Εβλεπα πριν μερικές μέρες σε DVD την ταινία του Μάρτιν Σκορτσέζε «Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης», την οποία δεν είχα δει όταν παίχτηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες. Ενδιαφέρουσα ταινία, εμπνευσμένη σκηνοθεσία, μια εκπληκτική ερμηνεία από τον άξιο Ντάνιελ Ντέι Λούις. Ομως το σημείωμα δεν γράφεται για να εξάρει τις αρετές μιας ταινίας, αλλά για να αναπτύξει έναν προβληματισμό με βάση το τελευταίο τμήμα της ταινίας.
Βρισκόμαστε στο φόρτε του αμερικάνικου εμφύλιου. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση επιβάλλει την υποχρεωτική στρατολόγηση. Μπορεί να την αποφύγει όποιος πληρώσει 300 δολάρια. Ποσό αστείο για τους γόνους των αστικών οικογενειών, αδύνατο όμως να συγκεντρωθεί από τις μάζες των εργατών και των περιθωριοποιημένων μαζών της φτωχολογιάς, που μόνο επιβιώνουν.
Οταν η κυβέρνηση ζορίζει τα πράγματα και βγάζει την Αστυνομία να στρατολογήσει με το ζόρι εκείνους τα ονόματα των οποίων βγαίνουν από τις κληρωτίδες των στρατολόγων, οι μάζες των εργατών και των περιθωριοποιημένων ξεσηκώνονται.
Τα συνθήματά τους είναι καθαρά αντιπλουτοκρατικά: «Δεν πολεμάμε για τα κωλόπαιδα των πλουσίων», «Κάτω οι πλούσιοι». Οπλισμένοι όπως-όπως, εισβάλλουν στις πλούσιες γειτονιές, καίνε, σκοτώνουν, λεηλατούν. Η Αστυνομία δεν μπορεί να τους σταματήσει. Τα αστυνομικά τμήματα παραδίνονται στις φλόγες, οι μπάτσοι το βάζουν στα πόδια. Καλείται ο στρατός και το πολεμικό ναυτικό, που πνίγουν την εξέγερση σ’ ένα λουτρό αίματος, που κράτησε τέσσερα μερόνυχτα. Τόσο άντεξε η εξεγερμένη φτωχολογιά.
Τα συνθήματά τους είναι καθαρά αντιπλουτοκρατικά: «Δεν πολεμάμε για τα κωλόπαιδα των πλουσίων», «Κάτω οι πλούσιοι». Οπλισμένοι όπως-όπως, εισβάλλουν στις πλούσιες γειτονιές, καίνε, σκοτώνουν, λεηλατούν. Η Αστυνομία δεν μπορεί να τους σταματήσει. Τα αστυνομικά τμήματα παραδίνονται στις φλόγες, οι μπάτσοι το βάζουν στα πόδια. Καλείται ο στρατός και το πολεμικό ναυτικό, που πνίγουν την εξέγερση σ’ ένα λουτρό αίματος, που κράτησε τέσσερα μερόνυχτα. Τόσο άντεξε η εξεγερμένη φτωχολογιά.
Η εξέγερση αυτή, όμως, είχε και ένα άλλο χαρακτηριστικό. Στράφηκε ταυτόχρονα ενάντια στο μαύρο πληθυσμό της μεγαλούπολης. Μ’ ένα ρατσισμό που μπροστά του ωχριούσε ο ρατσισμός του δουλοκτητικού Νότου. Μη αντιλαμβανόμενες ότι ο εμφύλιος δεν γινόταν για την κατάργηση της δουλείας, οι εξεγερμένες μάζες της φτωχολογιάς, λιντσάρισαν, κρέμασαν και έκαψαν ζωντανό όποιον μαύρο έβρισκαν στο δρόμο τους. Δολοφονούσαν τα ταξικά τους αδέλφια με το ίδιο μίσος που σκότωναν τους πλούσιους και τους μπάτσους. Φυσικά, στο τέλος επικράτησε ο νόμος και η τάξη των πλουσίων, του καπιταλισμού. Η «αναρχία» κατεστάλη.
Εβλεπα μια ταινία που αναφερόταν σε γεγονότα του τέλους του 19ου αιώνα και το μυαλό μου πήγαινε κατευθείαν στο σήμερα. Στα εξεγερτικά φαινόμενα που παρατηρούμε στην Ανατολή. Μια Ανατολή καθημαγμένη, βυθισμένη στην αθλιότητα και την αμορφωσιά, κατακτημένη ακόμα και στρατιωτικά, στην οποία οι κοινωνικές αντιθέσεις έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις. Είναι δυνατόν οι εξεγέρσεις της φτωχολογιάς σ’ αυτή την Ανατολή να μη χαρακτηρίζονται (και) από χαοτικά φαινόμενα, από αντιθέσεις, ακόμα και από αντιδραστικές συμπεριφορές; Είναι δυνατόν να περιμένουμε «καθαρές» εξεγέρσεις στις υπάρχουσες συνθήκες (κοινωνικές, πολιτικές, ιδεολογικές);
Ομως, αν προσπαθήσουμε λίγο, αν κινηθούμε χωρίς ιδεολογικοπολιτικές προκαταλήψεις, αν προσπαθήσουμε μέσα από το κουβάρι των φαινομένων να ανασύρουμε το κύριο, το βασικό κρίκο της αλυσίδας -που λέμε-, θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως όλα αυτά τα εξεγερσιακά φαινόμενα, με τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητά τους, έχουν ΒΑΣΙΚΑ αντιιμπεριαλιστικό και αντιπλουτοκρατικό χαρακτήρα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πετύχουν σ’ όλο το εύρος τους.
Π.Γ.
