Ολα τα δεδομένα της σκανδαλώδους υπόθεσης με την εισαγωγή επικίνδυνου κινέζικου στελέχους της ζωονόσου Aujeszky των χοίρων είναι πλέον γνωστά. Μπορεί κανείς να βρει όλα τα ντοκουμέντα στα δυο αποκαλυπτικά δημοσιεύματα της εφημερίδας μας εδώ και εδώ.
Περιληπτικά, η υπόθεση έχει ως εξής: ο καθηγητής του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ Σπυρίδων Κρήτας εισήγαγε το 2018 από τη Βρετανία το επικίνδυνο κινέζικο στέλεχος της ζωονόσου Aujeszky, χωρίς να πάρει τις απαραίτητες άδειες από τον ΕΟΦ και τη Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Εκανε κάποιο πείραμα και επανήλθε στα τέλη του 2019, ζητώντας από το Τμήμα Κτηνιατρικής να εγκρίνει πρωτόκολλο για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής υπό την επίβλεψή του, με αντικείμενο παρεμφερές με τη μελέτη που είχε ήδη κάνει. Πάλι με το κινέζικο στέλεχος του ιού, το οποίο δεν έχει απομονωθεί στη χώρα μας και γενικότερα στην Ευρώπη.
Επειδή τα πειράματα θα γίνονταν σε χοίρους, εγέρθηκε κίνδυνος διαφυγής του ιού, που θα μπορούσε να καταστρέψει την ελληνική χοιροτροφία και να περάσει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα.
Η γενική συνέλευση του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ έβαλε «στοπ» στα επικίνδυνα πειράματα, απαγορεύοντας ομόφωνα (μειοψηφούντος μόνο του Θ. Κρήτα) τη διεξαγωγή τους. Επειδή δε το σκεύασμα με τον ιό υπήρχε στο εργαστήριο του καθηγητή Κρήτα και αυτός δήλωσε ότι θα συνεχίσει τα πειράματά του, ο (πρώην πλέον) πρόεδρος του Τμήματος, καθηγητής Δημήτριος Φλετούρης, απευθύνθηκε με πολυσέλιδη αναλυτική επιστολή του στον υπουργό ΑΑΤ Βορίδη, εκθέτοντας τους κινδύνους, εκθέτοντας τα «κατορθώματα» στελεχών της Γενικής Διεύθυνσης Κτηνιατρικής του υπουργείου και ζητώντας του να δώσει λύση, εξαφανίζοντας τον κίνδυνο, με την καταστροφή κάθε υπολείμματος ιικού σκευάσματος και μολυσμένου ιστού από το εργαστήριο που διευθύνει ο Σ. Κρήτας.
Μολονότι πέρασαν σχεδόν τρεις μήνες από τότε, ο υπουργός Βορίδης δεν έχει πάρει θέση (το θέμα έφτασε και στη Βουλή πλέον). Aντίθετα, ο γενικός διευθυντής Κτηνιατρικής Θ. Αλεξανδρόπουλος πρωταγωνίστησε σε μια απόπειρα ανοιχτής συγκάλυψης αυτής της όζουσας υπόθεσης, μαζί με «πηγές» του υπουργείου (δηλαδή τον ίδιο τον υπουργό ή κάποιον/α που μίλησε εξ ονόματός του).
Η υπόθεση έχει αποκτήσει πλέον και ποινική διάσταση, μετά από μηνυτήρια αναφορά που κατέθεσε στην Εισαγγελία Εφετών Θεσσαλονίκης ο συντάκτης της Κόντρας Γεράσιμος Λιόντος. Η αναφορά έχει διαβιβαστεί για διερεύνηση στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης.
Από το ρεπορτάζ πληροφορηθήκαμε ότι μηνυτήρια αναφορά έχει καταθέσει και ο πρώην πρόεδρος του Τμήματος Κτηνιατρικής, καθηγητής Φλετούρης, και οι δύο φάκελοι έχουν συνενωθεί σε μια ενιαία προς δικαστική διερεύνηση υπόθεση.
Βoehringer Ingelheim
Ολο αυτό το διάστημα που κάνουμε έρευνα γι’ αυτή τη σκανδαλώδη υπόθεση, ένα ερώτημα μας τριβέλιζε το μυαλό: γιατί ένας καθηγητής πανεπιστημίου επιμένει τόσο πολύ σε μια έρευνα; Αν πρόκειται για μια πρωτοποριακή έρευνα, γιατί δε φροντίζει να πάρει όλες τις απαιτούμενες άδειες εισαγωγής του επικίνδυνου ιικού στελέχους που εισήγαγε; Γιατί έρχεται σε σύγκρουση με την Επιτροπή Ερευνας και Δεοντολογίας του Τμήματός του και με το σύνολο των συναδέλφων του στη Γενική Συνέλευση του Τμήματος, η οποία εξουσιοδοτεί ομόφωνα τον πρόεδρο του Τμήματος να απευθυνθεί στις κρατικές αρχές (στον ίδιο τον αρμόδιο υπουργό), να τις ενημερώσει για την υπόθεση και να τους ζητήσει να παρέμβουν για να εξαλειφθεί ο κίνδυνος για τη χοιροτροφία;
Προσπαθώντας να βρούμε απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, αρχίσαμε να ψάχνουμε στους ιστότοπους του ΑΠΘ. Βρήκαμε την απάντηση στην ιστοσελίδα της Επιτροπής Ερευνών του ΑΠΘ (https://www.rc.auth.gr/), όπου αναφέρονται όλα τα ερευνητικά προγράμματα που κάνουν μέλη του ΔΕΠ του ΑΠΘ.
Διαβάζουμε λοιπόν εκεί, ότι ο Κρήτας Σπυρίδων, ως επιστημονικώς υπεύθυνος, διεξήγαγε από τις 19.6.2018 μέχρι τις 28.2.2019 έρευνα με θέμα: «Εκτίμηση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου Ingelvac Aujeszky στην παθογονικότητα δυο πρόσφατων στελεχών της νόσου Aujeszky». Εδώ είμαστε, λοιπόν. Το ένα από τα δύο «πρόσφατα στελέχη» είναι το επικίνδυνο κινέζικο στέλεχος, το οποίο ο Σ. Κρήτας εισήγαγε από τη Βρετανία, χωρίς να πάρει τις απαιτούμενες άδειες.
Η ιστοσελίδα της Επιτροπής Ερευνών του ΑΠΘ αναφέρει ότι το πλαίσιο χρηματοδότησης για τη συγκεκριμένη έρευνα είναι: «Εργα Παροχής Υπηρεσιών, Εργα Παροχής Υπηρεσιών Ευρωπαϊκά – Διεθνή». Μ’ άλλα λόγια, το εργαστήριο που διευθύνει ο Σ. Κρήτας (ή ο Σ. Κρήτας προσωπικά) έχει υπογράψει σύμβαση παροχής υπηρεσιών με κάποιον τρίτο. Αυτός ο τρίτος δεν είναι παρά το πανίσχυρο γερμανικό φαρμακευτικό μονοπώλιο Βoehringer Ingelheim, που παράγει το εμβόλιο Ingelvac Aujeszky.
H δουλειά του Σ. Κρήτα είναι να μελετήσει την αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου εμβόλιου στο κινέζικο στέλεχος του ιού. Ο ίδιος ο Σ. Κρήτας, δήλωσε πρόσφατα, ότι «έκανε ένα βραχύτατο πείραμα το οποίο ήταν προς όφελος της ελληνικής χοιροτροφίας». Η δήλωση έγινε στο πλαίσιο ενός δημοσιεύματος κωλοτούμπας, στο οποίο έχουμε αναφερθεί αναλυτικά. Τώρα, όμως, υπό το φως της εν εξελίξει έρευνάς μας, πρέπει να σημειώσουμε τα εξής:
- Η ελληνική χοιροτροφία δεν είχε να ωφεληθεί τίποτα από το πείραμα του Σ. Κρήτα, για τον απλούστατο λόγο ότι το κινέζικο στέλεχος του ιού δεν έχει απομονωθεί στην Ελλάδα, ούτε στην Ευρώπη.
- Η μόνη που έχει να ωφεληθεί είναι η πανίσχυρη Βoehringer Ingelheim. Γιατί το εμβόλιό της (παραγωγή των εργαστηρίων της στις ΗΠΑ) δεν μπορούσε να «χωθεί» στην κινέζικη αγορά. Μελέτες κινέζων επιστημόνων έχουν δείξει την αναποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου εμβόλιου έναντι των νέων στελεχών της νόσου Aujeszky, που πλήττουν καταστροφικά την τεράστια κινέζικη χοιροτροφία εδώ και μερικά χρόνια. Επειδή ξέρουμε πώς ενεργούν τα φαρμακευτικά μονοπώλια σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι η Βoehringer Ingelheim αναζητούσε μελέτες που θα «εξισορροπούσαν» τις αρνητικές μελέτες των Κινέζων.
- Θα είχε ενδιαφέρον να δημοσιοποιούσε ο Σ. Κρήτας τη σύμβαση παροχής υπηρεσιών βάσει της οποίας έκανε την έρευνά του.
- Στο πρωτόκολλο για τη διεξαγωγή διδακτορικής διατριβής, επί της ουσίας για τη δεύτερη φάση δοκιμής του εμβολίου Ingelvac Aujeszky σε χοίρους που θα έχουν προηγουμένως μολυνθεί με το κινέζικο στέλεχος της νόσου Aujeszky, η τριμελής επιτροπή αποτελείται από τους Σ. Κρήτα, Trevor Drew και Hans Nauwynck. Ο Drew είναι αυτός που έδωσε το σκεύασμα με τον κινέζικο ιό στον Σ. Κρήτα (ήταν στη Βρετανία, τώρα είναι σε αυστραλέζικο εργαστήριο). Ο Nauwynck, όμως, είναι ακόμα στο Ιολογικό Εργαστήριο της Κτηνιατρικής Σχολής του Πανεπιστήμιου της Γκεντ στο Βέλγιο. Αλήθεια, γιατί ούτε ο ένας ούτε ο άλλος έκαναν τα πειράματα στη Βρετανία ή στο Βέλγιο; Μήπως επειδή είχαν περιορισμούς ως προς το επίπεδο βιοασφάλειας των εργαστηρίων τους; Μήπως τελικά τα επικίνδυνα για την ασφάλεια της ευρωπαϊκής χοιροτροφίας πειράματα έγιναν στο Ελλαδιστάν, επειδή εδώ η κατάσταση είναι «μπάτε σκύλοι αλέστε»; Το βέβαιο είναι πως όλο αυτό το επικίνδυνο γαϊτανάκι σταμάτησε, όταν το πήρε χαμπάρι το επιστημονικό δυναμικό του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ και βρέθηκαν επιστήμονες με αίσθηση ευθύνης, που είπαν «ως εδώ».
- Οι πρυτανικές αρχές του ΑΠΘ και η Επιτροπή Ερευνών και Διαχείρισης του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ) φέρουν τεράστια ευθύνη για το γεγονός ότι δεν πραγματοποιούν κανέναν έλεγχο για τη νομιμότητα (τουλάχιστον), αλλά και για το ουσιαστικό περιεχόμενο και τη στόχευση των διάφορων ερευνητικών προγραμμάτων. Ο Σ. Κρήτας έφερε το κινέζικο στέλεχος του ιού στην Ελλάδα και έκανε πειράματα για λογαριασμό του εμβόλιου της Βoehringer Ingelheim, χωρίς οι πρυτανικές αρχές και τα αρμόδια όργανα (Επιτροπή Ερευνών) του ΑΠΘ να του ασκήσουν τον παραμικρό έλεγχο! Αποδείχτηκε εκ των υστέρων ότι ο επικίνδυνος ιός μεταφέρθηκε χωρίς τις απαραίτητες άδειες (ΕΟΦ και Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής), όμως τα πειράματα της πρώτης φάσης έγιναν και ολοκληρώθηκαν ανενόχλητα.
Στο νόμο 4521/2018 (ΦΕΚ 38Α) προβλέπεται η σύσταση Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Ερευνας σε κάθε ΑΕΙ, η οποία θα ελέγχει «αν ένα ερευνητικό έργο διενεργείται με σεβασμό στην αξία των ανθρώπινων όντων, στην αυτονομία των προσώπων που συμμετέχουν, στην ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά τους δεδομένα, καθώς και στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον», καθώς και «την τήρηση των γενικά παραδεδεγμένων αρχών της ακεραιότητας της έρευνας και των κριτηρίων της ορθής επιστημονικής πρακτικής» (άρθρο 21). «Αρμοδιότητα της Ε.Η.Δ.Ε. είναι να διαπιστώνει αν συγκεκριμένο ερευνητικό έργο που πρόκειται να εκπονηθεί στο Α.Ε.Ι./ερευνητικό φορέα δεν αντιβαίνει στην κείμενη νομοθεσία και αν συνάδει με γενικά παραδεδεγμένους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας της έρευνας ως προς το περιεχόμενο και προς τον τρόπο διεξαγωγής της» (άρθρο 23).
Η ΕΗΔΕ έπρεπε να συγκροτηθεί σε κάθε πανεπιστήμιο μέσα σε έξι μήνες από την έναρξη ισχύος του νόμου (άρθρο 27). Στο ΑΠΘ συγκροτήθηκε μια ΕΗΔΕ, αλλά διαλύθηκε εις τα εξ ων συνετέθη, λόγω εσωτερικών τριβών (το λέμε… κομψά). Μόλις στις 23 του περασμένου Ιούνη έγινε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την εκ νέου συγκρότηση της ΕΗΔΕ. Η προθεσμία για την υποβολή υποψηφιοτήτων έληγε στις 13 Ιούλη και παρατάθηκε για τις 17 Ιούλη. Δεν ξέρουμε αν έχει συγκροτηθεί αυτή η… πονεμένη ΕΗΔΕ και αν αυτή τη φορά θα λειτουργήσει. Το βέβαιο είναι πως από τον Ιούνη του 2018, μέχρι τον Φλεβάρη του 2019, περίοδο που σύμφωνα με το νόμο θα έπρεπε να έχει συγκροτηθεί και να ασκεί τις αρμοδιότητές της η ΕΗΔΕ, ο Σ. Κρήτας έκανε ανενόχλητος την πρώτη φάση των πειραμάτων του με τον επικίνδυνο κινέζικο ιό, χωρίς να δώσει λογαριασμό σε κανέναν και χωρίς κανένας από το ΑΠΘ να του ζητήσει λογαριασμό. Λογαριασμός του ζητήθηκε μόνο όταν αναγκαστικά απευθύνθηκε στο Τμήμα του, ζητώντας έγκριση πρωτοκόλλου για εκπόνηση διδακτορικού (δεύτερη φάση των πειραμάτων του με το κινέζικο στέλεχος της ζωονόσου).
Να μας δοθεί αντίγραφο των πρακτικών
Από τις 8 Σεπτέμβρη, έχουμε καταθέσει στον νυν πρόεδρο του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ, καθηγητή Πασχάλη Φορτομάρη, αίτηση για να μας χορηγήσει αντίγραφο των πρακτικών της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος, που πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιούνη του 2020.
Αποστείλαμε στον κ. Φορτομάρη αντίγραφο της Γνωμοδότησης 205/2007 του Νομικού Συμβούλιου του Κράτους, η οποία έχει γίνει δεκτή από τον τότε υπουργό Ε. Μπασιάκο και έχει καταστεί γενικής ισχύος. Η Γνωμοδότηση εκδόθηκε μετά από δικό μας αίτημα, επειδή υπηρεσίες του υπουργείου Γεωργίας είχαν αρνηθεί να μας χορηγήσουν έγγραφα. Το Ε’ Τμήμα του ΝΣΚ αποφάνθηκε ομόφωνα ότι, βάσει του άρθρου 5 του Ν. 2690/1999 «Κύρωση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 45Α), «η Διοίκηση υποχρεούται να επιτρέπει τη γνώση των διοικητικών εγγράφων σε κάθε ενδιαφερόμενο χωρίς μάλιστα να υποχρεούται να επικαλεσθεί ειδικό έννομο συμφέρον, εκτός ορισμένων περιπτώσεων, περιοριστικώς αναφερομένων στο νόμο (αν το έγγραφο αφορά την ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή τρίτου, παραβλάπτεται το απόρρητο που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις ή αν η ικανοποίηση του δικαιώματος είναι δυνατόν να δυσχεράνει ουσιωδώς την έρευνα δικαστικών κλπ, αρχών σχετικώς με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης)».
Τέτοιο κώλυμα, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν υπάρχει στη συγκεκριμένη περίπτωση. Πέραν αυτού, επικουρικώς αναφέραμε στον κ. Φορτομάρη ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε υποβάλει μηνυτήρια αναφορά, η οποία εξετάζεται από τον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης, και επομένως έχουμε και ειδικό έννομο συμφέρον που επιβάλλει να μας χορηγηθεί αντίγραφο των πρακτικών.
Ο κ. Φορτομάρης οφείλει να ακούσει τη νομική υπηρεσία του Τμήματος και να τερματίσει την κωλυσιεργία. Και βέβαια, να μην προσπαθήσει να κρυφτεί πίσω από οποιαδήποτε απόφαση της γενικής συνέλευσης του Τμήματος. Οι νομικές υποχρεώσεις των διοικητικών οργάνων δεν καθορίζονται από περιστασιακές πλειοψηφίες και μειοψηφίες, αλλά από το νόμο. Και ο νόμος είναι σαφέστατος, όπως έχει γνωμοδοτήσει ομόφωνα, εδώ και χρόνια, το Ε’ Τμήμα του ΝΣΚ.
Πέρα από τον νομικό τύπο και τη νομική ουσία, την οποία κανένα διοικητικό όργανο δεν επιτρέπεται να παραβιάσει, θα θέλαμε να ρωτήσουμε τον κ. Φορτομάρη: υπάρχει κάτι επιλήψιμο στα συγκεκριμένα πρακτικά και αρνείται να μας δώσει αντίγραφο; Τι είναι αυτό που φοβάται; Δεν πρόκειται για πρακτικά συνεδρίασης του υπουργικού συμβούλιου, για τα οποία ο νόμος προβλέπει απόρρητο. Πρακτικά συνεδρίασης ενός πανεπιστημιακού οργάνου είναι, τα οποία έχουν αποκτήσει δημόσιο ενδιαφέρον λόγω της δημοσιότητας που έχει πάρει η συγκεκριμένη υπόθεση.
