Επιτροπή Πισσαρίδη για την εκπαίδευση: Περσινά ξινά σταφύλια

Για να εντυπωσιάσει τους αφελείς και όσους νιώθουν σαν το ψάρι μέσα στο νερό μέσα στον καπιταλισμό, ο Μητσοτάκης συγκρότησε με βαρύγδουπα ονόματα την επιτροπή Πισσαρίδη με σκοπό να τη χρησιμοποιήσει ως εργαλείο, ως think tank, στην εφαρμογή της αντιδραστικής, αντιλαϊκής του πολιτικής. Η επιτροπή ανέλαβε «να εκπονήσει μια ολοκληρωμένη αναπτυξιακή μελέτη της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα χρόνια» και επικεφαλής της τέθηκε ο κύπριος οικονομολόγος νομπελίστας καθηγητής Πισσαρίδης, ενώ συμμετέχουν ο Νίκος Βέττας, αναπληρωτής πρόεδρος, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Δημήτρης Βαγιανός, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο πανεπιστήμιο LSE στο Ηνωμένο Βασίλειο, και ο Κώστας Μεγήρ, καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο Yale στις ΗΠΑ.

Στην παρουσίαση της περίφημης επιτροπής, υπογραμμίζεται ότι αυτή είναι «ανεξάρτητη» και ότι «οι προτάσεις της δεν αποτελούν κυβερνητικές αποφάσεις».

Ειδικά για την εκπαίδευση (που μας αφορά στο σημείωμα αυτό), οι προτάσεις της επιτροπής Πισσαρίδη αποτελούν «περσινά ξινά σταφύλια». Είναι προτάσεις που έχουν αντληθεί από το οπλοστάσιο των προτάσεων των απανταχού καπιταλιστών, που αντιμετωπίζουν την εκπαίδευση ως εμπόρευμα και τις εκπαιδευτικές δομές ως ανταγωνιστικές επιχειρήσεις έναντι των οποίων το «επιτελικό κράτος» έχει ελάχιστες υποχρεώσεις, κυρίως υποχρεώσεις συντονισμού, επιχειρήσεις που προσφέρουν «υπηρεσίες», τις οποίες οι «πελάτες» οφείλουν να αγοράζουν. Εξ ου και είναι πανομοιότυπες με τις προτάσεις του ΟΟΣΑ, του ΣΕΒ, και του Μνημόνιου-3 (βλέπε περισσότερα στο Υστερόγραφο).

Πολλές δε, σημαντικές πλευρές των προτάσεων αυτών, υλοποιήθηκαν ήδη από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά και την κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενώ άλλες δρομολογούνται και αποτελούν σημαία του κυβερνητικού προγράμματος της ΝΔ.

Σύμφωνα με την επιτροπή

Α. Το δημόσιο δωρεάν σχολείο

πρέπει να απωλέσει κάθε εναπομείναν ίχνος αυτού του χαρακτήρα του, καθώς και ό,τι αντιπροσωπεύει -ακόμη και υποκριτικά-, την απεύθυνση δηλαδή με ενιαίο περιεχόμενο και τρόπο σε όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη, τον τόπο διαμονής, τη φυλή και το χρώμα τους.

• Στην κατεύθυνση αυτή την «ομπρέλα» βάζει η χιλιοειπωμένη «αυτονομία» της σχολικής μονάδας. «Αυτονομία» που συνδυάζεται με «αποκέντρωση» αρμοδιοτήτων σε δήμους και περιφέρειες, με αξιολόγηση και επιλεκτική χρηματοδότηση.

Αλλο περιεχόμενο και πρόγραμμα σπουδών θα έχει το σχολείο στο Πέραμα της εργατικής τάξης και άλλο στην Κηφισιά της μεγαλοαστικής σύνθεσης, άλλο στο Ζεφύρι, όπου κατοικούν πληθώρα Ρομά και άλλο στο Παγκράτι των μικροαστικών στρωμάτων, άλλο στο απομακρυσμένο Νευροκόπι και στα νησιά και άλλο στα αστικά κέντρα κ.λπ. Και αυτό το περιεχόμενο και πρόγραμμα σπουδών θα μπορεί να διαμορφώνεται και με παρεμβάσεις των ντόπιων καπιταλιστών, των επιχειρηματιών, των δημαρχαίων, των τοπικών παραγόντων, που αντιμετωπίζουν τον μαθητικό πληθυσμό των σχολικών «τους» μονάδων όχι ως ανθρώπους που θα έπρεπε να έχουν τις ίδιες ανάγκες μόρφωσης, πνευματικής καλλιέργειας και ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους, αλλά ως μελλοντικούς εργάτες και «απασχολούμενους» των επιχειρήσεων και των μηχανισμών με ανάλογες γνώσεις και δεξιότητες.

• Λόγο θα έχουν οι δήμοι και οι περιφέρειες και στη «διαχείριση» του εκπαιδευτικού και βοηθητικού προσωπικού. Δηλαδή στις προσλήψεις και απολύσεις (εδώ ελλοχεύει η αξιολόγηση) των εκπαιδευτικών, στον αριθμό τους και στα απαιτούμενα «ιδιαίτερα» προσόντα τους, πλην φυσικά των τίτλων σπουδών. Η είσοδος των εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση θα γίνεται με διαγωνισμό, ενώ για τους εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας θα απαιτείται επιπροσθέτως, εκτός του πτυχίου, και «πιστοποιητικό παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας», που θα αποκτάται σε «δεύτερο χρόνο».
• Τα αποκεντρωμένα σχολεία θα λειτουργούν στο έδαφος ενός σκληρού ανταγωνισμού, που θα αποσιωπά και θα εξαφανίζει τα διαφορετικά μορφωτικά-πολιτιστικά-κοινωνικοοικονομικά επίπεδα προέλευσης των μαθητών, τις ταξικές δηλαδή διαφορές, που παρεμβαίνουν αποφασιστικά στη μορφωτική εξέλιξη και τις διαδρομές στον εκπαιδευτικό βίο των μαθητών. Από τις «επιδόσεις» των μαθητών τους, τον αριθμό αυτών που εισάγονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα μαθησιακά αποτελέσματα κάθε σχολικής χρονιάς («επίδοση σε προγενέστερο στάδιο»), τα «καινοτόμα προγράμματα» που αναλαμβάνουν οι σχολικές μονάδες, το βαθμό συνεργασίας τους με τις επιχειρήσεις και την «τοπική κοινωνία» («ειδικές προκλήσεις κάθε σχολείου») θα κρίνεται η «αποδοτικότητα» των σχολείων. Γι’ αυτό και προκρίνεται η συστηματική και συνεχής «αξιολόγηση», εσωτερική και εξωτερική, βάσει των αποτελεσμάτων της οποίας θα κατανέμεται και η κρατική χρηματοδότηση. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα δημοσιοποιούνται ώστε να γίνεται φανερή σε όλη την κοινωνία η κατηγοριοποίηση των σχολικών μονάδων, η οποία στη συνέχεια θα οδηγεί στην «ελεύθερη επιλογή» σχολείων από τους γονείς, ανάλογα με το κοινωνικό τους στάτους και το πορτοφόλι τους.

Η επαγγελματική και μισθολογική εξέλιξη των εκπαιδευτικών θα συνδέεται με τα αποτελέσματα της αξιολόγησής τους.

Την «αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου» προωθεί ήδη η κυβέρνηση Μητσοτάκη, παίρνοντας τη σκυτάλη από το νομοθετικό έργο του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ όπως διατυμπανίζει η Κεραμέως στο άμεσο μέλλον ετοιμάζεται να θεσμοθετηθεί και η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.

• Η περιορισμένη κρατική χρηματοδότηση (είπαμε το κράτος είναι αυστηρά «επιτελικό» και την ευθύνη φέρνουν οι καταχρεωμένοι δήμοι, που μέσω των «ανταποδοτικών τελών» μετακυλίουν το κόστος στους δημότες), όμως, έχει περιθώρια ακόμη περισσότερου «εξορθολογισμού». Με αύξηση της αναλογίας μαθητών-εκπαιδευτικών ανά τμήμα (το έκανε ήδη πράξη η Κεραμέως μεσούσης της πανδημίας), με αύξηση του διδακτικού ωραρίου των εκπαιδευτικών («σύγκλιση του διδακτικού και εργασιακού ωραρίου»), με αναδιάρθρωση του ημερήσιου ωραρίου λειτουργίας, με συγχωνεύσεις σχολείων και δημιουργία μεγαλύτερων εκπαιδευτικών μονάδων, που θα επιτρέψουν την ενοποίηση της διοίκησής τους, ανά περιοχή, και την κάλυψη των κενών με μετακινούμενους εκπαιδευτικούς-μπαλαντέρ («καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και όλων των κατηγοριών του προσωπικού»).
• Προκρίνεται ακόμη η επέκταση του ολοήμερου σχολείου-παιδοφυλακτήριου και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να διευκολυνθεί με ελάχιστες κρατικές δαπάνες «η απρόσκοπτη συμμετοχή των γονέων τους στην αγορά εργασίας», η άγρια δηλαδή υπερεκμετάλλευσή τους (σπασμένα ωράρια, εργασιακές σχέσεις-λάστιχο, κ.λπ.), χωρίς το άγχος της επιτήρησης των παιδιών τους.
• Διατηρούνται ως κόρη οφθαλμού οι δύο τύποι Λυκείων (ΓΕΛ και ΕΠΑΛ), ενώ δεν γίνεται η παραμικρή αναφορά στην αναγκαιότητα επέκτασης της υποχρεωτικότητας μέχρι και το Λύκειο, ώστε να ολοκληρώνεται ο κύκλος γνώσεων-δεξιοτήτων και να απαγορεύεται η παιδική εργασία μέχρι τα 18 χρόνια.

Υπογραμμίζεται καθαρά η ανάγκη για «αναβάθμιση» της επαγγελματικής εκπαίδευσης-κατάρτισης (ΕΠΑΛ, ΙΕΚ), ώστε αυτή να καταστεί «ελκυστική» για τα απόπαιδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τα παιδιά της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Στην επαγγελματική εκπαίδευση αποφασιστικό ρόλο καλούνται να έχουν οι «κοινωνικοί εταίροι» και οι «τοπικές κοινωνίες» επιλέγοντας προγράμματα σπουδών, ειδικότητες και μαθησιακά αποτελέσματα, τα πάντα όλα σύμφωνα με τις περιστασιακές ανάγκες της αγοράς. Στην κατεύθυνση αυτή προτείνεται και η επέκταση της μαθητείας στα καπιταλιστικά κάτεργα. Το μενού της «ελκυστικότητας» περιέχει και τα πρότυπα Επαγγελματικά Λύκεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι ατόφιες τις προτάσεις της επιτροπής Πισσαρίδη ενσωματώνει το σχετικό νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας, που ήδη είναι σε «διαβούλευση» και αναμένεται να ψηφισθεί μέχρι τα Χριστούγεννα.

• Ταυτόχρονα, επιβάλλεται να αυξηθούν οι ταξικοί φραγμοί, ώστε να αποτραπεί η μεγάλη συγκέντρωση αποφοίτων μπροστά από τις πύλες των Πανεπιστημίων και να χτυπηθεί δραστικά η ιστορικά διαμορφωμένη τάση της νεολαίας της εργαζόμενης κοινωνίας για πανεπιστημιακή μόρφωση. Τέτοιο ρόλο θα έχει το Εθνικό Απολυτήριο, για την απόκτηση του οποίου θα απαιτείται επιτυχής εξέταση σε «αυξημένο αριθμό επιλεγόμενων μαθημάτων (7-9)» (κάτι δηλαδή από μεταρρύθμιση Αρσένη σε συνδυασμό με διακηρύξεις της ΝΔ για τράπεζα θεμάτων, προαγωγικές εξετάσεις από τάξη σε τάξη με εξετάσεις πανελλαδικού τύπου, βάση του 10, κ.ά.). Στην κατεύθυνση περιορισμού των εισακτέων στα ΑΕΙ είναι και η θεσμοθέτηση επιπλέον βάσης από τα πανεπιστημιακά τμήματα, καθώς και ο καθορισμός από αυτά του αριθμού εισακτέων.

Β. Για τα Πανεπιστήμια

επίσης απορρίπτεται ακόμη και η ιδέα του ιδρύματος ως χώρου συγκροτημένης επιστημονικής γνώσης που οδηγεί σε σαφή και καθορισμένα επαγγελματικά δικαιώματα, διαμόρφωσης στέρεης επιστημονικής σκέψης, κοινωνικής συνείδησης με όρους προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο και έμφαση στις ανθρωπιστικές αξίες, πολιτικοποίησης, με ελευθερία έκφρασης και ελεύθερη διακίνηση ιδεών.

Στον αντίποδα προτείνονται η αποθέωση της αγοράς, η υποταγή των Πανεπιστημίων στις «ανάγκες της», δηλαδή στις ανάγκες του κεφαλαίου, οι πρακτικές με λογική κόστους-οφέλους, η λειτουργία με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια που κάνουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα να προσομοιάζουν σε επιχειρήσεις ΑΕ, η κατάταξη με μέτρο την «αποδοτικότητα», τα κριτήρια της οποίας είναι ποσοτικά και «μετρούνται» στη βάση της σκληρής ανταγωνιστικότητας των πανεπιστημίων, που έχει επιβάλει διεθνώς το κεφάλαιο (λίστες κατάταξης). Κοντολογίς, η πρόταση της επιτροπής συμπυκνώνεται σε έναν όρο: «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο».

Στην κατεύθυνση αυτή έχουμε

• «Περισσότερη αυτονομία στα πανεπιστήμια», που μεταφράζεται σε διαφοροποιήσεις στην εσωτερική οργάνωση, τη διαχείριση των πόρων και τον σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών.
• Προγράμματα σπουδών για όλα τα γούστα και τις «τσέπες».Τα Πανεπιστήμια συμμετέχουν με στόχο το κέρδος και την αύξηση της χρηματοδότησής τους στην απάτη της «διά βίου μάθησης» με βραχύχρονα και ταχύρρυθμα προγράμματα σπουδών (την πατρότητα διεκδικεί ο ΣΥΡΙΖΑ).
• Προγράμματα σπουδών-σούπα. Ως εκ τούτου προτείνεται η εισαγωγή των φοιτητών σε Σχολές και όχι σε Τμήματα, τα οποία ιδρύονται και λειτουργούν στη βάση προσέγγισης με συγκροτημένο και συνεκτικό τρόπο μιας επιστήμης και που λογικά οδηγούν σε καθορισμένα επαγγελματικά δικαιώματα. Οι φοιτητές του προτεινόμενου μοντέλου θα «τσιμπολογούν» μαθήματα από διάφορους τομείς, θεωρώντας ότι έτσι αποκτούν τις δεξιότητες (γιατί περί αυτού πρόκειται και όχι για στέρεη επιστημονική γνώση ενός συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμένου), που κάθε φορά απαιτεί η καπιταλιστική αγορά, με την ελπίδα επαγγελματικής αποκατάστασης, που πολύ γρήγορα, όμως, θα αποδεικνύεται φρούδα. Το αποτέλεσμα θα είναι οι «αεριτζήδες επιστήμονες» και οι απελπισμένοι άνεργοι πτυχιούχοι.
• Στην παραπάνω λογική εντάσσεται και ο «ανασχεδιασμός του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και των προγραμμάτων σπουδών». Ενισχύονται οι κατευθύνσεις και ειδικότητες σε γνωστικά αντικείμενα όπου υπάρχει αυξημένη ζήτηση από την αγορά και περιορίζονται ειδικότητες όπου υπάρχει «υπερβάλλουσα προσφορά αποφοίτων». Τη νύφη θα πληρώσουν κυρίως οι ανθρωπιστικές σπουδές.
• Αξιολόγηση Πανεπιστημίων και χρηματοδότηση υπό την αίρεσή της. Μέρος της χρηματοδότησης θα βασίζεται σε «αντικειμενικές ανάγκες» και το υπόλοιπο θα δίνεται μόνο σε περίπτωση που έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που το κάθε ίδρυμα συμφωνεί με το υπουργείο Παιδείας, στο πλαίσιο των «προγραμματικών συμφωνιών στρατηγικού σχεδιασμού» (το μέτρο ήδη έχει νομοθετηθεί από την κυβέρνηση Μητσοτάκη).
• Δημιουργούνται Κέντρα Αριστείας, η λειτουργία των οποίων θα παίζει ρόλο στις διεθνείς λίστες κατάταξης.
• Επαναφορά των κακόφημων Συμβουλίων Ιδρυμάτων, με αυξημένη συμμετοχή εξωτερικών μελών, που θα αναλάβουν τον στρατηγικό σχεδιασμό, την εκλογή των οργάνων διοίκησης (πρυτάνεις, κοσμήτορες), την οργάνωση και ενίσχυση της επιχειρηματικής λειτουργίας και την προώθηση της «εξωστρέφειας».
• Η προώθηση της «εξωστρέφειας» πραγματοποιείται με τις «συνεργασίες με ιδρύματα του εξωτερικού για τη δημιουργία κοινών προγραμμάτων σπουδών, τόσο σε προπτυχιακό όσο, και σε μεταπτυχιακό επίπεδο», με ξενόγλωσσα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών για την προσέλκυση φοιτητών-πελατών που θα καταβάλλουν δίδακτρα, καλοκαιρινά προγράμματα, κ.λπ.
• Πλήρης προσαρμογή στις αρχές του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης. Υιοθέτηση όλων των κατευθύνσεων που επιτάσσουν η Διακήρυξη της Μπολόνια, η συνθήκη της Λισσαβόνας, κ.ά. Για να «ενισχυθεί η αναγνώριση των σπουδών» και «η ελκυστικότητα των ελληνικών πανεπιστημίων σε διεθνές επίπεδο», η διάρθρωση των σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να οργανωθεί σε κύκλους, ακολουθώντας το μοντέλο της Μπολόνια, που εφαρμόζεται μαζικά στα αγγλοσαξωνικά πανεπιστήμια, το μοντέλο δηλαδή 3-5-8 (3 χρόνια ο προπτυχιακός κύκλος, 2 ο μεταπτυχιακός, 3 ο διδακτορικός). Πρόκειται για εμφανέστατη υποβάθμιση των πανεπιστημιακών σπουδών στην Ελλάδα, δεδομένου ότι σε κανένα Τμήμα-Σχολή-Πανεπιστήμιο η φοίτηση δεν είναι κάτω από 4 χρόνια.
• Επαναφορά του κατασταλτικού μέτρου των «ενεργών φοιτητών». Προβλέπονται γενικά και αόριστα «αντικίνητρα» για όσους δεν ολοκληρώνουν έγκαιρα τις σπουδές τους. Η επιτροπή δεν αναφέρεται, για προφανείς λόγους σκοπιμότητας, στην οριστική διαγραφή αυτών των φοιτητών, καθώς είχε ξεσηκωθεί θύελλα αντιδράσεων από το φοιτητικό κίνημα όταν η Διαμαντοπούλου επιχείρησε να εφαρμόσει το μέτρο. Γι΄αυτό κάνει επίσημη αναφορά μόνο σε ένα πιο «ήπιο» μέτρο, όπως είναι «η εισαγωγή τέλους επανεγγραφής για όσους παρατείνουν τις σπουδές τους πέρα από τον προβλεπόμενο χρόνο ολοκλήρωσής τους».
• «Εξορθολογισμός» απαιτείται και για τις ελλειπέστατες ήδη κρατικές δαπάνες για τη φοιτητική μέριμνα (σίτιση, στέγαση, συγγράμματα). Οι φοιτητές πρέπει να αρκεστούν ακόμη και σε ηλεκτρονικά ή μεταχειρισμένα συγγράμματα, ενώ οι φτωχοί εξ αυτών, για να μπορέσουν να τελειώσουν τις σπουδές τους, μπορούν να διεκδικήσουν «άτοκα δάνεια», που θα τους σκλαβώνουν για μια ζωή, αφού θα τα αποπληρώνουν μετά την ένταξη στην αγορά εργασίας (λέμε τώρα). Το παράδειγμα του υποθηκευμένου μέλλοντος των χιλιάδων αμερικανών αποφοίτων πανεπιστημίων δείχνει το δρόμο.
• «Σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης πόρων» υπάρχουν και μέσω της πολιτικής καταργήσεων-συγχωνεύσεων ΤΕΙ, που αναφανδόν εντάχθηκαν στα πανεπιστήμια από τους συριζαίους.

Χαρακτηριστικές προτάσεις της επιτροπής Πισσαρίδη για την εκπαίδευση

• Αυτονομία των σχολικών μονάδων. Ορισμένες αρμοδιότητες μπορούν να μεταβιβασθούν από την κεντρική διοίκηση στις επιμέρους σχολικές μονάδες. Λειτουργία της κάθε μονάδας ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες και ευκαιρίες.
• Στην τοπική αυτοδιοίκηση (αποκέντρωση είτε στους δήμους είτε στις περιφέρειες), μπορούν να μεταβιβαστούν αρμοδιότητες, όπως ιδίως η διαχείριση του κύριου και βοηθητικού προσωπικού των σχολικών μονάδων.
• Εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων, με βάση τις εκροές της εκπαιδευτικής διαδικασίας (όπως η επίδοση των μαθητών, εισαγωγή σε τριτοβάθμια ιδρύματα) και τις εισροές (επίδοση σε προγενέστερο στάδιο, και ειδικές προκλήσεις κάθε σχολείου). Η αξιολόγηση οργανώνεται και συντονίζεται από κεντρικό ανεξάρτητο φορέα. Σύνδεση με κάποιας μορφής παροχή θετικών ή αρνητικών κινήτρων. Στο πλαίσιο αυτό, κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης στις σχολικές μονάδες, ώστε να συνδεθεί με την επίτευξη εκπαιδευτικών στόχων.
• Δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων αξιολόγησης, ώστε να βελτιώνεται η πληροφόρηση γονέων και μαθητών.
• Τακτική αξιολόγηση των δομών και των λειτουργιών του εκπαιδευτικού συστήματος συνολικά. Αυτή η μορφή αξιολόγησης με τη σειρά της, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ισχυρότερων και αποτελεσματικότερων εκπαιδευτικών μονάδων.
• «Αποκομματικοποίηση και αξιοκρατική ανάδειξη των στελεχών της διοίκησης της εκπαίδευσης», με διαδικασίες «ανεξάρτητες και αδιάβλητες» (π.χ. μέσω ΑΣΕΠ), με βάση περιορισμένα «αντικειμενικά» και αυξημένα ουσιαστικά ποιοτικά κριτήρια και προσόντα (σ.σ. βλέπε πολιτικά αρεστοί στην εκάστοτε κυβέρνηση που προωθούνται με πριμοδότηση της «συνέντευξης»).
• Καλύτερη επιλογή κατά την είσοδο στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, με αδιάβλητες διαγωνιστικές διαδικασίες. Καλύτερες αμοιβές με σύνδεσή τους με την υπηρεσιακή εξέλιξη και αξιολόγηση.

Ειδικά για τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναμόρφωση της αρχικής τους εκπαίδευσης, κατά προτίμηση σε δεύτερο κύκλο σπουδών που να καταλήγει σε αναβαθμισμένο πιστοποιητικό παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας.

• Επέκταση του ολοήμερου σχολείου και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Θετικό παράγωγο είναι η απρόσκοπτη συμμετοχή των γονέων τους στην αγορά εργασίας. Προς την κατεύθυνση της διευκόλυνσης της απασχόλησης των γονέων, θα μπορούσε επίσης να εξετασθεί και η δυνατότητα των σχολείων για δημιουργική απασχόληση μαθητών σε εθελοντική βάση κατά την περίοδο των θερινών διακοπών.
• Στροφή στη σύγχρονη επαγγελματική εκπαίδευση.

Αναβάθμιση και βελτίωση της ελκυστικότητας της λυκειακής (ΕΠΑΛ) αλλά και της μεταλυκειακής (ΙΕΚ) επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Στενή συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας με τους κοινωνικούς εταίρους και τις τοπικές κοινωνίες. Ιδρυση δικτύου πρότυπων Επαγγελματικών Λυκείων, στήριξη και επέκταση της μαθητείας στα ΕΠΑΛ, επέκταση του δικτύου των ΙΕΚ, αλλά και αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των εκπαιδευτικών μονάδων αυτών των βαθμίδων – κυρίως των ΙΕΚ – για την ενίσχυση του ρόλου των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (π.χ. επιλογή ειδικοτήτων, καθορισμός προγραμμάτων σπουδών και μαθησιακών αποτελεσμάτων).

• Θεσμοθέτηση του Εθνικού Απολυτηρίου που χορηγείται με βάση εξέταση σε αυξημένο αριθμό επιλεγόμενων μαθημάτων (7-9).
• Εξορθολογισμός πόρων

Οι δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση χρειάζεται να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια, ώστε να συγκλίνουν τουλάχιστον με τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ, με έμφαση στην αύξηση των δαπανών για την προσχολική εκπαίδευση. Υπάρχουν όμως και σημαντικά περιθώρια για εξοικονόμηση πόρων σε κάποιους τομείς.

Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η αναλογία μαθητών-εκπαιδευτικών είναι σκόπιμο να συγκλίνει με το μέσο όρο των χωρών της ΕΕ. Στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να συμβάλλει η σύγκλιση του διδακτικού και εργασιακού ωραρίου των εκπαιδευτικών, η αναδιάρθρωση του ημερήσιου ωραρίου λειτουργίας (διάρκεια διδακτικών ωρών και διαλειμμάτων) και των ωρολογίων προγραμμάτων των σχολείων, καθώς και η αύξηση του μεγέθους των τάξεων (με αύξηση του ελάχιστου αριθμού μαθητών ανά τάξη). Απαραίτητη η προώθηση συγχωνεύσεων σχολείων και η δημιουργία μεγαλύτερων εκπαιδευτικών μονάδων, καθώς και η ενοποίηση της διοίκησής τους, ανά περιοχή, που θα επιτρέψει καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και όλων των κατηγοριών του προσωπικού τους.

• Περισσότερη αυτονομία στα πανεπιστήμια ως προς την εσωτερική τους οργάνωση, τη διαχείριση των πόρων τους, τον σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών, τα κριτήρια εισαγωγής, τον αριθμό των εισακτέων, κλπ. Αύξηση της κοινωνικής τους λογοδοσίας. Χρηματοδότηση με διαφανή κριτήρια τόσο στη βάση των αντικειμενικών αναγκών τους (αριθμός φοιτητών, γνωστικά αντικείμενα, υποδομές, κλπ.), όσο και με όρους επίτευξης συγκεκριμένων ανά ίδρυμα στόχων, στο πλαίσιο πολυετών προγραμματικών συμφωνιών στρατηγικού σχεδιασμού μεταξύ των ιδρυμάτων και του Υπουργείου Παιδείας.
• Συμβούλια Ιδρυμάτων, με αυξημένη συμμετοχή εξωτερικών μελών, και με ισχυρές και αποφασιστικές αρμοδιότητες στο στρατηγικό σχεδιασμό και στην επιλογή εκτελεστικής διοίκησης των πανεπιστημίων (πρυτάνεις, κοσμήτορες).

Συμβολή των Συμβουλίων στη σύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας, αλλά και με τις διεθνείς εξελίξεις στην ανώτατη εκπαίδευση.

• Στρατηγική ανάδειξης και στήριξης των μονάδων ερευνητικής και εκπαιδευτικής αριστείας στο εσωτερικό των πανεπιστημίων, με αξιοκρατικές διαδικασίες από διεθνείς επιτροπές αξιολόγησης. Στήριξη στον επαναπατρισμό ελλήνων επιστημόνων και προσέλκυση διακεκριμένων αλλοδαπών επιστημόνων στο πλαίσιο ενός αναβαθμισμένου θεσμού των επισκεπτών καθηγητών (visiting professorships).
• Ανασχεδιασμός του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και των προγραμμάτων σπουδών, με ενίσχυση κατευθύνσεων και ειδικοτήτων σε γνωστικά αντικείμενα όπου αναμένεται σημαντική αύξηση της ζήτησης στην αγορά εργασίας τα επόμενα χρόνια και σταδιακό περιορισμό ειδικοτήτων, όπου αναμένεται ή ήδη παρατηρείται υπερβάλλουσα προσφορά αποφοίτων. Αυτό μπορεί ευκολότερα να επιτευχθεί, εφόσον ενισχυθεί η οργανωτική ευελιξία των ιδρυμάτων και η κύρια οργανωτική ακαδημαϊκή μονάδα είναι η Σχολή (που καλύπτει ευρύτερο φάσμα συγγενών γνωστικών αντικειμένων) αντί του – συχνά υπερεξειδικευμένου – Τμήματος. Η οργάνωση των πανεπιστημίων με βάση τις Σχολές, στις οποίες θα πρέπει να εισάγονται οι φοιτητές, θα συμβάλλει και στη δυνατότητα οριζόντιας κινητικότητας μεταξύ προγραμμάτων.
• Ανοιγμα των ελληνικών πανεπιστημίων σε συνεργασίες με ιδρύματα του εξωτερικού για τη δημιουργία κοινών προγραμμάτων σπουδών, τόσο σε προπτυχιακό όσο, και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
• Θεσμοθέτηση και ενίσχυση Κέντρων Αριστείας στην ανώτατη εκπαίδευση.
• Εισαγωγή κινήτρων και αντικινήτρων για την έγκαιρη ολοκλήρωση των σπουδών από τους φοιτητές. Στην κατεύθυνση αυτή, θα μπορούσε να εξεταστεί και η εισαγωγή τέλους επανεγγραφής για όσους παρατείνουν τις σπουδές τους πέρα από τον προβλεπόμενο χρόνο ολοκλήρωσής τους.
• Σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης πόρων υπάρχουν και στην ανώτατη εκπαίδευση, καθώς η ενσωμάτωση των ΤΕΙ στα πανεπιστήμια δεν συνοδεύτηκε από τον απαραίτητο περιορισμό του κατακερματισμού των ιδρυμάτων με τη διασπορά σχολών και τμημάτων τους σε πολλές διαφορετικές πόλεις και κωμοπόλεις.
• Οι κρατικές δαπάνες φοιτητικής μέριμνας (σίτισης, στέγασης, συγγραμμάτων, κλπ.) χρειάζονται εξορθολογισμό και ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους. Ειδικότερα, οι επιλογές των φοιτητών μπορούν να διευρυνθούν μεταξύ έντυπων, ηλεκτρονικών ή και μεταχειρισμένων συγγραμμάτων. Στον αναγκαίο εξορθολογισμό της φοιτητικής μέριμνας μπορεί επίσης να συμβάλλει η εισαγωγή μηχανισμού άτοκων δανείων, με ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής (μετά την ένταξη στην αγορά εργασίας, από ένα ύψος εισοδημάτων και πάνω, χωρίς εμπλοκή τραπεζών) για την κάλυψη του κόστους διαβίωσης στη διάρκεια των σπουδών.
• Στρατηγική διεθνοποίησης των πανεπιστημίων.

Προσέλκυση φοιτητών από το εξωτερικό με καταβολή διδάκτρων. Οργάνωση ξενόγλωσσων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων, με ή χωρίς συνεργασία με πανεπιστήμια άλλων χωρών. Πλήρης προσαρμογή των ελληνικών πανεπιστημίων στις αρχές του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, ώστε να ενισχυθεί η αναγνώριση των σπουδών που παρέχουν στο εξωτερικό και η ελκυστικότητά τους σε διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται, ειδικότερα, η προσαρμογή της διάρθρωσης των σπουδών (3-5-8), καθώς και η προσαρμογή των διαδικασιών ακαδημαϊκής και επαγγελματικής αναγνώρισης των πτυχίων, με ριζική αναμόρφωση του εθνικού θεσμικού πλαισίου, λαμβάνοντας υπόψη το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων και επαγγελματικής ισοδυναμίας. Κύρωση διεθνών συμβάσεων για την αναγνώριση πτυχίων (Σύμβαση της Λισσαβόνας) και η προώθηση της σύναψης διμερών συμφωνιών ακαδημαϊκής αναγνώρισης με άλλες χώρες.

Ανοιγμα σε αλλοδαπούς φοιτητές και των προγραμμάτων που προσφέρονται στην ελληνική γλώσσα.

• Χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων από επιχειρήσεις.

Ο επιχειρηματικός τομέας θα μπορούσε να συνεργασθεί με τα πανεπιστήμια για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων ερευνητικών προσπαθειών, τα αποτελέσματα των οποίων θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν οι χρηματοδοτούσες επιχειρήσεις με κατάλληλη προσυμφωνημένη αποζημίωση των ερευνητών και των πανεπιστημίων.

Επέκταση του ρόλου των πανεπιστημίων στη δια βίου μάθηση. Μεγάλα περιθώρια συνεργασίας των πανεπιστημίων με την επιχειρηματική κοινότητα, με όφελος και για τα δύο μέρη.

Παραπομπές

Προτάσεις ΣΕΒ

Προτάσεις ΙΟΒΕ (think tank των ελλήνων καπιταλιστών)

Προτάσεις ΟΟΣΑ, Μνημόνιο-3, Συμπληρωματικό Μνημόνιο

Πρόγραμμα ΝΔ για Παιδεία

Νομοσχέδιο για επαγγελματική εκπαίδευση-κατάρτιση

Γιούλα Γκεσούλη