Πέρασαν αρκετά χρόνια από τότε που η λέξη καπιταλισμός εξαφανίστηκε από το κυρίαρχο λεξιλόγιο. Αντικαταστάθηκε από τους «πολιτικά ορθούς» όρους «οικονομία της αγοράς» και «ελεύθερη οικονομία». Με το ξέσπασμα της συνεχιζόμενης παγκόσμιας κρίσης, η λέξη καπιταλισμός επανήλθε δριμύτατα. Οικονομολόγοι, πολιτικοί, δημοσιογράφοι και δημοσιολόγοι, ακόμα και καπιταλιστές χρησιμοποιούν μόνο μία λέξη για να περιγράψουν την οικονομία: καπιταλισμός. Βλέπετε, οι προηγούμενοι όροι συνδέθηκαν με τα ιδεολογήματα του νεοφιλελευθερισμού, οπότε πρέπει να αποσυρθούν ως μη εμπορεύσιμοι. Τώρα έχουμε τον «ασύδοτο καπιταλισμό», στον οποίο φορτώνονται όλες οι αμαρτίες, και τον «υγιή καπιταλισμό», στον οποίο η εργαζόμενη ανθρωπότητα οφείλει να εναποθέσει όλες τις ελπίδες της, χωρίς να διανοείται ότι μπορεί να τον υποβάλει σε κριτική και πολύ περισσότερο να τον ανατρέψει.
Σε ένα άλλο συμβολικό επίπεδο, οι λέξεις-έννοιες εξακολουθούν να κινούνται στη σφαίρα των αστικών ιδεοληψιών. Η οικονομία χωρίζεται στη χρηματοπιστωτική σφαίρα και την «πραγματική οικονομία». Η άλλη δηλαδή τι είναι, ψεύτικη οικονομία; Αν ρέπαμε προς τον ασύστολο λαϊκισμό, θα προσπαθούσαμε να εκμεταλλευτούμε αυτό το διαχωρισμό, για να πούμε πως η χρηματοπιστωτική σφαίρα συνιστά ψεύτικη οικονομία, όπως κάνει για παράδειγμα ο πρόεδρος του ΣΕΒ. Ομως, τα οικονομικά φαινόμενα δεν είναι για λαϊκιστικά παιχνίδια και οι λέξεις-έννοιες που τα περιγράφουν πρέπει να είναι επιστημονικά σαφείς και ακριβείς.
Ο διαχωρισμός «χρηματοπιστωτική σφαίρα – πραγματική οικονομία» δίνει μια θολή και εντελώς στρεβλή εικόνα της πραγματικότητας. Παραπέμπει στη λογιστική τεχνική, στην οικονομετρία και όχι στην πολιτική οικονομία. Από την πλευρά των καπιταλιστών αυτός ο διαχωρισμός έχει το νόημά του, δεν γίνεται τυχαία, ούτε για προπαγανδιστικούς λόγους. Οι καπιταλιστές δεν παράγουν για να ικανοποιήσουν κοινωνικές ανάγκες. Παράγουν για να αποκομίσουν κέρδος. Προτιμούν δε να αποκομίζουν κέρδος και χωρίς να παράγουν. Πουλώντας και αγοράζοντας χαρτιά. Τζογάροντας πάνω σε προβλέψεις για τη μελλοντική κίνηση διάφορων αξιών (εργοστασίων, προϊόντων, υπηρεσιών).
Ομως, στην πραγματική οικονομία (χωρίς εισαγωγικά) έχουμε μόνο τη σφαίρα της παραγωγής και τη σφαίρα της κυκλοφορίας. Αυτό που διανέμεται ως κέρδος παράγεται στη σφαίρα της παραγωγής αλλά υπάρχει μόνο ως φάντασμα, μόνο ως μελλοντική υπόσχεση. Πραγματοποιείται στη σφαίρα της κυκλοφορίας, τμήμα της οποίας είναι και η χρηματοπιστωτική σφαίρα. Το κέρδος δεν είναι παρά η μάζα της υπεραξίας εκφρασμένη σε χρήμα. Δεν είναι παρά η απλήρωτη δουλειά των εργατών, που υπάρχει μέσα σε κάθε εμπόρευμα που παράγεται. Οταν τα εμπορεύματα πουλιούνται, η υπεραξία μετατρέπεται σε κέρδος, το οποίο διανέμεται ανάμεσα στον βιομήχανο, τον έμπορο, τον τραπεζίτη. Αυτοί είναι οι πραγματικοί οικονομικοί διαχωρισμοί, όμως οι καπιταλιστές έχουν κάθε λόγο να τους κρύψουν. Να κρύψουν το γεγονός ότι κάθε νέα αξία που παράγεται δεν είναι παρά μια ποσότητα ανθρώπινης εργασίας. Ολα όσα μοιράζονται μεταξύ τους οι διάφοροι καπιταλιστές μέσα στην πολύπλοκη και πολυπλόκαμη σφαίρα της κυκλοφορίας δεν είναι παρά το προϊόν της ανθρώπινης εργασίας, της εργασίας των παραγωγών, που είναι απαλλοτριωμένοι απ’ αυτό.
Ας επαναφέρουμε, λοιπόν, τις λέξεις-έννοιες στο επιστημονικό τους βάθρο, γιατί μόνον έτσι θα βοηθήσουμε να γίνει κατανοητή η ουσία του καπιταλισμού.
Π.Γ.
