονοπάτια θυμίζουν τη φιλολογία Κούλη και ΠλευροΒορίδη στα καθ’ημάς: «η εποχή των επικοινωνιακών τεχνασμάτων και των αθετημένων υποσχέσεων τελείωσε, θα αποκαταστήσουμε την τάξη στα σύνορά μας με τη σοβαρότητα και την επάρκεια που αξίζει ο βρετανικός λαός»!
Η Κούπερ αντίστοιχα τόνισε ότι η κυβέρνηση θα υπερασπιστεί σθεναρά τη συμφωνία απέναντι σε οποιαδήποτε νομική προσφυγή, επισημαίνοντας ότι έχει αντλήσει διδάγματα από το αποτυχημένο σχέδιο απελάσεων προς τη Ρουάντα των Συντηρητικών.
Η Μάγχη ως σύνορο-φυλακή: Από τη διάσωση στην απέλαση
Η κυβέρνηση του Κιρ Στάρμερ το παρουσιάζει ως «πρακτική λύση» που θα «αποδυναμώσει τα κυκλώματα», όμως στην πραγματικότητα το μέτρο στοχοποιεί ευάλωτες ομάδες -πρόσφυγες πολέμου, θύματα βασανιστηρίων και διώξεων-, εγκλωβίζοντάς τους σε ένα καθεστώς μαζικής κράτησης πριν την απέλαση. Η συμφωνία με τη Γαλλία, που μπορεί να διαρκέσει για έναν μήνα, λειτουργεί περισσότερο ως επικοινωνιακό εργαλείο παρά ως ουσιαστική πολιτική λύση, καθώς το πιλοτικό στάδιο αφορά μόλις περίπου 50 άτομα την εβδομάδα.
Παρά την πρωτοφανή αύξηση αφίξεων (πάνω από 25.000 άνθρωποι είχαν διασχίσει τη Μάγχη με μικρές βάρκες μέχρι τον Αύγουστο του 2025), το πρόγραμμα δεν αγγίζει τις πραγματικές αιτίες της μετανάστευσης (πολέμους, ιμπεριαλιστική υπερεκμετάλλευση, ακραία φτώχεια), αλλά επενδύει στην αποτροπή και τον αποκλεισμό, απομακρύνοντας το Ηνωμένο Βασίλειο από τις υποχρεώσεις του βάσει της Σύμβασης της Γενεύης.
Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων Care4Calais, Refugee Legal Support και Freedom from Torture καταγγέλλουν την πολιτική ως απάνθρωπη, κατασταλτική και επικίνδυνη για τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα των προσφύγων. Υπογραμμίζουν ότι η μαζική κράτηση ανθρώπων που δεν έχουν διαπράξει κανένα αδίκημα αλλά ζητούν προστασία, αποτελεί ποινικοποίηση του δικαιώματος στο άσυλο. Οι συνθήκες στα κέντρα απέλασης, όπως απομόνωση, έλλειψη ιατρικής φροντίδας, περιορισμένη πρόσβαση σε δικηγόρους, παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα και επιδεινώνουν την ψυχική υγεία, ιδιαίτερα σε όσους έχουν βιώσει βασανιστήρια ή τη βία του πολέμου.
Η Freedom from Torture τονίζει ότι ακόμη και η σύντομη κράτηση μπορεί να προκαλέσει επαναβίωση μετατραυματικού στρες και κατάθλιψη, ενώ η Care4Calais επισημαίνει πως η διαδικασία επιλογής «νόμιμων» εισερχομένων αποκλείει αυτόματα όσους φτάνουν με «παράτυπους» τρόπους, αφήνοντας εκτός ακριβώς τις πιο απελπισμένες περιπτώσεις. Οι οργανώσεις καταγγέλλουν επίσης ότι η συμφωνία νομιμοποιεί τις επαναπροωθήσεις (pushbacks), πρακτική που απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο αλλά συνεχίζει να εφαρμόζεται στην Ευρώπη. Στην πράξη, το «one-in, one-out» συνιστά θεσμοποιημένη μορφή συλλογικής απέλασης, κατά την οποία η ατομική εξέταση αιτήσεων πάει περίπατο στο βωμό της πολιτικής επίδειξης δύναμης.
Οι αντιδράσεις εντάσσονται στη γενικότερη κριτική απέναντι στην πολιτική της «Ευρώπης-φρούριο», ένα δόγμα που εδώ και δεκαετίες βασίζεται στη στρατιωτικοποίηση των συνόρων, στις συμφωνίες με τρίτες χώρες για την κράτηση μεταναστών, και στην ποινικοποίηση της αλληλεγγύης. Αυτή η πολιτική δεν αποτρέπει τη μετανάστευση. Οι αιτίες της παραμένουν άθικτες. Ουσιαστικά, την καθιστά πιο επικίνδυνη και θανατηφόρα, με χιλιάδες θανάτους και αγνοούμενους σε θαλάσσια και χερσαία σύνορα.
Το βρετανικό πρόγραμμα ακολουθεί ακριβώς το ίδιο μοτίβο: δημιουργεί κατηγορίες «νόμιμων» και «παράνομων» προσφύγων, ενισχύει την αντίληψη της μετανάστευσης ως «απειλής» και μεταθέτει την ευθύνη μακριά από τις κοινωνικοπολιτικές αιτίες της. Ετσι, το «one-in, one-out» λειτουργεί ταυτόχρονα ως εθνική πολιτική αποτροπής και ως κομμάτι ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού κανονικοποίησης της εξαίρεσης, στο πλαίσιο της οποίας η παραβίαση δικαιωμάτων θεωρείται αποδεκτή όταν αφορά ανθρώπους χωρίς διαβατήριο, χωρίς πατρίδα και συχνά χωρίς φωνή. Εντωμεταξύ, κανείς (ούτε στη Βρετανία, ούτε και πουθενά) δεν απαντά στο ερώτημα πώς μπορούν να έρθουν νόμιμα άνθρωποι και να ζητήσουν άσυλο… Αρα, όλοι οι πρόσφυγες / αιτούντες άσυλο έχουν βαφτιστεί a priori «παράνομοι» μετανάστες.
Με πληροφορίες από το Guardian
