Ο σχολιασμός της κατάστασης στο Ιράν εγκυμονεί δύο κινδύνους. Ο πρώτος είναι η υπόκλιση στην προπαγάνδα των δυτικών ειδησεογραφικών πρακτορείων που επαινούν την «εξέγερση για τη δημοκρατία» και καταγγέλλουν την –πράγματι– άγρια καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων από τους πραίτορες του καθεστώτος. Ο δεύτερος είναι η υποβάθμιση της λαϊκής δυσαρέσκειας, η αναγωγή της σε «έργο προβοκατόρων», προκειμένου να αποφευχθεί η ταύτιση με τη δυτική προπαγάνδα και τις ιμπεριαλιστικές και σιωνιστικές επιδιώξεις.
Οσο λάθος θα ήταν, λοιπόν, να ανακαλύψουμε μία «ιρανική Ιντιφάντα» (γράφτηκε κι αυτό!) ή μια λαϊκή εξέγερση στα πρότυπα του περασμένου Δεκέμβρη στην Ελλάδα, τόσο λάθος θα είναι να υποτιμήσουμε τις λαϊκές κινητοποιήσεις, που σίγουρα δεν συγκρίνονται με αυτές της επανάστασης κατά του Σάχη, αποτελούν όμως κατά γενική ομολογία τις μεγαλύτερες σε όγκο που έγιναν από τότε (αν τις συγκρίνει κανείς με τις κινητοποιήσεις των φοιτητών το 2003, μάλλον είναι υποδεέστερες ως προς την έκταση και την έντασή τους). Ομως αν δεν θέλουμε να μετατρέψουμε τις επιθυμίες μας σε πραγματικότητα, θα πρέπει να σταθούμε στα γεγονότα –και μόνο σ’ αυτά– όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό με τα δεδομένα προβλήματα που υπάρχουν στην πληροφόρηση από μακριά.
Μια ομολογία και ρεσιτάλ υποκρισίας
Είναι γεγονός ότι η νίκη Αχμαντινετζάντ στις προεδρικές εκλογές της 12ης Ιούνη συνοδεύτηκε από ένα κύμα μαζικών διαδηλώσεων που αμφισβη- τούσαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους της Τεχεράνης και μερικών άλλων πόλεων την προηγούμενη εβδομάδα, με την πλειοψηφία των διαδηλωτών να κινείται σε ειρηνικά πλαίσια. Κοινή πεποίθηση των διαδηλωτών ήταν ότι το εκλογικό αποτέλεσμα μαγειρεύτηκε. Αυτή την πεποίθηση παραδέχτηκε ακόμα και ο «συντηρητικός» πρόεδρος της Βουλής, Αλί Λαριτζάνι, ο οποίος διετέλεσε γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας μετά από διορισμό του από τον Αχμαντινετζάντ (από τον Αύγουστο του 2005 μέχρι τον Οκτώβρη του 2007). Ο Λαριτζάνι εμφανίστηκε στο Κανάλι 2 της ιρανικής τηλεόρασης το περασμένο Σάββατο (20/6) λέγοντας: «Μια πλειοψηφία ανθρώπων έχει την άποψη ότι τα αποτελέσματα των εκλογών είναι διαφορετικά από αυτά που επίσημα ανακοινώθηκαν… Η γνώμη αυτής της πλειοψηφίας θα έπρεπε να γίνει σεβαστή και θα έπρεπε να τραβηχτεί μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών και των ταραξιών και εγκληματιών» (αναδημοσίευση από το κρατικό ιρανικό κανάλι PRESS TV, 21/6/09).
Σε αντίθεση με τον Αχμαντινετζάντ, που έσπευσε να υποβαθμίσει αρχικά τις κινητοποιήσεις, ο Λαριτζάνι παραδέχτηκε ότι όντως υπάρχει πρόβλημα. Στο πρόβλημα αυτό το ιρανικό καθεστώς απάντησε με τον ίδιο τρόπο που απαντούν οι αστικές δημοκρατίες της Δύσης: ιδεολογικός διαχωρισμός των ειρηνικών από τους βίαιους διαδηλωτές, μαζικές συλλήψεις, τρομοκρατία και άγρια καταστολή και στους δύο (με το βάρος της καταστολής να ρίχνεται φυσικά στους δεύτερους).
Τα υποκριτικά δάκρυα που χύνουν τα δυτικά πρακτορεία είναι επομένως αρκούντως προκλητικά, όταν στη Δύση οι λαϊκές κινητοποιήσεις αντιμετωπίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Πόσο διαφορετικά αντιμετώπισε η «δημοκρατική» Ιταλία τους διαδηλωτές στη σύνοδο της G8 στη Γένοβα τον Ιούλη του 2001 (που είχαν σαν αποτέλεσμα τη δολοφονία του Κάρλο Τζουλιάνι) ή η «κοινωνικά ευαίσθητη» Γαλλία την εξέγερση των παρισινών προαστίων τον Νοέμβρη του 2005 (την εξέγερση των «αποβρασμάτων», όπως τη χαρακτήρισε ο τότε υπουργός Εσωτερικών και νυν πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί); Αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση να βγαίνει ο ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου και να χαιρετίζει τους διαδηλωτές και το κουράγιο τους να αντιμετωπίσουν τις σφαίρες για χάρη της ελευθερίας!!! Αυτά δεν τα αναφέρουμε για να δώσουμε συγχωροχάρτι στο ιρανικό καθεστώς που για μια ακόμα φορά αποδείχτηκε ανελέητο.
Μαστίγιο και καρότο
Προκειμένου να κατασιγάσει την αγανάκτηση των διαδηλωτών, ο ανώτατος ηγέτης της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ διέταξε να ξαναμετρηθούν οι ψήφοι σε ορισμένες περιοχές. Ετσι, το Συμβούλιο των Φρουρών δήλωσε το περασμένο Σάββατο έτοιμο να ξαναμετρήσει το 10% των ψήφων με τυχαία δείγματα και με αντιπροσώπους όλων των υποψηφίων. Φυσικά, αυτό δεν έγινε δεκτό από τον Μουσαβί, που έσπευσε να δηλώσει έτοιμος ακόμα και να γίνει «μάρτυρας», επιμένοντας στη θέση του για επανάληψη των εκλογών. Είχε προηγηθεί την προηγούμενη μέρα το διάγγελμα του Χαμενεΐ μπροστά σε χιλιάδες Ιρανούς στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, μετά τις προσευχές της Παρασκευής, όπου ο Χαμενεΐ ξεκαθάρισε ότι δεν θα ανεχτεί άλλο τις διαδηλώσεις και την αμφισβήτηση του αποτελέσματος.
Η επιβολή του «νόμου και της τάξης» εφαρμόστηκε στις διαδηλώσεις του περασμένου Σαββάτου, οι οποίες όμως καμία σχέση δεν είχαν σε όγκο με αυτές τις προηγούμενης εβδομάδας. Το Αλ-Τζαζίρα ανέφερε ότι μόλις 3.000 ήταν αυτοί που αψήφησαν τις απειλές Χαμενεΐ και συγκρούστηκαν με την αστυνομία το Σάββατο. Η τελευταία απάντησε με πραγματικά πυρά, δακρυγόνα και γκλομπ, με αποτέλεσμα το Σάββατο να σκοτωθούν 13 άτομα και να συλληφθούν 457.
Τις επόμενες μέρες οι διαδηλώσεις συρρικνώθηκαν ακόμα περισσότερο. Το Associated Press κάνει λόγο για μόλις 200 διαδηλωτές τη Δευτέρα, ενώ ο Ρόμπερτ Φισκ από τον Independent αναφωνεί: «Δεν ανατρέπεις ισλαμικές επαναστάσεις με προβολείς αυτοκινήτων. Και σίγουρα όχι με κεριά. Οι ειρηνικές διαμαρτυρίες ίσως να εξυπηρέτησαν καλά τον Γκάντι, αλλά το Ανώτατο Συμβούλιο των ηγετών του Ιράν δεν πρόκειται να ανησυχήσει με μερικούς χιλιάδες διαδηλωτές στους δρόμους, ακόμα κι αν φωνάζουν “ο Αλάχ είναι μεγάλος” στις οροφές των σπιτιών τους κάθε βράδυ» (23/6/09).
Ιδια είναι η κατάσταση τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, Τετάρτη βράδυ. Οι διαδηλώσεις που έγιναν την Τρίτη και την Τετάρτη δεν ξεπερνούσαν τις μερικές εκατοντάδες άτομα. Είναι βέβαιο ότι η καταστολή και η τρομοκρατία κράτησαν τους διαδηλωτές στα σπίτια τους. Από τη στιγμή που η εργατική τάξη και η φτωχολογιά απείχαν από τις συγκρούσεις (στις οποίες μάλλον οι φοιτητές έδωσαν τον τόνο), ήταν επόμενο να μην υπάρξει συνέχεια.
Λαϊκή εξέγερση ή ενδο-καθεστωτική αντιπαράθεση;
Το αντικυβερνητικό κίνημα στο Ιράν χαρακτηρίστηκε από τα δυτικά πρακτορεία σαν μια «λαϊκή εξέγερση». Ομως, παρά το βίαιο χαρακτήρα που πήρε και τη λαϊκή δυσαρέσκεια που εξέφρασε, φαίνεται ότι δεν κατόρθωσε να αγκαλιάσει τις φτωχές μάζες του ιρανικού λαού. Αυτό δε σημαίνει ότι αυτές επικροτούν τον Αχμαντινετζάντ που από το 2007 έχει ξεκινήσει ένα ευρείας κλίμακας πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.
Με πρόσφατη αναθεώρηση του άρθρου 44 του Συντάγματος, ο Αχμαντινετζάντ προχωρά στην ιδιωτικοποίηση μέχρι και του 80% της κρατικής περιουσίας στις μεγάλες στρατηγικές επιχειρήσεις, στο εξωτερικό εμπόριο, στον τραπεζικό τομέα, στην ασφάλιση, στη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στην κατασκευή μεγάλων φραγμάτων και αρδευτικών δικτύων, στα ΜΜΕ, στις ταχυδρομικές υπηρεσίες, στις αεροπορικές μεταφορές, στη ναυτιλία , στις σιδηροδρομικές μεταφορές (τα στοιχεία από το ελληνικό Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στην Τεχεράνη, σε σχετική του αναφορά που αναρτήθηκε στον διαδικτυακό τόπο του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών). Παρά την αντιαμερικάνικη ρητορεία του Αχμαντινετζάντ και την αντιιρανική της Δύσης, οι μπίζνες συνεχίζονται κανονικά και μάλιστα αναβαθμίζονται (σύμφωνα με το Associated Press, που επικαλείται στοιχεία της αμερικάνικης κυβέρνησης, οι εξαγωγές των ΗΠΑ στο Ιράν σχεδόν διπλασιάστηκαν το διάστημα Γενάρη-Απρίλη σε σχέση με το ίδιο διάστημα του περασμένου χρόνου).
Ομως, o αντίπαλος του Αχμαντινετζάντ, Μουσαβί, ο οποίος στηρίζεται από τον πολυεκατομμυριούχο Ραφσατζάνι (πρώην πρόεδρο επί σειράς ετών, που έχασε στις εκλογές του 2005 από τον Αχμαντινετζάντ), δε μπορεί να συγκινήσει τη φτωχολογιά. Και πώς θα μπορούσε, άλλωστε, όταν ο Ραφσαντζάνι έχει τεράστιους επιχειρηματικούς ομίλους στο εμπόριο, στα κτηματομεσιτικά και την ιδιωτική εκπαίδευση (διαθέτοντας ιδιωτικό πανεπιστήμιο με 300 παραρτήματα σε όλη τη χώρα); Ο Μουσαβί –που έχει τεθεί σε 24ωρη παρακολούθηση από την αστυνομία– δεν έχει τα κότσια να χοντρύνει τη σύγκρουση. Γι’ αυτό και περιορίζεται στο να καλεί σε ειρηνικές διαμαρτυρίες στα πρότυπα του Γκάντι.
Ομως, η πραγματική απελευθέρωση της φτωχολογιάς από τους μουλάδες που της έχουν κάτσει στο σβέρκο δεν θα γίνει από ξεφτισμένους ηγέτες που γεννήθηκαν και ανατράφηκαν από ένα αντιδραστικό καθεστώς. Οπως ανέφεραν οι Financial Times στο κύριο άρθρο της 15ης Ιούνη, «αλλαγή για τους φτωχούς σημαίνει φαγητό και δουλειές, όχι χαλαρός ενδυματολογικός κώδικας ούτε διασκέδαση σε μι- κτούς χώρους… Η πολιτική στο Ιράν έχει να κάνει πολύ περισσότερο με την ταξική πάλη παρά με τη θρησκεία».
