Εκτακτη σύνοδο πραγματοποίησαν οι Πρυτάνεις μετά το τελεσίγραφο Κεραμέως έως τις 31 Μαρτίου να δώσουν τις προτάσεις τους για την κατάργηση-συγχώνευση Τμημάτων των Πανεπιστημίων (όπως διαρρέουν φιλοκυβερνητικά Μέσα, το υπουργείο Παιδείας προτίθεται να καταργήσει τουλάχιστον 20 Τμήματα ΑΕΙ και στην απόφαση αυτή διευκολύνεται από τα αποτελέσματα του εγκληματικού μέτρου της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής).
Οι Πρυτάνεις δεν φάνηκαν τόσο πρόθυμοι να δηλώσουν υποταγή στις εντολές Κεραμέως και δήλωσαν ότι θα απαντήσουν αφού συνομιλήσουν με τις Συγκλήτους τους. Την επιφυλακτικότητα των Πρυτάνεων φαίνεται να ενισχύει και η πρόσφατα δημοσιευμένη μοριοδότηση-αξιολόγηση των ΑΕΙ, που τα Πανεπιστήμια πληροφορήθηκαν από τα ΜΜΕ, πριν ακόμα αυτή φτάσει επίσημα στα θεσμοθετημένα τους όργανα, σύμφωνα με όσα καταγγέλλει η Ενωση Διδασκόντων του Ιόνιου Πανεπιστήμιου.
Την αξιολόγηση-κατάταξη έκανε η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (Εθ.Α.Α.Ε), που αντικατέστησε την ΑΔΙΠ, βάσει της οποίας θα κατανεμηθεί και το 20% της αξιοθρήνητης κρατικής χρηματοδότησης. Γι’ αυτό και η Σύνοδος αναφέρει πως «η σύνδεση της χρηματοδότησης και επίδοσης απαιτεί περαιτέρω διαβούλευση των Πανεπιστημίων με την ΕΘΑΑΕ, με σκοπό τη βελτιστοποίηση των κριτηρίων και των δεικτών».
Δεν είναι, βεβαίως, αλήθεια ότι οι Πρυτάνεις δεν γνώριζαν ότι η δημοσιοποίηση της μοριοδότησης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων σηματοδοτεί αυτομάτως και την αξιολογική τους κατάταξη (άλλωστε ποιο το νόημα της δημοσιοποίησης;), ρίχνοντας την ευθύνη στα Μέσα Μαζικής Παραπληροφόρησης και στο πώς αυτή παρουσιάστηκε: «Αναφορικά με τη μοριοδότηση της ΕΘΑΑΕ για τη χρηματοδότηση των Πανεπιστημίων, επισημαίνεται ότι αυτή δεν αποτελεί αξιολογική κατάταξη και λανθασμένα προβλήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης ως τέτοια».
Το γνώριζαν και πολύ καλά μάλιστα, αλλά τώρα, επί του πρακτέου, αποκαλύφθηκαν πλήρως η σκοπιμότητα του υπουργείου Παιδείας, οι αδικίες και η ισοπεδωτική λογική της αξιολογικής κατάταξης με κριτήρια σκληρού ανταγωνισμού και προσαρμογής στην «αγορά» και όχι βεβαίως ακαδημαϊκότητας.
Μοριοδότηση-Αξιολόγηση-Κατάταξη των ΑΕΙ
Το νέο σύστημα «αξιολόγησης και πιστοποίησης της ποιότητας» μέσω της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης αποτελεί κυριολεκτικά μέγγενη για τα ΑΕΙ.
Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργούνται μηχανισμοί εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης, που κρίνουν με βάση την προσαρμοστικότητα των Ιδρυμάτων στα κριτήρια αξιολόγησης και πιστοποίησης που ισχύουν στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης, όπου τη στρατηγική χαράσσει το κεφάλαιο των ιμπεριαλιστικών κρατών, σύμφωνα με τις «αναπτυξιακές» πολιτικές που επιλέγει κάθε φορά να υπηρετήσει, στο έδαφος του σκληρού ανταγωνισμού για την ανάπτυξη της κερδοφορίας και την κατάχτηση αγορών.
Τις αρμοδιότητές της η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης ασκεί μέσω του Ανώτατου Συμβουλίου και του Συμβουλίου Αξιολόγησης και Πιστοποίησης (Σ.Α.Π.).
Αρμοδιότητες Ανώτατου Συμβουλίου
Μεταξύ άλλων αναφέρονται:
α) το πρόγραμμα εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση.
β) οι προγραμματικές συμφωνίες του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με τα Α.Ε.Ι.,
γ) η ίδρυση, συγχώνευση, κατάτμηση, κατάργηση, μετονομασία των Α.Ε.Ι. και των επιμέρους ακαδημαϊκών τους μονάδων
ε) προτάσεις και μέτρα για την ενίσχυση της διεθνοποίησης των Α.Ε.Ι.
Διαβάζοντας πίσω από τις στρογγυλεμένες και άχρωμες λέξεις και προτάσεις σημειώνουμε ότι:
- Η «εθνική στρατηγική για την ανώτατη εκπαίδευση» δεν είναι άλλη από τη στρατηγική των αστικών κυβερνήσεων της Ελλάδας, στο πλαίσιο του ιεραρχικού διεθνούς καταμερισμού της εργασίας, που επιβάλλουν τα μεγάλα μονοπώλια και το «άρμα» στο οποίο είναι προσδεδεμένη η χώρα μας.
- Οι προγραμματικές συμφωνίες ΑΕΙ-υπουργείου Παιδείας είναι δεσμευτικές. Αφορούν ιδίως π.χ. την ιδιαίτερη φυσιογνωμία και αποστολή του Α.Ε.Ι., τη θέση του στον ελληνικό, ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο,… το συντονισμό των ακαδημαϊκών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων με τις αντίστοιχες εξελίξεις σε ιδρύματα του εξωτερικού και ιδιαίτερα με τις εξελίξεις και τις προοπτικές στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας (βλέπε Διακήρυξη της Μπολόνια).
- Κομβικό σημείο είναι οι συγχωνεύσεις-καταργήσεις Τμημάτων και ΑΕΙ, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι δαπάνες για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να περιορίζεται ο αριθμός των φοιτούντων σε αυτήν. Τα Ιδρύματα δε στηρίζονται οικονομικά, δεν ενισχύονται με υποδομές και προσωπικό ώστε να αναβαθμίζονται ποιοτικά, αλλά καρατομούνται.
Την πολιτική αυτή υπηρετεί και η αρμοδιότητα του Ανώτατου Συμβουλίου να εισηγείται στον υπουργό Παιδείας «την κατανομή του ετήσιου συνολικού προϋπολογισμού επιχορηγήσεων στα Α.Ε.Ι., του οποίου το 20% κατανέμεται με βάση τους δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων κάθε ιδρύματος». Κοντολογίς, το 80% της ήδη πετσοκομμένης κρατικής χρηματοδότησης καταβάλλεται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα για τα τελείως απαραίτητα -φως, νερό, τηλέφωνο- και αυτό με «αντικειμενικά κριτήρια» (π.χ. ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών ανά πρόγραμμα σπουδών, το εκτιμώμενο ετήσιο κόστος σπουδών ανά φοιτητή για κάθε πρόγραμμα σπουδών, η διάρκεια των προγραμμάτων σπουδών, το μέγεθος και η γεωγραφική διασπορά του Ιδρύματος), ενώ το υπόλοιπο 20% τίθεται υπό την αίρεση της αξιολόγησης. Αλλά ακόμα και αυτά τα «αντικειμενικά κριτήρια» μπορούν να γίνονται κάθε φορά «λάστιχο». Ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών μεταβάλλεται και το «εκτιμώμενο ετήσιο κόστος σπουδών ανά φοιτητή» υπόκειται στην αναγκαστικότητα των μνημονιακών δεσμεύσεων και της «πορείας ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας».
Είναι χαρακτηριστικό ότι «το Ανώτατο Συμβούλιο μπορεί να εισηγείται… την ολική ή μερική αναστολή της χρηματοδότησης ενός Α.Ε.Ι. αν δεν παρέχει εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος το απαιτούμενο υλικό πληροφόρησης και την απαραίτητη τεκμηρίωση για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της Αρχής».
- «Στρατηγική διεθνοποίησης» ή αλλιώς «εξωστρέφεια» των ΑΕΙ σημαίνει ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα με δίδακτρα για την απόκτηση φοιτητών-πελατών, αριθμό μελών επιστημονικού προσωπικού που επιτυγχάνουν χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας, αριθμό διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που κατέχει θέσεις στα κεντρικά όργανα διοίκησης διεθνών ακαδημαϊκών ή ερευνητικών οργανισμών ή διεθνών επιστημονικών εταιριών, αριθμό ανά καθηγητή απλών συμμετοχών σε διεθνή ανταγωνιστικά προγράμματα έρευνας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και άλλων διεθνών οργανισμών, κ.λπ.
Αρμοδιότητες Συμβουλίου Αξιολόγησης και Πιστοποίησης
Το Σ.Α.Π., μεταξύ άλλων:
Αξιολογεί τα ΑΕΙ και πιστοποιεί εάν πληρούν τα κριτήρια οργάνωσης προγραμμάτων σπουδών πρώτου, δεύτερου και τρίτου κύκλου.
Διενεργεί θεματικές αξιολογήσεις (στρατηγική διεθνοποίησης, ισότητα των φύλων, πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία, απορρόφηση των αποφοίτων στην αγορά εργασίας, διασφάλιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, ανάπτυξη προγραμμάτων ηλεκτρονικής μάθησης και δια βίου μάθησης, κ.λπ.).
Δηλαδή, το Σ.Α.Π. αποφασίζει αν ένα Πανεπιστήμιο έχει τα «φώτα» όχι μόνο να οργανώσει μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα, αλλά ακόμη και προπτυχιακά. Η αρμοδιότητα αυτή σε συνδυασμό με τα κριτήρια αξιολόγησης, που θα αναφέρουμε στη συνέχεια, οδηγεί σε λουκέτο αρκετά ΑΕΙ που δεν έχουν π.χ. «ικανό αριθμό» φοιτητών, γεγονός που εξαρτάται από τη «σύνδεση» με τις περιστασιακές ανάγκες της αγοράς εργασίας και βεβαίως από τις τορπίλες που θεσπίζει το υπουργείο Παιδείας για την είσοδο υποψηφίων στα ΑΕΙ, όπως π.χ. η Τράπεζα Θεμάτων και η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής.
Τα ΑΕΙ δεν κρίνονται από το αν η ανάπτυξη μιας επιστήμης ωφελεί τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, αλλά αν ανταποκρίνονται στην «αναπτυξιακή» πολιτική του κεφαλαίου τη δεδομένη στιγμή. Την ίδια κατεύθυνση υπηρετούν και οι «θεματικές αξιολογήσεις», π.χ. «η απορρόφηση των αποφοίτων στην αγορά εργασίας», που έχουν να κάνουν και με τις οικονομικές κρίσεις που μεγιστοποιούν τις ουρές των ανέργων.
Η δε δραστηριοποίηση ενός ΑΕΙ σε «προγράμματα κατάρτισης και διά βίου μάθησης» αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης γιατί αυτά τα προγράμματα αποφέρουν πρόσθετη χρηματοδότηση και βοηθούν το αστικό κράτος να συγκαλύπτει την ανεργία και να εξαπατά τους άνεργους με φρούδες ελπίδες ότι θα βρουν δουλειά.
Το Σ.Α.Π. ως εξωτερικός «Ράμπο», αξιολογεί και πιστοποιεί επίσης το αργότερο κάθε πέντε έτη την ποιότητα των εσωτερικών συστημάτων αξιολόγησης των ΑΕΙ.
Η «πιστοποίηση της ποιότητας» των ΑΕΙ, των επιμέρους ακαδημαϊκών μονάδων τους, των προγραμμάτων σπουδών και των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας, είναι διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης με βάση «ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια και δείκτες». Προς τούτο συγκροτούνται Επιτροπές Εξωτερικής Αξιολόγησης και Πιστοποίησης (Ε.Ε.Α.Π.), ενώ τα κριτήρια και οι δείκτες, θεσπίζονται «στο πλαίσιο, ιδίως, των κοινών αρχών και κατευθύνσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης».
Τέτοια κριτήρια είναι: α) η ακαδημαϊκή φυσιογνωμία και ο προσανατολισμός του προγράμματος σπουδών, β) η δομή και οργάνωση του προγράμματος σπουδών, γ) τα μαθησιακά αποτελέσματα, τα επιδιωκόμενα προσόντα και η ζήτησή τους στην αγορά εργασίας, δ) η ποιότητα και αποτελεσματικότητα του διδακτικού έργου, ε) η αριθμητική επάρκεια του προσωπικού, στ) η ποιότητα του ερευνητικού έργου της ακαδημαϊκής μονάδας, ζ) η σύνδεση της διδασκαλίας με την έρευνα, η) η ποιότητα των υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως οι διοικητικές υπηρεσίες, οι βιβλιοθήκες και οι υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας.
Η αναφορά στα «μαθησιακά αποτελέσματα» παραπέμπει στη σχέση μεταξύ του αριθμού των «ενεργών» φοιτητών και αυτού των «αιωνίων», στο πόσοι φοιτητές παίρνουν πτυχίο σύμφωνα με τον τυπικό χρόνο ολοκλήρωσης ενός προγράμματος σπουδών. Οι αναφορές στην «αποτελεσματικότητα» και «στα επιδιωκόμενα προσόντα και τη ζήτησή τους στην αγορά εργασίας» καθιστά τα ΑΕΙ παραρτήματα των καπιταλιστικών επιχειρήσεων.
Η απόφαση του Σ.Α.Π. για το εάν ένα ΑΕΙ πληροί τα κριτήρια ποιότητας μπορεί να είναι θετική, θετική υπό όρους ή αρνητική.
Αν εκδοθεί αρνητική απόφαση πιστοποίησης ΑΕΙ ή ακαδημαϊκής μονάδας για την οργάνωση σπουδών και των τριών κύκλων σπουδών, το Σ.Α.Π τη διαβιβάζει στο Ανώτατο Συμβούλιο προκειμένου να εισηγηθεί στον υπουργό Παιδείας την αναδιάρθρωση, συγχώνευση, κατάτμηση ή κατάργηση του Α.Ε.Ι. ή της ακαδημαϊκής μονάδας.
Αν εκδοθεί αρνητική απόφαση πιστοποίησης προγράμματος σπουδών ή εσωτερικού συστήματος διασφάλισης ποιότητας, ο υπουργός Παιδείας μπορεί με απόφασή του να περιορίσει τη χρηματοδότηση του Α.Ε.Ι. και την εισαγωγή νέων φοιτητών στο πρόγραμμα σπουδών.
Η πιστοποίηση της ποιότητας για συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών ή εσωτερικό σύστημα διασφάλισης της ποιότητας ΑΕΙ μπορεί να υποκαθίσταται από πιστοποίηση διαπιστευμένου φορέα πιστοποίησης ανώτατης εκπαίδευσης του εξωτερικού, που ορίζεται με απόφαση του Σ.Α.Π.
Αρνητική απόφαση πιστοποίησης οδηγεί είτε σε συγχωνεύσεις-καταργήσεις είτε σε περιορισμό της χρηματοδότησης. Τα σχόλια περιττεύουν.
Χρηματοδότηση ΑΕΙ
Οπως προείπαμε το 80% της εξαϋλωμένης κρατικής χρηματοδότησης δίνεται στα ΑΕΙ βάσει «αντικειμενικών κριτηρίων» (σ.σ. να πάρουμε υπόψη μας ότι και τα αποθεματικά των ΑΕΙ έχουν φαγωθεί στο πλαίσιο των Μνημονίων) και το υπόλοιπο 20% δίνεται υπό την αίρεση της αξιολόγησης, με βάση «ενδεικτικούς δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων», τους οποίους, για ξεκάρφωμα, επιλέγει το ίδιο το Πανεπιστήμιο.
Στην πραγματικότητα, το Ιδρυμα δεν έχει επιλογή, αν δε θέλει να εισπράξει αρνητική αξιολόγηση και πιστοποίηση και επομένως να αφανιστεί από τον ακαδημαϊκό χάρτη ή να υποστεί μείωση της έτσι κι αλλιώς πετσοκομμένης χρηματοδότησης.
Οι δείκτες αυτοί είναι, ιδίως, οι εξής:
♦ η ποιότητα και αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως ενδεικτικά η αριθμητική σχέση αποφοίτων προς εισερχόμενους φοιτητές,
♦ η αξιολόγηση των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών από τους φοιτητές και η πορεία επαγγελματικής απορρόφησης των αποφοίτων,
♦ η ερευνητική δραστηριότητα, όπως ενδεικτικά ο αριθμός μελών του επιστημονικού προσωπικού που επιτυγχάνουν χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας, ο αριθμός Κέντρων Αριστείας στην έρευνα και ο αριθμός διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που κατέχει θέσεις στα κεντρικά όργανα διοίκησης διεθνών ακαδημαϊκών ή ερευνητικών οργανισμών ή διεθνών επιστημονικών εταιριών,
♦ ο αριθμός δημοσιεύσεων ανά καθηγητή,
♦ ο αριθμός ανά καθηγητή απλών συμμετοχών σε διεθνή ανταγωνιστικά προγράμματα έρευνας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και άλλων διεθνών οργανισμών και ο αριθμός ανά καθηγητή συμμετοχών με συντονιστικό ρόλο σε ανταγωνιστικά προγράμματα έρευνας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και άλλων διεθνών οργανισμών.
♦ Η διεθνοποίηση, όπως ενδεικτικά ο αριθμός των αλλοδαπών φοιτητών σε αναλογία με το συνολικό αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών, των φοιτητών που φοιτούν στο ίδρυμα μέσω των ευρωπαϊκών και διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, των φοιτητών που φοιτούν στο εξωτερικό μέσω ευρωπαϊκών και διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς και ο αριθμός συμφωνιών συνεργασίας με άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ελλάδας ή του εξωτερικού.
Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι οι δείκτες «ποιότητας» που αναφέρονται στο μοντέλο αξιολόγησης των ΑΕΙ είναι αυτοί που καθορίζουν τις διεθνείς λίστες κατάταξης των Πανεπιστημίων με όρους σκληρής ανταγωνιστικότητας.
Ενα πανεπιστημιακό ίδρυμα, όμως, για να θεωρείται ίδρυμα αξιώσεων πρέπει να διαθέτει π.χ. επαρκείς κτιριακές εγκαταστάσεις, εργαστήρια, υψηλού βαθμού υλικοτεχνική υποδομή, ανάλογο σε ποιότητα και αριθμό επιστημονικό διδακτικό και βοηθητικό προσωπικό, ποιότητα σπουδών στην προώθηση της επιστήμης, έρευνα με στόχο το γενικό καλό για τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, κ.ά. και όχι να κρίνεται με βάση είτε τα βραβεία είτε το πόσο καλά «δικτυωμένο» είναι.
Η πρεμούρα της κυβέρνησης να αξιολογεί τα δημόσια πανεπιστημιακά ιδρύματα με τα κριτήρια που αναφέραμε παραπάνω και την ίδια στιγμή να προωθεί την πανεπιστημιοποίηση των κολλεγίων, τα οποία δε διαθέτουν ούτε στο ελάχιστο αυτά που απαιτούνται από τα δημόσια Ιδρύματα, αποτελεί αντίφαση εν τοις όροις. Και εδράζεται στη σταθερή απόφασή της να προωθεί με κάθε μέσο τα επιχειρηματικά συμφέροντα των εμπόρων της γνώσης.
Γιούλα Γκεσούλη
