![](/wp-content/uploads/2020/08/1398/content_italy-november-vota_si.jpeg)
♦ Ακόμα και η μάχη των τοίχων ήταν χαμένη για τον Ρέντσι και το συνταγματικό του δημοψήφισμα. Το «Οχι» κυριαρχούσε, σε διάφορους συνδυασμούς. Αν εξαιρέσουμε κάποιες οργανώσεις που κινούνται στ' αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος του Ρέντσι, όπως ο αστερισμός που ονομάστηκε «Λίστα Τσίπρα» (ναι υπάρχει ακόμα, άσχετα αν δεν παίζει κανένα ρόλο), που έβγαλαν κάποιες αφίσες στις οποίες προσπαθούσαν να περάσουν κάποια επιχειρήματα υπέρ του «Οχι», το παιχνίδι στους τοίχους παίχτηκε με αφίσες που έγραφαν απλά «Ψήφισε Ναι» ή «Ψήφισε Οχι». Μάλιστα, η επιτροπή που οργάνωνε την καμπάνια του «Οχι» έριξε το μεγαλύτερο βάρος σε μια αφίσα με τη φάτσα του Ρέντσι, πάνω στο στόμα του οποίου ήταν γραμμένο το «Ψήφισε Οχι». Επιλογή σοφή από τακτική άποψη, όπως αποδείχτηκε. Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ρέντσι γνώριζαν καλά πως αυτός ο τύπος που μιμείται τον Μουσολίνι με τις πόζες που παίρνει και την εν γένει κίνηση του σώματος, ήταν τελικά το «αδύνατο χαρτί» του «Ναι». Εμείς, όντας μακριά και μη γνωρίζοντας τις διεργασίες στην ιταλική κοινωνία, δεν μπορούσαμε να το δούμε αυτό. Οι προπαγανδιστές του Γκρίλο, της Λέγκας του Βορρά, των μικρών σχημάτων της αστικής ψευτοαριστεράς, της εργατικής συνομοσπονδίας που στο παρελθόν έλεγχαν οι ευρωαναθεωρητές, αυτού του ευρέως συνονθυλεύματος που στάθηκε απέναντι στον Ρέντσι, αντιλήφθηκαν ότι αυτός ήταν το μεγάλο όπλο τους. Η εικόνα του είχε ήδη καταστεί αποκρουστική στο λαό.
«Δεν ήξερα ότι με μισούν τόσο πολύ οι σύντροφοί μου» είπε ο Ρέντσι στους στενούς συνεργάτες του, που φρόντισαν να το διαρρεύσουν. Το ότι τον μισούν οι σύντροφοί του το ήξερε πολύ καλά, γιατί τους είχε εκτοπίσει τον ένα μετά τον άλλο, με μια σειρά πραξικοπήματα που τον έφεραν πρώτα στην αρχηγία του κόμματος και μετά στην πρωθυπουργία. Εκείνο που μάλλον δεν είχε αντιληφθεί είναι πόσο πολύ τον μισεί ο ιταλικός λαός. Αν το είχε αντιληφθεί, δε θα έκανε το δημοψήφισμα, που το έχασε με είκοσι μονάδες διαφορά. Το αντιλήφθηκαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι, γι' αυτό και η προπαγάνδα τους έγινε μ' ένα σκέτο «Οχι» πάνω στη φάτσα του Ρέντσι. Επεσε θύμα της ανόητης αλαζονείας του, όπως είπε ο Μάσιμο Κάτσαρι, παλιά καραβάνα του ευρωαναθεωρητισμού (πρώην δήμαρχος της Βενετίας).
Η αστική πολιτική, τόσο ίδια στις διαφορετικές εκδοχές με τις οποίες εμφανίζεται, έχει ανάγκη από «γηπεδοποίηση». Και η προπαγάνδα υπηρετεί αυτή την κατεύθυνση. Απλοποιημένα συνθήματα, ψέμα πάνω στο ψέμα, ώστε να κρατήσει πολίτες-ψηφοφόρους στις γραμμές αυτού του χωρίς σκέψη και χωρίς κρίση πολιτικού οπαδισμού.
ΥΓ. Η περιβόητη «Λίστα Τσίπρα» ήταν με το «Οχι» και φουλ ενάντια στον Ρέντσι. Ο Τσίπρας, όμως, ήταν με το «Ναι» και με τον Ρέντσι. Από τα «τρελά» της παρδαλής αστικής ψευτοαριστεράς, που παραδέρνει ανάμεσα στην κλασική σοσιαλδημοκρατία και την ευρωαναθεωρητική παράδοση. Το είδαμε και στην Ισπανία: ο Τσίπρας φωτογραφιζόταν με τον σοσιαλδημοκράτη Σάντσεθ και του έλεγε πως σύστησε στον Ιγκλέσιας (Podemos) να στηρίξει μια κυβέρνηση συνεργασίας με τους σοσιαλδημοκράτες. Ο Ιγκλέσιας δεν τον άκουσε και προκάλεσε εκλογές. Το αποτέλεσμα ήταν οι σοσιαλδημοκράτες να εκπαραθυρώσουν τον Σάντσεθ και να επιτρέψουν στον δεξιό Ραχόι να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας.