Μέρα που είναι, πλημμυρισμένη στις φιέστες του εθνικισμού και της ξενοδουλείας, ας στοχαστούμε πάνω στην ιστορική αλήθεια, ενθυμούμενοι μια βιωματική και μια επιστημονική αναφορά στην επανάσταση του 1821 και στα όσα επακολούθησαν.
Στρατηγού Γιάννη Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα
Πατρίς, να μακαρίζης όλους τους Ελληνες, ότι θυσιάστηκαν διά σένα να σ’ αναστήσουνε, να ξαναειπωθής άλλη μίαν φορά ελεύτερη πατρίδα, οπού ήσουνε χαμένη και σβυσμένη από τον κατάλογον των εθνών. Ολους αυτούς να τους μακαρίζης. Ομως να θυμάσαι και να λαμπρύνης εκείνους οπού πρωτοθυσιάστηκαν εις την Αλαμάνα, πολεμώντας με τόση δύναμη Τούρκων, κ’ εκείνους οπού αποφασίστηκαν και κλείστηκαν σε μίαν μαντρούλα με πλίθες, αδύνατη, εις το χάνι της Γραβιάς, κ’ εκείνους οπού λυώσανε τόση Τουρκιά και πασάδες εις τα Βασιλικά, κ’ εκείνους οπού αγωνίστηκαν σαν λιοντάρια εις την Λαγκάδα του Μακρυνόρου, οπού πολεμήθηκαν συγχρόνως σε αυτές της δυο θέσες, οπούναι τα κλειδιά σου, ένα η Πόρτα του Μακρυνόρου και τ’ άλλο των Θερμοπύλων. Και αφού πήγανε κι από τα δυο μέρη ν’ ανοίξουνε δρόμο οι Τούρκοι, εκείνοι οι αθάνατοι τόσο ολίγοι, (ογδοήντα ένας εις την Λαγκάδα) γιόμωσαν τον τόπον κόκκαλα εκεί. Και τους καταδιάλυσαν εκείνοι οι ολίγοι στ’ άλλο το μέρος των Θερμοπύλων κι αλλού. Αυτείνοι σε ανάστησαν και δεν μπήκε δύναμη και ζαϊρέδες και πολεμοφόδια, αυτείνοι ψύχωσαν εκείνους οπού πολιορκούσαν τους ντόπιους Τούρκους και φρουρές. Και νηστικούς κι αδύνατους τούς περιλάβαν και τούς σφάξαν σαν τραγιά. Και τέλος πάντων, πατρίδα, αυτείνοι κατατρέχονται από τους Εκλαμπρότατους, από τους Εξοχώτατους, από τον Κυβερνήτη σου κι αδελφούς του. Ο Αυγουστίνος κι ο Βιάρος αυτείνων των σκοτωμένων της γυναίκες και κορίτζα κυνηγούν. Αυτούς τους αγωνιστάς κατατρέχουν και τούς λένε να πάνε να διακονέψουν. «Ποιος σας είπε, τους λένε, να σηκώσετε άρματα να δυστυχήσετε;». Εχουν δίκαιον, ότι ο Ζαΐμης χρώσταγε των Τούρκων ένα μιλιούνι γρόσια, και οι Ντεληγιανναίγοι και οι Λονταίγοι και οι άλλοι. Κι ο Μεταξάς, κόντες της πιάτζας, χωρίς παρά, κι ο Κωλέτης ένας γιατρός, ο Μαυροκορδάτος τζιράκι της Κωνσταντινουπόλεως. Τους φκειάσαν αυτείνοι οι διακοναραίγοι, οι αγωνισταί, Εκλαμπρότατους, τους λευτέρωσαν από τους Τούρκους κι από τα χρέη, οπού χρώσταγαν των Τούρκων, κ’ έγιναν τώρα μεγάλοι και τρανοί.
26.2.1829 – 1850
Νίκου Ζαχαριάδη, Θέσεις για την Ιστορία του ΚΚΕ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Το ελληνικό έθνος, απλώνοντας τις ρίζες του στο βυζαντινό μεσαίωνα, πήρε τη βασική του διαμόρφωση κάτω από την κυριαρχία των σουλτάνων. Ζυμώθηκε κι ανδρώθηκε μέσα σε ατελείωτη σειρά από εθνικούς και δημοκρατικούς αγώνες. Και την απελευθερωτική του επανάσταση τη θέλησε και την άρχισε σαν εθνικοδημοκρατικό ξεσκλάβωμα από την οθωμανική υποδούλωση και τη φαναριώτικη και κοτζαμπασίδικη εκμετάλλευση και όχι μονάχα για τους έλληνες, αλλά και για όλους τους βαλκανικούς λαούς. Ετσι τραγούδησε και δούλεψε την επαναστατική ιδέα ο Ρήγας ο Βελεστινλής, έτσι προετοίμασε το 21 η Φιλική Εταιρία.
2. Η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση, παίρνοντας με τη βοήθεια της αντιδραστικής Ευρώπης την ηγεμονία της επανάστασης και, σαν συνέχεια, τη διακυβέρνηση της χώρας, διαστρέβλωσε και έπνιξε τους δημοκρατικούς σκοπούς της και στη θέση τους έβαλε την ιδεολογία και την πολιτική της «Μεγάλης Ιδέας».
3. Η «Μεγάλη Ιδέα» ενάντια σ’ όλα τα δεδομένα της ιστορίας και της επιστήμης διακήρυξε: α) ότι η νέα Ελλάδα αποτελεί απόγονο, κληρονόμο και συνεχιστή της αρχαίας Ελλάδας των δουλοχτητών και της βυζαντινής αυτοκρατορίας του ασιατικού δεσποτισμού. Και ότι για την ιστορική αποστολή, που της είναι δοσμένη «από τα πάνω», έχει να ξαναφτιάξει την «ελληνική αυτοκρατορία», που δεν υπήρξε ποτέ. Ετσι διατύπωσε μεγαλοελλαδίτικες καταχτητικές βλέψεις πάνω σ’ όλα τα Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία και αυτού πρέπει να βρούμε μια από τις κυριότερες αιτίες γιατί δε λύθηκε δημοκρατικά το βαλκανικό πρόβλημα και για το εξοντωτικό αλληλοφάγωμα των λαών, που κατοικούν τη Χερσόνησο του Αίμου, β) ότι η νέα Ελλάδα δε μπορεί να ζήσει στα στενά της όρια και ότι τη λύση για όλα τα προβλήματά της και όλες τις δυσκολίες της θα τη βρει στην πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας». Τότε θα πλουτίσει και θα ευτυχήσει και σαν λαός και σαν τόπος. Γι’ αυτό στην πραγματοποίηση αυτού του σκοπού πρέπει να αφιερωθούν όλες οι δυνάμεις. Για το σκοπό αυτό πρέπει να γίνουν όλες και οι πιο βαριές θυσίες και ο λαός να δεχτεί όλα και τα πιο μεγάλα βάρη.
4. Με το θάμπος και την ακτινοβολία, που είχε η «Μεγάλη Ιδέα», η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση έκρυβε και κάλυπτε την πραγματική της πολιτική, τα ουσιαστικά έργα της:
Α) Διατήρησε τα κοτσαμπασίδικα προνόμια και τις μισοφεουδαρχικές σχέσεις στην αγροτική οικονομία, δηλ. δεν έλυσε αστικοδημοκρατικά το αγροτικό ζήτημα, απαραίτητη προϋπόθεση για να δημιουργηθεί πλατιά και ρωμαλέα εσωτερική αγορά, βάση για να αναπτυχθούν οι εσωτερικές παραγωγικές δυνάμεις.
Β) Κατοχύρωσε τον καθυστερημένο αγροτικό εμπορομεσιτικό χαρακτήρα της οικονομίας της χώρας, πράγμα που έκανε την Ελλάδα αγροτικό εξάρτημα για τις βιομηχανικές χώρες.
Γ) Για ν’ ανταποκριθεί στις κολοσιαίες οικονομικές απαιτήσεις της «Μεγάλης Ιδέας»: α) επιδόθηκε σ’ ένα αντιοικονομικές εξωφρενικό δανεισμό, που χρόνο με χρόνο, ολοένα και πιο πολύ, έδενε τη χώρα στην ξενική οικονομική και πολιτική εξάρτηση, την ξεπουλούσε ουσιαστικά στους ξένους και β) φόρτωσε το λαό και τη χώρα με τεράστια οικονομικά φορολογικά βάρη που έπνιγαν την παραγωγική ζωτικότητα και δυναμικότητά τους, έφραζαν την ανάπτυξή τους.
Δ) Καταδίκαζε το λαό στην πιο βαριά εξαθλίωση, καταπίεση και εκμετάλλευση. Ετσι η χρηματιστική ολιγαρχία της χώρας, που συνένωνε κάτω από τη μονοπωλιακή σχεδόν οικονομική ηγεμονία της Εθνικής Τράπεζας το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο και την κοτζαμπασίδικη πλουτοκρατία, μαζί με την κυριαρχική συμμετοχή του ξένου κεφαλαίου, κρατούσε την Ελλάδα σε μια ολόπλευρη οικονομική, κοινωνική, εκπολιτιστική καθυστέρηση και πισωδρόμηση, που την έδεναν στο τελευταίο σκαλοπάτι του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό όμως δεν την ενοχλούσε, γιατί ακριβώς από αυτό έβγαζε τα δισεκατομμύριά της.
5. Η λειτουργία των νόμων της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας, η κεφαλαιοκρατική εκμετάλλευση και συσσώρευση, είχαν σαν συνέπεια τη δημιουργία και την ανάπτυξη της ντόπιας βιομηχανίας. Ομως η βιομηχανία αυτή, όπως σταδιοδρόμησε κάτω από την εποπτεία και με τη συμμετοχή του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου και της κοτζαμπασίδικης πλουτοκρατίας, είχε από την αρχή και διατήρησε το χαρακτήρα μιας καθυστερημένης ελαφριάς βιομηχανίας αγροτικής χώρας, που για τις μηχανές, την τεχνική, πολλές πρώτες ύλες και μισοκατεργασμένο βιομηχανικό υλικό και τις βασικές καύσιμες ύλες, εξαρτιόταν από το εξωτερικό. Ετσι και το βιομηχανικό κεφάλαιο, η πιο «προοδευτική» μερίδα της αστικής τάξης, δεν απόβλεψε ποτέ στο δημοκρατικό εσωτερικό ξεκαθάρισμα. Ζήτησε και πραγματοποίησε πάντα το συμβιβασμό με τους κοτζαμπάσηδες και το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο. Στάθηκε πάντα μέσα στα πλαίσια του αστοτσιφλικάδικου συνασπισμού. Αποδέχτηκε ολοκληρωτικά την πλατφόρμα της «Μεγάλης Ιδέας». Η πάλη του μέσα στον αστοτσιφλικάδικο συνασπισμό απόβλεπε στο να εξασφαλίσει την ηγεμονία σ’ αυτόν και τη διακυβέρνηση της χώρας α) για να υπερασπίσει πιο στέρεα τα συμφέροντά του και β) για να οργανώσει πιο συστηματικά και γερά την εξωτερική εξόρμηση της «Μεγάλης Ιδέας».
6. Η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση πίεζε καταθλιπτικά τα βασικά εσωτερικά ζητήματα, μα δε μπορούσε και να τα εκμηδενίσει, να τα εξαφανίσει. Αντίθετα, όσο μεγάλωνε η πίεση αυτή, όσο αύξαινε η καθυστέρηση της χώρας, τόσο τα προβλήματα αυτά – που εκφράζανε την οργανική και ζωτική ανάγκη και απαίτηση του λαού και του τόπου να ζήσει και να προοδέψει – προωθούνταν πιο επιταχτικά στο προσκήνιο της κοινωνικο-πολιτικής ζωής της χώρας, ζητώντας ολοένα και πιο επίμονα τη λύση τους. Αυτή η βασική εσωτερική αντινομία της αστοτσιφλικάδικης Ελλάδας βρίσκεται στη βάση της ακατάπαυτης πολιτικής ανωμαλίας, που γιομίζει τη ζωή της νέας Ελλάδας σ’ όλο το μάκρος της. Η αγροτιά παλαίβει και προβάλλει διαρκώς τις απαιτήσεις της, μα τα κινήματά της, ανοργάνωτα και αυθόρμητα, τα εκμεταλλεύεται για λογαριασμό της η μια είτε η άλλη αστοτσιφλικάδικη κλίκα, χωρίς αυτό να μειώνει την προοδευτική σημασία τους. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας αυξαίνει το προλεταριάτο, που απ’ αυτή την κοινωνική του προέλευση και τις ανάγκες της ύπαρξής του, είναι φορέας από καινούργιες αξίες και τάσεις και αντικειμενικά ηγεμόνας στο λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα. Οι μικροαστικές μάζες, η φτωχολογιά των πόλεων, σπρώχνονται κι αυτές αντικειμενικά σε προοδευτικές κατευθύνσεις. Ετσι, σιγά μα σταθερά, ωριμάζουν οι αναγκαίες αντικειμενικές προϋποθέσεις και συγκεντρώνονται οι δυνάμεις για μια ριζική εσωτερική μεταβολή, έξω και ενάντια στη «Μεγάλη Ιδέα».
7. Ομως η κίνηση αυτή δε βρίσκει ακόμα το συνειδητό ιδεολογικό κίνημα και τον πολιτικό οργανωτή της, Η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση τόσο συστηματικά δούλεψε τα μυαλά του λαού με την ιδεολογία της «Μεγάλης Ιδέας», ώστε ο κόσμος πιστεύει σ’ αυτή και είναι έτοιμος να παλαίψει για την πραγματοποίησή της. Η «Μεγάλη Ιδέα» κυριαρχεί παντού και υποχρεώνει κάθε άλλη πνευματική, πολιτική, κοινωνική κίνηση να στεγαστεί κάτω από τα φτερά της. Ετσι, πάνω στο φόντο της ολόπλευρης καθυστέρησης της χώρας, η τέτια καταθλιπτική και μονοπωλιακή ηγεμονία της «Μεγάλης Ιδέας» αποτελεί τον ειδικό λόγο που εξηγεί γιατί στην προπολεμική Ελλάδα καθυστέρησε τόσο η μαρξιστική θεωρία και σκέψη και η σοσιαλιστική πολιτική κίνηση και οργάνωση και γενικά κάθε μαζικό ριζοσπαστικό δημοκρατικό κίνημα. Η τέτια καθυστέρηση είχε σαν συνέπεια ότι τα βασικά νεοελληνικά προβλήματα δε βρήκαν την επιστημονική μαρξιστική διαφώτιση και επεξεργασία τους, πράγμα που είχε τη σοβαρή αρνητική επίδρασή του σε όλη την κατοπινή για το λαϊκό επαναστατικό κίνημα εξέλιξη.
8. Στη βάση της «Μεγάλης Ιδέας» έστεκε μια αντινομία που προδίκαζε την ίδια την αποτυχία, γιατί ενώ η επίδοση σε τέτιους μεγάλους καταχτητικούς σκοπούς απαιτούσε να υπάρχει γερή εσωτερική οικονομική βάση και άνθιση και στέρεη κοινωνική και πολιτική οργάνωση, που θα ήταν ικανές να κρατήσουν τόσο βαρύ φορτίο, η «Μεγάλη Ιδέα» ανέβαλλε την εξασφάλιση των προϋποθέσεων αυτών της επιτυχίας ύστερ’ από την πραγματοποίησή της! Ετσι γινόταν φανερό ότι δε θα βάσταγαν τα ίδια της τα πόδια, αφού έκρυβε μέσα της το σπέρμα της αποτυχίας της. Αυτό όμως μπορούσε να γίνει κτήμα του λαού μόνο πάνω στη βάση της ίδιας του της πείρας μέσα στη ζωή και στην πάλη. Αυτό και γίνηκε όταν ήρθε η αποτυχία της «Μεγάλης Ιδέας» σαν γενική δομή στα 1897-98 και σαν καταστροφική κατάρρευση στα 1922 (η σχετική επιτυχία της στα 1912-13 δεν αλλάζει τη γενική εικόνα). Η τέτια πείρα προώθησε την ωρίμανση των υποκειμενικών προϋποθέσεων για τη ριζική εσωτερική μεταβολή.
Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα παρουσιάζει η οικονομική και κοινωνικοπολιτική διάρθρωση της χώρας όταν ζύγωνε να κλείσει τα 100 χρόνια από την εθνικοαπελευθερωτική της επανάσταση, στις παραμονές της δημιουργίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας.
13 του Ιούνη 1939, Φυλακές Κέρκυρας, Ακτίνα Θ
- Πρωτοδημοσιεύτηκε 25 Μάρτη του 2021