Το να βιάζεται μια κοπέλα στα τρία της χρόνια από τον πατέρα της και στα δεκαέξι της να έχει ήδη δύο παιδιά (με το πρώτο να πάσχει από σύνδρομο Down), το να δέχεται κάθε είδους κακοποίηση από τη μητέρα της, το να βιώνει την απόλυτη οικονομική και κάθε άλλου είδους περιθωριοποίηση, είναι από μόνη της μια εντελώς συγκλονιστική ιστορία. Είναι ακόμα πιο συγκλονιστικό ότι τέτοιες ιστορίες, όσο κι αν είναι σπάνιες, είναι υπαρκτές και αληθινές. Παίρνει λοιπόν η χρυσοφόρα τηλεπερσόνα Οπρα Γουίνφρι αυτό το σενάριο, που βασίζεται στο πρώτο μυθιστόρημα της μαύρης αμερικανίδας συγγραφέως Σαφάιρ, και χρηματοδοτεί μια ταινία προορισμένη να δημιουργήσει αίσθηση, έτσι που –ακριβώς λόγω της οδυνηρής θεματολογίας της– ο σοκαρισμένος θεατής να μη μπορεί να διακρίνει το τηλεριάλιτι υπόβαθρο αυτής της υπόθεσης. Αξίζει να δούμε πιο αναλυτικά το γιατί.
Εδώ δεν πρόκειται μόνο για το γεγονός ότι ο αφροαμερικανός Λι Ντάνιελς σκηνοθετεί με μια επίπεδη, αμερικάνικη αντίληψη την ταινία του, δεν πρόκειται για το ότι το ζοφερό αυτό δράμα αποκτά στο τέλος του μια αναίτια θετικιστική, οπτιμιστική χροιά, αλλά πρόκειται για το ότι αυτή η ταινία βάζει σε δεύτερη μοίρα τους υλικούς, καθημερι- νούς όρους που διαμορφώνουν την ψυχολογία και τη συμπεριφορά των ηρώων της, μετατοπίζοντας την ηθική τους κατάπτωση στην προσωπική τους συγκρότηση.
Πολλοί από μας γνωρίζουμε ότι η ηθική είναι ένα σύνολο μεταβαλλόμενων κανόνων που ρυθμίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και σχετίζεται με το επίπεδο της κοινωνικής εξέλιξης. Στην πρωτόγονη βαθμίδα ανάπτυξης, λογουχάρη, το ένστιχτο της αυτοσυντήρησης, ισχυρότερο από οτιδήποτε άλλο, υπενθύμιζε συνεχώς τη ζωώδη προέλευση του ανθρώπου. Τότε η αλληλοεξόντωση ή οι αιμομικτικές συμπεριφορές είχαν ενδεχομένως πιο εύλογες αιτίες. Βέβαια, τα ταξικά εκμεταλλευτικά συστήματα ενθάρρυναν και αργότερα τέτοιες και άλλες καταστάσεις. Επίσης, οι θρησκείες, τα κλειστά συστήματα και όλα όσα βάδιζαν κόντρα στην ανθρώπινη φύση εξέθρεψαν την ανηθικότητα, την υποκρισία, τη βαναυσότητα. Μετά λοιπόν από τόσους αιώνες διαρκούς πάλης του ανθρώπου για τον εκπολιτισμό και τον εξανθρωπισμό του, η καπιταλιστική βαρβαρότητα ξαναγυρίζει ένα τμήμα της ανθρωπότητας εκεί ακριβώς που βρισκόταν στην απαρχή της ύπαρξής της: στην απόλυτη αποκτήνωση. Οι ιμπεριαλιστικές χώρες (ιδιαίτερα οι ΗΠΑ και η Βρετανία), ζώντας οι ίδιες σαν παράσιτα σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου, πετούν το ξεροκόμματο των επιδομάτων στους άνεργους εξαθλιωμένους των δικών τους χωρών και τους ευνουχίζουν από κάθε άποψη: ταξική, πολιτιστική, ηθική. Μακριά από κάθε συλλογική, καλλιτεχνική και κοινωνική δραστηριότητα, κλεισμένοι σε εξαθλιωμένα γκέτο μέσα σε σχεδόν πλήρη κοινωνική απομόνωση, μακριά από μόρφωση και ουσιαστική κοινωνική μέριμνα, χωρίς όνειρα και προοπτική, καταναλώνοντας τηλεοπτικά σκουπίδια και junk food που οδηγούν σε ανεξέλεγκτη παχυσαρκία, ζώντας σαν παράσιτα ή σαν εγκληματικές συμμορίες, οι άνθρωποι αυτοί φτάνουν σε σταδιακή αποκτήνωση. Στην κατάσταση αυτή τίποτα πια δεν ξενίζει. Ξαφνιάζεται μόνο η δική μας χορτάτη ηθική που επαναπαύεται σε αμπελοφιλοσοφίες του τύπου «άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου», ξεχνώντας ότι, λίγο ως πολύ, καμιά κοινωνική συμπεριφορά δεν μπορεί να αποκοπεί από τους υλικούς όρους που την εκτρέφουν. Αν ελάχιστοι απ` αυτούς τους «άθλιους» ξεφεύγουν από την ηθική τουλάχιστον μιζέρια, είναι γιατί κάποια ψήγματα ανθρωπιάς κάνουν ένα ρήγμα στο τείχος που τους περιβάλλει. Αλλά και αυτό είναι επίσης υλικό και όχι μεταφυσικό.
Οσοι λοιπόν επιλέξετε αυτή την ταινία, θα δείτε το αποκορύφωμα της αποκτήνωσης του ανθρώπινου είδους. Οχι με τη φαντασία αλλά περισσότερο με τη λογική σας, δείτε και πίσω από την εικόνα: τις αιτίες αυτής της κατάντιας.
Ελένη Σταματίου