Την προσφυγή σε πρόωρες εκλογές τον ερχόμενο Αύγουστο, δύο χρόνια πριν από τη λήξη της θητείας του, ζήτησε από τη βουλή ο πρόεδρος της Βολιβίας Κάρλος Μέσα, σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί την εξέγερση των πληβειακών μαζών ενάντια στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησής του. Λίγες μέρες νωρίτερα είχε απορριφθεί από τη βουλή η πρόταση παραίτησής του. Ομως η απόφαση αυτή δεν μπόρεσε να αποτρέψει την κλιμάκωση των κινητοποιήσεων, που έχουν παραλύσει τις τελευταίες βδομάδες τη χώρα. Οι τελευταίες εξελίξεις αποκαλύπτουν το μέγεθος της πολιτικής κρίσης, η οποία από πολλούς αναλυτές χαρακτηρίζεται ως η σοβαρότερη τα τελευταία 50 χρόνια στη Βολιβία.
Η Βολιβία είναι μια από τις φτωχότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής με το μεγαλύτερο ποσοστό ιθαγενών. Το 70% του πληθυσμού της είναι Ινδιάνοι και το 30% λευκοί, ισπανικής στην πλειοψηφία καταγωγής, που έχουν στα χέρια τους τον πλούτο και την πολιτική εξουσία. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός κασσίτερου στον κόσμο και διαθέτει τα μεγαλύτερα, μετά τη Βενεζουέλα, κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Λατινική Αμερική.
Στη δεκαετία του ’80 η Βολιβία αντιμετώπισε σοβαρή οικονομική κρίση. Η αγορά του κασσίτερου κατέρρευσε, με αποτέλεσμα να χαθούν 21.000 θέσεις εργασίας. Οι εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις και τα σκληρά μέτρα λιτότητας που εφαρμόστηκαν μεγάλωσαν τις κοινωνικές ανισότητες και προκάλεσαν μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια. Ακόμη και το πόσιμο νερό πέρασε στα χέρια ιδιωτικών εταιριών. Την οργή μεγάλης μερίδας των φτωχών αγροτών προκάλεσε επίσης το χρηματοδοτούμενο από τις ΗΠΑ πρόγραμμα καταστροφής των φυτειών κόκας, που αποτελεί για πολλούς το μόνο εισόδημα. Δεν είναι τυχαίο που η περιοχή Τσαπάρε της κεντρικής Βολιβίας, που αποτελεί το επίκεντρο των κινητοποιήσεων σήμερα, είναι από τις περιοχές όπου η κόκα αποτελεί βασική καλλιέργεια.
Στις συνθήκες αυτές εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια μαζικά κοινωνικά κινήματα των ιθαγενών, που απαιτούν να τερματιστεί η περιθωριοποίησή τους, που αντιστέκονται στο κυνήγι μαγισσών της Ουάσιγκτον εναντίον των μικροκαλλιεργητών κόκας, που δεν ανέχονται άλλο τη ληστρική εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της χώρας τους και διεκδικούν μερίδιο απ’ αυτόν. Πριν από λίγα χρόνια, η εξέγερση των κατοίκων στην περιοχή της Κοτσαμπάμπα επανέφερε τη διαχείριση του δικτύου ύδρευσης στο δημόσιο. Τον Οκτώβριο του 2003 ο τότε πρόεδρος Γκονσάλο Σάντσες Ντε Λοσάδα αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν οι πολυήμερες διαδηλώσεις ενάντια στην πολιτική που εφάρμοζε στις εξαγωγές φυσικού αερίου κατέληξαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία με δεκάδες νεκρούς. Τη θέση του πήρε ο σημερινός πρόεδρος Κάρλος Μέσα, που δε φαίνεται να έχει καλύτερη τύχη.
Τις τελευταίες βδομάδες ένα νέο κύμα διαδηλώσεων με αποκλεισμό πολλών κεντρικών δρόμων έχει παραλύσει τη Βολιβία. Στις κινητοποιήσεις αυτές, που ξεκίνησαν όταν ο Κάρλος Μέσα ανακοίνωσε τα σχέδιά του να ανοίξει τον ενεργειακό τομέα σε περισσότερες ξένες επενδύσεις, συμμετέχουν κινήματα των Ινδιάνων και εργατικές οργανώσεις, οι οποίες μάλιστα είχαν κηρύξει και γενική 48ωρη απεργία στις 15 και 16 Μαρτίου. Σημαντικό ρόλο σ’ αυτές παίζει το Κίνημα προς το Σοσιαλισμό (MAS), με επικεφαλής τον ηγέτη των καλλιεργητών κόκας και βουλευτή Εβο Μοράλες.
Επίκεντρο των διαδηλώσεων είναι η περιοχή Τσαπάρε στην κεντρική Βολιβία, όπου οι Ινδιάνοι έχουν κλείσει όλους τους κεντρικούς δρόμους με βράχους και κορμούς δέντρων, με αποτέλεσμα μόνο στην περιοχή αυτή να έχουν ακινητοποιηθεί, σύμφωνα με το «Ρόιτερς», τουλάχιστον 1500 φορτηγά με φορτία που σαπίζουν.
Κεντρικό αίτημα των κινητοποιήσεων είναι να αυξηθεί από 18% σε 50% ο φόρος που καταβάλλουν οι εταιρίες που εκμεταλλεύονται το φυσικό αέριο, η BP, η βραζιλιάνικη Petrobras και η ισπανική Repsol, και τα έσοδα να διατεθούν στην υγεία, την παιδεία, την κατασκευή οδικών δικτύων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Παράλληλα μπαίνουν και άλλα οικονομικά αιτήματα, από την ακύρωση των συμβολαίων εκμετάλλευσης των δικτύων ύδρευσης από ιδιωτικές εταιρίες μέχρι την ακύρωση των αυξήσεων στα εισιτήρια των λεωφορείων.
Κάτω από την πίεση των κινητοποιήσεων, ο Κάρλος Μέσα αναγκάστηκε το τελευταίο διάστημα να κάνει κάποιες υποχωρήσεις. Ανέστειλε προσωρινά το συμβόλαιο με την ιδιωτική εταιρία ύδρευσης Aguas de Illimani, θυγατρική της γαλλικής Eaux de France, στην πόλη Ελ Αλτο της περιοχής Τσαπάρε και πήρε πίσω την αύξηση στην τιμή των καυσίμων. Οι υποχωρήσεις αυτές ωστόσο δεν ικανοποίησαν τα κινήματα των Ινδιάνων, που παρέμειναν αμετακίνητα στο κεντρικό αίτημα των κινητοποιήσεών τους.
Η πρόταση του Κάρλος Μέσα για πρόωρες εκλογές αποκαλύπτει βέβαια το μέγεθος της πολιτικής κρίσης στη Βολιβία, ταυτόχρονα όμως, στην περίπτωση που εγκριθεί από τη Βουλή, αποτελεί έναν ελιγμό, που υπάρχει κίνδυνος να αποπροσανατολίσει το κίνημα που έχει αναπτυχθεί, στο βαθμό που οι επικεφαλής του κινήματος αυτού φαίνεται ότι έχουν καθαρά σοσιαλδημοκρατικό προσανατολισμό και εμπνέονται από πολιτικά πρότυπα τύπου Τσάβες.
Στις 17 Μαρτίου, μια μέρα μετά την πρόταση του Κάρλος Μέσα για πρόωρες εκλογές, κατατέθηκε από τον ίδιο και εγκρίθηκε από την Κάτω Βουλή σχέδιο νόμου, που αυξάνει από 18% σε 32% τη φορολογία που καταβάλλουν οι εταιρίες που εκμεταλλεύονται το φυσικό αέριο. Ο βουλευτής και επικεφαλής της αντιπολίτευσης Εβο Μοράλες χαρακτήρισε την κίνηση αυτή μια «μέση λύση» ανάμεσα στο 18% της κυβέρνησης και το 50% της αντιπολίτευσης και κάλεσε τους διαδηλωτές να αναστείλουν τις κινητοποιήσεις και να ανοίξουν τους δρόμους. Απομένει η επικύρωση του νόμου από τη Γερουσία, ενώ ο υπουργός Ενέργειας, Γκιουλιέρμο Τόρες, εξέφρασε ανοιχτά την αντίθεσή του, χαρακτηρίζοντας το νόμο «οικονομική αυτοκτονία» για τη χώρα.
Με την κίνηση αυτή αίρεται προσωρινά το πολιτικό αδιέξοδο και η κυβέρνηση κερδίζει χρόνο για να διαχειριστεί το πρόβλημα κάτω από ευνοϊκότερες συνθήκες ή ακόμη και να βάλει, αν μπορέσει, το νόμο στο συρτάρι. Αυτό φυσικά δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο νόμος αυτός είναι μια σοβαρή υποχώρηση της κυβέρνησης και ταυτόχρονα μια σημαντική νίκη του κινήματος των πληβείων της Βολιβίας, από το οποίο άλλωστε θα εξαρτηθούν και τα περιθώρια ελιγμών της αστικής τάξης.