Η ταινία αποτελεί ελεύθερη απόδοση του πρώτου μέρους του έπους του Γκαίτε, Φάουστ. Είναι το τελευταίο μέρος της τετραλογίας του Σοκούροφ, με τίτλο «Η φύση της εξουσίας». Οι προηγούμενες τρεις («Μολώχ», «Ταύρος», «Ο ήλιος») αναφέρονταν στον Χίτλερ, τον Λένιν και τον ιάπωνα αυτοκράτορα Χιροχίτο, αντίστοιχα. Στο Φεστιβάλ της Βενετίας η ταινία πήρε το Χρυσό Λέοντα.
Η ιστορία του Φάουστ είναι γνωστή, ήταν ο άνδρας που πούλησε την ψυχή του στο διάβολο. Ο Σοκούροφ, όμως, δεν επιδιώκει μια κινηματογραφική απόδοση του Φάουστ, αλλά μια φιλοσοφική επεξεργασία του. Ο Φάουστ του είναι ένας άνδρας δυστυχής, του οποίου τα κίνητρα είναι εντελώς ενστικτώδικα, όμως αυτός ο Φάουστ πουλά την ψυχή του στο διάβολο με την ελπίδα ενός πραγματικού διαφωτισμού.
Δεν χρειάζεται εδώ να συζητήσουμε για τις κινηματογραφικές αρετές της ταινίας του Σοκούροφ, που πραγματικά αγγίζει την τελειότητα. Οσο όμως το ταλέντο του σκηνοθέτη αφήνει έκπληκτο τον θεατή, άλλο τόσο ο άνθρωπος αυτός θα μείνει στην ιστορία ως το απόλυτο φιλοσοφικό τίποτα. Παρά το γεγονός ότι είδαμε την ταινία στη γερμανική γλώσσα με τους γρήγορους διαλόγους να υποτιτλίζονται στ’ αγγλικά, γεγονός που δυσκόλεψε την κατανόησή της, μπορέσαμε να διακρίνουμε την ανθρωποκεντρική ερμηνεία της Ιστορίας, την αντίληψη του Σοκούροφ, όπως πολύ εύγλωττα την εξέφρασε σε συνέντευξή του στο «Βήμα»: «Η ανθρωπότητα δημιουργήθηκε από άνδρες, από την ενέργειά τους αλλά και από τις αδυναμίες τους. Η εξουσία βρίσκεται στη φύση του άνδρα και η προσμονή για εξουσία υπάρχει σε κάθε άνδρα… Δυστυχώς αυτό το πάθος για εξουσία είναι χαρακτηριστικό του ανδρικού γένους και νομίζω ότι είναι ένα λάθος του Θεού»! Και παρακάτω: «Ο α` παγκόσμιος, ο β` παγκόσμιος πόλεμος, η δικτατορία του Στάλιν, είναι όλα παραλλαγές της βαρβαρότητας που ξεκίνησε η Ιερά Εξέταση»!!
Οπως ακριβώς για μερικούς ο φασισμός δεν είναι πολιτική επιλογή του κεφαλαίου, αλλά διαστροφή και σαδισμός ορισμένων ανθρώπων, έτσι και για τον Σοκούροφ πίσω από το ιστορικό γίγνεσθαι δεν κρύβεται η πάλη των τάξεων ή έστω η διαπάλη αντίθετων οικονομικών συμφερόντων, αλλά οι εγγενείς ανθρώπινες αδυναμίες. Πρόκειται για μια τουλάχιστον γελοία αντίληψη. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να μη δούμε συνολικά το έργο του Σοκούροφ. Δεν μπορούμε ν’ αποκόψουμε τη φόρμα από το περιεχόμενο. Καθείς εφ` ω ετάχθη. Αλλά ακόμα και η ιστορία της τέχνης δεν είναι πάντα τόσο επιεικής…
Ελένη Π.
