Τουλάχιστον ένα εκατομμύριο βιβλία, 10 εκατομμύρια ντοκουμέντα και 14.000 αρχαία έργα τέχνης έχουν χαθεί κατά τη διάρκεια της αμερικάνικης εισβολής και κατοχής στο Ιράκ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη πολιτιστική καταστροφή από το 1258 που οι απόγονοι του Τζένγκις Χαν κατέστρεψαν τη Βαγδάτη. Την καταγγελία αυτή έκανε ο βενεζουελάνος συγγραφέας Φερνάντο Μπάεζ σε συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στο πρακτορείο Inter Press Service κατά τη διάρκεια σύντομης επίσκεψής του στο Καράκας.
Ο Φερνάντο Μπάεζ είναι ειδικός για υποθέσεις καταστροφής βιβλιοθηκών και πήρε μέρος στην καταγραφή της καταστροφής πολιτιστικών και θρησκευτικών αντικειμένων στο Ιράκ. Είναι επίσης ο συγγραφέας του βιβλίου «Η πολιτιστική καταστροφή του Ιράκ και η παγκόσμια ιστορία της καταστροφής βιβλίων», που εκδόθηκε στα Ισπανικά.
Το έργο και οι καταγγελίες του ότι οι δυνάμεις κατοχής παραβιάζουν τη Συνθήκη της Χάγης του 1954 για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίοδο πολέμου προκάλεσαν την εχθρότητα της Ουάσιγκτον. Η αμερικάνικη πρεσβεία αρνήθηκε να του χορηγήσει βίζα εισόδου στις ΗΠΑ για να πάρει μέρος σε συνέδρια. Του απαγορεύτηκε επίσης να επιστρέψει στο Ιράκ για να συνεχίσει τις έρευνες. «Είναι όμως πολύ αργά – όπως δήλωσε – γιατί έχουμε ήδη στα χέρια μας ντοκουμέντα, σκηνές και φωτογραφίες που θα χρησιμοποιηθούν ως αποδείξεις των βαρβαροτήτων που διαπράχτηκαν».
Στη συνέντευξή του, μεταξύ άλλων, κατηγόρησε τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ότι παραβιάζουν τη Συνθήκη της Χάγης, η οποία ορίζει ότι η πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να προστατεύεται σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης. Αυτό αποτελεί ποινικά αξιόποινο αδίκημα, γι αυτό και, όπως είπε, η Ουάσιγκτον δεν έχει υπογράψει ούτε τη Συνθήκη της Χάγης ούτε το πρωτόκολλο που προστέθηκε σ’ αυτήν το 1999.
Οταν του επισημάνθηκε ότι, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, αυτοί που λεηλάτησαν τα μουσεία και τις βιβλιοθήκες ήταν Ιρακινοί και όχι αμερικάνοι στρατιώτες, κατηγόρησε τον αμερικάνικο στρατό για εγκληματική αδιαφορία για την προστασία των βιβλιοθηκών, των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων, δίνοντας έτσι το πράσινο φως στις λεηλασίες, παρά τις προειδοποιήσεις από την UNESCO, από τον ΟΗΕ, από το Ανατολικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Σικάγο και άλλους σχετικούς φορείς.
Στη συνέχεια κατηγόρησε τις αμερικάνικες και τις υπόλοιπες δυνάμεις κατοχής για άμεση συμμετοχή στην καταστροφή και τη λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ιράκ. Κατήγγειλε ότι αμερικάνοι και πολωνοί στρατιώτες ακόμη και σήμερα ληστεύουν και πουλούν αρχαιολογικούς θησαυρούς κατά μήκος των συνόρων με την Ιορδανία και το Κουβέιτ, όπου έμποροι έργων τέχνης πληρώνουν για μια πλάκα της περιόδου των Σουμερίων μέχρι 57.000 δολάρια. Κατήγγειλε ότι στρατιώτες έβγαζαν και έπαιρναν ως σουβενίρ πλίνθους από την αρχαία πόλη των Σουμερίων Ουρ, ότι προσπάθησαν να σκάψουν και να αφαιρέσουν πλίνθους από την Πύλη Ιστάρ, ότι στα τέλη Μάη του 2004, πιάστηκαν ιταλοί καραμπινιέροι την ώρα που προσπαθούσαν να πουλήσουν λεηλατημένα έργα τέχνης δίπλα στα σύνορα στο έδαφος του Κουβέιτ.
Κατήγγειλε ότι το Μάιο του 2004 στη Νασιρίγια κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων με την πολιτοφυλακή του σιίτη κληρικού Μογκτάντα Αλ – Σαντρ καταστράφηκαν 40.000 θρησκευτικά χειρόγραφα από πυρκαγιά που προκάλεσαν τα κατοχικά στρατεύματα. Αποκάλυψε ότι πολωνικά στρατεύματα οδηγούσαν βαριά οχήματα κοντά στο Παλάτι Νεμπουχαντνέζαρ του 6ου αιώνα π.Χ και κάλυψαν μεγάλη έκταση της περιοχής με άσφαλτο, προκαλώντας ανεπανόρθωτες καταστροφές στον αρχαιολογικό χώρο. Τέλος, αναφέρθηκε στην καταγγελία του Βρετανικού Μουσείου ότι πολωνικά στρατεύματα κατέστρεψαν μέρος των ερειπίων της αρχαίας Βαβυλώνας.
Οταν ρωτήθηκε για το οικονομικό κόστος της καταστροφής, ο Φερνάντο Μπάεζ τη χαρακτήρισε ανυπολόγιστη και ανέφερε ενδεικτικά ότι μόνο στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βαγδάτης κάηκαν περίπου ένα εκατομμύριο βιβλία, μεταξύ των οποίων παλιές εκδόσεις του έργου «Αραβικές Νύχτες», μαθηματικές διατριβές του Ομάρ Καγιάμ, έργα των φιλοσόφων Αβισένα και Αβερόες. Από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο εξαφανίστηκαν τουλάχιστον 25 έργα τέχνης ανυπολόγιστης αξίας και 14.000 μικρότερης αξίας. Πολύ σοβαρές καταστροφές υπέστησαν και η βιβλιοθήκη αλ – Αουκάφ, που είχε περισσότερα από 5.000 ισλαμικά χειρόγραφα, η βιβλιοθήκη Μπαγίτ αλ – Χίκμα και οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες. Συνολικά, σύμφωνα με τον Φερνάντο Μπάεζ, χάθηκαν στο Ιράκ τουλάχιστον 10 εκατομμύρια ντοκουμέντα.
Πώς αντέδρασαν οι αμερικάνοι στις καταγγελίες αυτές; Για να αμβλύνουν τις εντυπώσεις, σύμφωνα με τον Φερνάντο Μπάεζ, έσπευσαν να ενταχθούν ξανά στην UNESCO, από την οποία είχαν αποχωρήσει κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ρόναλντ Ρήγκαν (1981 – 1989), με το πρόσχημα ότι χρησίμευε ως «κομμουνιστικό μέτωπο» και παράλληλα βοήθησαν στον εντοπισμό της περίφημης «Κυρίας της Ουάρκα», γνωστής και ως «Μόνα Λίζα της Μεσοποταμίας», η αξία της οποίας κυμαίνεται στα 100 – 150 εκατομμύρια δολάρια.
