Την πλήρη αμερικανοποίηση του ελληνικού Πανεπιστήμιου προανήγγειλε η Αννα Διαμαντοπούλου, για να το «απελευθερώσει από τον γραφειοκρατικό, σφιχτό εναγκαλισμό του κράτους», και να το συνδέσει «με την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά. Κατεδαφίζεται κάθε εναπομείναν ίχνος δημόσιου, δωρεάν χαρακτήρα, δημοκρατικής λειτουργίας και ουμανιστικής στόχευσης της επιστήμης και του περιεχομένου σπουδών. Το Πανεπιστήμιο παραδίνεται βορά στο κεφάλαιο και δένεται στο άρμα της στρατηγικής που προωθείται από αυτό πανευρωπαϊκά και παγκόσμια.
Πρόγευση των αλλαγών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, έδωσε η υπουργός Παιδείας από το βήμα της 64ης Συνόδου των Πρυτάνεων, η οποία, όπως σημειώνουμε και σε άλλο άρθρο, τις «κατάπιε αμάσητες». Εξ αρχής και για να μη μείνει καμιά αμφιβολία για το περιεχόμενο των αλλαγών, η Διαμαντοπούλου ξεκαθάρισε ότι στον «οργανωμένο διάλογο» που θα διεξαχθεί, θα ληφθούν ως βάση οι «σοβαρές και αντικειμενικές μελέτες» και «τα τεκμήρια του ΟΟΣΑ για την ελληνική εκπαίδευση», και η «μελέτη της Ενωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων για τις επιπτώσεις της κρίσης». Στη «Διαβούλευση» κρίνεται ως «αναγκαία» η παρουσία «μιας διεθνούς επιτροπής εμπειρογνωμόνων, με εμπειρία σε μεταρρυθμίσεις πανεπιστημίων που θα καταθέσει τη συνεισφορά της», ενώ δηλώνεται ότι θα ζητηθεί «υποστήριξη του εγχειρήματος από εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ και της Ενωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων». Το «αρχικό βήμα για την παρουσίαση του πρώτου κειμένου της διαβούλευσης» θα γίνει την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου σε σύσκεψη εργασίας, με τη συμμετοχή ελλήνων και ξένων εμπειρογνωμόνων, ενώ το σχέδιο αλλαγών θα κατατεθεί το Σεπτέμβρη και στη συνέχεια το υπουργείο Παιδείας θα προχωρήσει στο νομοσχέδιο. Η υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι προσβλέπει στο «ελπιδοφόρο μεταρρυθμιστικό κίνημα», που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια «μέσα στα πανεπιστήμια κόντρα σε τυφλές συγκρούσεις, δογματισμούς, συμφέροντα και συντηρητικά στερεότυπα» (η εξωνημένη ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ, η κίνηση των «1000», κ.λπ.), για να περάσουν τα μέτρα, που απαιτούν «αλλαγή αντιλήψεων και πρακτικών δεκαετιών».
Σύμφωνα με όσα εξήγγειλε η Διαμαντοπούλου, πυλώνες των αλλαγών είναι:
– Η αυτοτέλεια των Πανεπιστημίων
– Η αξιολόγηση και η κοινωνική λογοδοσία
– Η διεθνοποίηση της λειτουργίας τους
– Η σύνδεσή τους με την κοινωνία και την οικονομία και η ανταπόκρισή τους στις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που φέρει η παγκοσμιοποίηση.
Στο πλαίσιο αυτό προωθούνται:
1 Αμερικανικής έμπνευσης μοντέλο διοίκησης λειτουργίας των ιδρυμάτων. Τις πρυτανικές αρχές αντικαθιστά το Συμβούλιο Διοίκησης, που θα διαμορφώνει τις «στρατηγικές επιλογές και κατευθύνσεις των Πανεπιστημίων», ενώ οι τωρινές διοικήσεις θα ασχολούνται «αμιγώς με τα ακαδημαϊκά θέματα», τα οποία, βεβαίως δεν παραμένουν αλώβητα, αφού δεν μπορούν να ξεκοπούν από τις στρατηγικές επιλογές και τον προσανατολισμό του Πανεπιστήμιου. Στο Συμβούλιο αυτό θα υπάρχει «επιστημονική και κοινωνική συμμετοχή». Κοντολογίς, τα Πανεπιστήμια παραδίνονται στις επιχειρήσεις, εκπρόσωποι των οποίων θα συμμετέχουν και στις διοικήσεις τους, καθορίζοντας και τον προσανατολισμό τους (προφανώς οι δυνάμεις αυτές θα κατέχουν την πλειοψηφία). Η τοποθέτηση μάνατζερ στο Πανεπιστήμιο με το νόμο Γιαννάκου φαντάζει πια «ανώδυνη».
2 Στα Πανεπιστήμια περιέρχεται η πλήρης διαχείριση των οικονομικών, περιλαμβανομένης και της μισθοδοσίας και η χρηματοδότηση από το κράτος γίνεται επί τη βάσει προγραμματικών συμφωνιών. Η ρύθμιση αυτή είναι σίγουρο ότι θα επιφέρει τον οικονομικό θάνατο των δημόσιων Πανεπιστημίων. Το κράτος εξοφλά την υποχρέωσή του με την εξευτελιστική υποχρηματοδότηση, που παραμένει ως έχει, όπως δήλωσε η Διαμαντοπούλου και προτρέπει τα Πανεπιστήμια «να κόψουν από κει και πέρα το λαιμό τους» και να τα βγάλουν πέρα μόνα τους με τις αυξημένες υποχρεώσεις τους. Η κατάσταση αυτή θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στη μαζική προσφυγή σε κάθε είδους «χορηγούς» και στο σφιχτό εναγκαλισμό με τις επιχειρήσεις. Η «αξιολόγηση», που είναι αναπόσπαστο μέρος των προγραμματικών συμφωνιών, η «κοινωνική λογοδοσία», η «αποτελεσματικότητα» αφορούν τη λογοδοσία προς το κεφάλαιο και τις επιχειρήσεις του, που θα βάζουν τα λεφτά τους στα Ιδρύματα, επιδιώκοντας να μεγιστοποιήσουν την κερδοφορία τους είτε με τα αποτελέσματα της κατευθυνόμενης έρευνας, είτε με την παραγωγή κατάλληλα εκπαιδευμένου και διαπαιδαγωγημένου στελεχικού δυναμικού. Η δε διαχείριση και της μισθοδοσίας του προσωπικού και των διδασκόντων αποκλειστικά από τα ίδια τα Πανεπιστήμια, στο πλαίσιο της οικονομικής ασφυξίας που περιγράψαμε, είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει μαζικά σε προσλήψεις συμβασιούχων, ενώ μπορεί να ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου για να αποτελέσουν οι μισθοί αντικείμενο ξεχωριστής διαπραγμάτευσης με κάθε Ιδρυμα.
3 Η καθιέρωση κάρτας για τους φοιτητές, με βάση την οποία θα έχουν πρόσβαση στις παρεχόμενες υπηρεσίες. Οι παροχές προς τους φοιτητές (σίτιση, στέγαση, κ.λπ.) θα γίνονται αποκλειστικά από τα ίδια τα Πανεπιστήμια. Ο οικονομικός θάνατος των Πανεπιστημίων, όπως ήταν αναμενόμενο, απλώνει τα φτερά του και πάνω από τους φοιτητές. Είναι προφανές ότι η κάρτα θα καθορίζει και το ύψος των παροχών, που θα εξαρτάται από τις οικονομικές δυνατότητες κάθε Πανεπιστήμιου, ψαλιδίζοντάς τες (τις παροχές) δραστικά (κάτω ακόμα και από αυτά τα εξευτελιστικά και επιλεκτικά όρια που είναι τώρα). Η άγρια περικοπή θα «αντισταθμίζεται» με τα ψίχουλα των υποτροφιών και των δανείων, που θα δίνονται με «τεκμηριωμένες κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες και την επίδοση των φοιτητών».
4 Η εισαγωγή των φοιτητών θα γίνεται σε Σχολές. Η κατανομή τους στα επιμέρους προγράμματα σπουδών (δηλαδή τα Τμήματα) θα γίνεται μετά από το τέλος του πρώτου ακαδημαϊκού έτους, ανάλογα με την επίδοση και τις προτιμήσεις των φοιτητών, χωρίς να αποκλείεται και η αλλαγή προγράμματος σπουδών σε επόμενα έτη. Υιοθετείται η εφαρμογή του ευρωπαϊκού συστήματος ΕCTS με βάση τις διδακτικές μονάδες και αλλάζει το σημερινό σύστημα των εξεταστικών περιόδων. Τα παραπάνω καμιά σχέση δεν έχουν με την αποκατάσταση της χαμένης ενότητας της επιστήμης (τα τελευταία ειδικά χρόνια υπήρξε πολυδιάσπαση του επιστημονικού αντικειμένου και μεγάλη εξειδίκευση στις σπουδές). Αντίθετα, οι σπουδές γίνονται «σούπα», και οδηγούν σε διάφορα «πτυχία», που καθορίζονται από τις ατομικές διαδρομές των φοιτητών με βάση τις επιλογές τους στη συλλογή διδακτικών μονάδων. Ας θυμηθούμε τα λόγια της Διαμαντοπούλου και των ευρωπαίων εταίρων της: σημασία δεν έχει η ουσία της επιστήμης, της γνώσης που βρίσκεται πίσω από ένα πτυχίο, αλλά το αποτέλεσμα, στο οποίο αυτό οδηγεί, δηλαδή οι δεξιότητες που προσφέρει στον μελλοντικό απασχολήσιμο. Από την άλλη, η κατανομή των φοιτητών στα Τμήματα, μετά το τέλος του πρώτου έτους θα οδηγήσει, στην ουσία, σε μεταφορά των εισαγωγικών εξετάσεων μέσα στα Πανεπιστήμια, ενώ η αναφορά στη δυνατότητα αλλαγής του προγράμματος σπουδών σε επόμενα έτη (που προφανώς θα συναρτάται από την επίδοση του φοιτητή), θα μεγαλώσει το άγχος και θα κρατά τους φοιτητές υπό ομηρία.
5 Συντονισμός ερευνητικών δραστηριοτήτων Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων, με υποστήριξη της «καινοτόμου επιχειρηματικότητας», σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς.
6 Ενίσχυση των διεθνών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, ώστε να προσελκύονται ξένοι φοιτητές. Τα Πανεπιστήμια δηλαδή πρέπει να σκαρώνουν προγράμματα για την προσέλκυση ξένων φοιτητών-πελατών (προφανώς με δίδακτρα για να ενισχύουν τα ισχνά οικονομικά τους), σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Μπολόνια. Προτρέπονται επίσης τα Ιδρύματα να ακολουθήσουν το παράδειγμα των ξένων πανεπιστημίων, που έχουν βγει «στη γύρα» αναζητώντας πόρους, συνάπτοντας συμφωνίες με επιχειρήσεις τύπου κολεγίων. Το υπουργείο επιχειρεί να βάλει στενό κορσέ και στο εκπαιδευτικό και διδακτικό προσωπικό, επιλέγοντας ανθρώπους διαποτισμένους με τα ιδανικά της αγοράς και της επιχειρηματικότητας. Γι’ αυτό η εκλογή των καθηγητών θα γίνεται από διεθνούς σύνθεσης εκλεκτορικά σώματα, ενώ δυνατότητα εκλογής θα έχουν και αλλοδαποί ως μέλη ΔΕΠ.
7 Η δημιουργία ακαδημαϊκών εδρών ΔΕΠ με χορηγίες. Ο Παπανδρέου ξεσάλωσε τελείως και επιχειρεί να επιβάλλει στα ελληνικά Πανεπιστήμια ό,τι ισχύει στη μητρόπολη του ιμπεριαλισμού, την αγαπημένη του Αμερική. Πρόκειται για τον ορισμό της ιδιωτικοποίησης του δημόσιου Πανεπιστήμιου και της υποταγής του στο κεφάλαιο.
8 Η καθιέρωση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, κατά τα πρότυπα του ευρωπαϊκού. Η Παιδεία μπλέκεται σκόπιμα με την κατάρτιση, τα πτυχία, οι βεβαιώσεις, τα πιστοποιητικά, η εμπειρία, κ.λπ., όλα μπαίνουν σε ένα γουδί και αλέθονται, ώστε να οδηγούν στα «προσόντα» που διαθέτει ο διά βίου καταρτιζόμενος.
9 Η χωροταξική και θεματική αναδιάρθρωση (λειτουργική ενοποίηση). Προαναγγέλλονται δηλαδή σαρωτικές αλλαγές με συγχωνεύσεις και καταργήσεις Τμημάτων, Σχολών και Ιδρυμάτων. Η τρόικα απαιτεί στραγγαλισμό των δημόσιων δαπανών, γι’ αυτό και στη γκιλοτίνα στήνεται ολόκληρος ο εκπαιδευτικός ιστός της χώρας.
Γιούλα Γκεσούλη