Δεν είναι ηθοποιός που υποδύεται τον Αμλετ σε μοντέρνα παράσταση. Είναι ο τελετάρχης του… εθνικού διαλόγου για την παιδεία, που οργανώνει ο υπουργός Φίλης. Οταν ο -τροτσκιστής στα νιάτα του- Αντώνης Λιάκος βρέθηκε απέναντι σε διαμαρτυρόμενους φοιτητές και εκπαιδευτικούς και συνειδητοποίησε ότι η εναρκτήρια φιέστα δε θα κυλούσε και τόσο καλά, τους… αποστόμωσε με το… συντριπτικό επιχείρημα: «Εσείς ποιο κόμμα είστε; Αυτό που κάνετε είναι φασισμός»! Οι λαϊκοί αγώνες φασισμός! Οποία πρωτοτυπία από τον συριζαίο ομότιμο καθηγητή…
«Οσο δεν κάνουμε μεταρρυθμίσεις τόσο πιο άγρια και καταστροφικά θα έλθουν οι αλλαγές και θα εμπορευματοποιήσουν το σύνολο της εκπαίδευσης». Αρα, εφόσον «διαπιστώνουμε μια ριζική αλλαγή της αντίληψης για την εκπαίδευση (στην Ευρώπη)», που «από εκπαιδευτικό αγαθό γίνεται υπηρεσία στην τροχιά της προσφοράς και της ζήτησης» και εφόσον «θα πρέπει επίσης να έχουμε συνείδηση ότι η κυβέρνηση είναι εξαναγκασμένη να παίρνει υπόψη της δεσμεύσεις που προέρχονται από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ, και από τις μνημονιακές υποχρεώσεις», καλό είναι να κάνουμε από τώρα ελεγχόμενες αλλαγές, ιδιωτικοποιώντας πλευρές της λειτουργίας του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να αποφύγουμε τα χειρότερα, να το διασώσουμε από τη συνολική εμπορευματοποίησή του.
Η παραπάνω «τετράγωνη» λογική ανήκει στον πρόεδρο της επιτροπής διαλόγου για την Παιδεία, Αντώνη Λιάκο. Το επιχείρημά του μοιάζει με αυτό που ισχυρίζονται οι σφαγείς του Ασφαλιστικού: αν δε τσακίσουμε τις συντάξεις, θα έρθει μέρα που δεν θα παίρνουμε καθόλου σύνταξη!
Είναι φυσικό ο Αντώνης Λιάκος -και βεβαίως οι συριζαίοι που τον έχρισαν επικεφαλής της επιτροπής διαλόγου- να διακατέχεται από μια τέτοια λογική, από τη στιγμή που έχει αναλάβει να διαχειριστεί εν πλήρη συνειδήσει (προς όφελος του συστήματος) την εκρηκτική κατάσταση στο δημόσιο σχολείο, σε μια περίοδο όπου «όπως γίνεται σε κάθε μεγάλο κοινωνικό μετασχηματισμό, κάθε κοινωνική ομάδα προσπαθεί να επωφεληθεί περισσότερο – και πράγματι ο καπιταλισμός βρίσκει ευκαιρία και προσπαθεί να διεισδύσει σε όλους τους πόρους της κοινωνίας και να μετατρέψει τα πάντα σε εμπόρευμα».
Γι' αυτό, όπως λέει «σε μια εποχή γεμάτη κινδύνους, που δεν ξέρεις ποια καταστροφή έρχεται και από πού, δεν βαδίζεις με σημαία ''όχι σε όλα'', ''αντίσταση και πάλη'', αλλά την ανθεκτικότητα. Μια εκπαίδευση ανθεκτικότητας για δύσκολους καιρούς».
Τα παραπάνω, ισχυρίζεται ο Αντώνης Λιάκος σε συνέντευξη που έδωσε στην «Εφημερίδα των Συντακτών».
Και περιέγραψε σε αδρές γραμμές τις αλλαγές που θα επιφέρει η συριζαίικη «μεταρρύθμιση» στην εκπαίδευση:
♦ «Το σχολείο πρέπει να αποκτήσει αυτονομία, προσωπικότητα, να απογαλακτιστεί από την ιεραρχία και το υπουργείο, να περάσει από τη συμμόρφωση στο αναλυτικό πρόγραμμα στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών πρακτικών με υπευθυνότητα και λογοδοσία. Να μη λειτουργεί ως εμφύτευμα στον κοινωνικό χώρο, αλλά ως μέρος ενός τοπικού δικτύου».
Καταρχάς είναι ανόητο να πιστέψουμε ότι το υπουργείο Παιδείας και συνεπώς η κυβέρνηση, άρα και το αστικό σύστημα τα συμφέροντα του οποίου αυτή υπηρετεί, θα παραιτηθεί από τον έλεγχο του σχολείου, αφού αυτό αποτελεί βασικό πυλώνα των μηχανισμών αναπαραγωγής του συστήματος.
Εκείνο που λέει ο Λιάκος, καλυμμένα, είναι αυτό που ισχυρίζονται κατά καιρούς όλοι οι νεοφιλελεύθερης κοπής υπουργοί Παιδείας: Τα αναλυτικά προγράμματα να ελέγχονται ως προς τον βασικό κορμό τους από το υπουργείο και ένα μέρος τους να διαμορφώνεται από τις «τοπικές κοινωνίες», στις οποίες ανήκει κάθε σχολείο, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Κοντολογίς, οι δήμοι, οι επιχειρήσεις, οι τοπικοί σύλλογοι, κ.λπ. να μπορούν να επηρεάζουν ένα μέρος του αναλυτικού προγράμματος (ένα 10% έλεγε η Διαμαντοπούλου), προσβλέποντας στη διαμόρφωση κατάλληλου, για τα ιδιαίτερα τοπικά συμφέροντα, μελλοντικού εργατικού δυναμικού.
Το αποτέλεσμα θα είναι η κατηγοριοποίηση σχολείων και μαθητών. Σε αντάλλαγμα όλοι αυτοί θα προσφέρουν στα σχολεία της περιοχής τους οικονομικούς πόρους, καλύπτοντας μέρος της χρηματοδότησης, που ως τώρα ήταν υποχρεωμένο να παράσχει το κράτος.
Η δε «λογοδοσία» στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών πρακτικών παραπέμπει στον έλεγχο από την κεντρική διοίκηση, ώστε να μην υπάρχουν παρασπονδίες που έρχονται κόντρα με τα συμφέροντα συνολικά του συστήματος, αλλά και στην αξιολόγηση τελικά των σχολικών μονάδων, μέτρο που έρχεται και επανέρχεται μετ' επιτάσεως τελευταία από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας.
♦ «Χρειάζεται επίσης να αναδείξουμε το παράδειγμα δασκάλων και καθηγητών που κάνουν εμπνευσμένα πράγματα. Σε μια εποχή απεραντοσύνης και μεταβολής των γνώσεων, ο δάσκαλος καθοδηγεί τους μαθητές στη γνωσιακή διαδικασία. Οι δεξιότητες έρευνας σημαίνουν επίσης γνώσεις.
Ο Μάο δεν έλεγε ότι αντί να δίνουμε στον φτωχό ένα ψάρι καλύτερα να του μάθουμε πώς να ψαρεύει; Από πού προκύπτει ότι το «μαθαίνω πώς να μαθαίνω» είναι κι αυτό νεοφιλελεύθερης κοπής;».
Η λογοδοσία-αξιολόγηση μαζί με την «αριστεία» είναι το πιστεύω του Αντώνη Λιάκου και αυτό θα επιχειρήσει να επιβάλει στην εκπαίδευση.
Και αυτός, όπως και η φράου Αννα, που το είχε κάνει σημαία της μεταρρύθμισής της, του «νέου σχολείου», αποθεώνει το «μαθαίνω πώς να μαθαίνω». Μια αντίληψη, δηλαδή χρησιμοθηρική της γνώσης, που λέει ότι ανάμεσα στην πλημμυρίδα των πληροφοριών, πρέπει να εξασκήσουμε τον μαθητή να ανακαλύπτει και να αφομοιώνει μόνο αυτή που θα του είναι χρήσιμη. Η άποψη αυτή καμιά σχέση δεν έχει με την απόρριψη της πρακτικής του βομβαρδισμού των μαθητών με αμέτρητες πληροφορίες ούτε με την αναγκαιότητα της ολόπλευρης μόρφωσης, που βασίζεται πάνω στην αναλυτικο-συνθετική μέθοδο και το πείραμα, και που, βεβαίως, δεν είναι αποσπασμένη από την χωρίς εκμεταλλευτικές σχέσεις κοινωνική πραγματικότητα, την οποία καλείται να υπηρετήσει.
♦ «Κοινό θέμα στους διαλόγους για την εκπαίδευση, από το 1985 που έχει επισημανθεί το πρόβλημα της νέκρωσης του Λυκείου και της φροντιστηριοποίησης της γνώσης.
Γιατί δεν μπορεί να λυθεί; Τι το εμποδίζει; Το ζήτημα είναι τεχνικό ή ταξικό; ρωτούν πολλοί. Γιατί δεν γίνονται πρωτοσέλιδα οι εξετάσεις στο εξωτερικό; Γιατί εκεί ο κοινωνικός διαχωρισμός αρχίζει από πολύ πρώιμη ηλικία, όταν τα παιδιά μπαίνουν σε μια εκπαίδευση διώροφη ή τριώροφη, χωρίς να περιμένουν αυτό να συμβεί στα 18.
Εδώ υποτίθεται ότι έως τα 18 δίδονται ευκαιρίες. Σωστό είναι, αλλά το τίμημα είναι η ματαίωση μιας ολόκληρης εκπαιδευτικής βαθμίδας, χωρίς να αποφευχθεί ο διαχωρισμός. Αυτά πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε με τολμηρό ρεαλισμό.
Αυτό που προς το παρόν μπορώ να πω είναι ότι στα τμήματα όπου η ζήτηση είναι μικρότερη ή ίση με την προσφορά δεν χρειάζονται εξετάσεις.
Στις λίγες σχολές όπου η ζήτηση είναι μεγαλύτερη, π.χ. στη Νομική ή στην Ιατρική, η σχέση ζήτησης-προσφοράς είναι 3:1. Εκεί μπορεί να υπάρξει μια λίστα προτεραιότητας και θα δούμε ποια θα είναι τα πρόσθετα κριτήρια που θα περιλαμβάνει.
Προσωπικά, θα θεωρούσα χρήσιμο η γλωσσομάθεια να είναι ένα κριτήριο, αλλά αυτά είναι αντικείμενο διαλόγου.
Εκείνο πάντως που πρέπει να γίνει προϋπόθεση εισόδου σε όλες τις σχολές είναι ένα αναβαθμισμένο ισχυρό απολυτήριο Λυκείου, το οποίο θα λειτουργεί ως κατώφλι για οποιονδήποτε προορισμό.
Αλλά για να λειτουργήσει ανθεκτικά το σύστημα της εθνικής παιδείας και να αντέξει στον χρόνο, χρειάζεται μια αναβαθμισμένη και επανασχεδιασμένη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία δεν λειτουργεί ως η πίσω αυλή του εκπαιδευτικού συστήματος.
Εδώ είναι το μεγάλο ερώτημα. Θα πρέπει να δούμε το πρόβλημα συνολικά και ολιστικά: από το ΕΠΑΛ και τα ΙΕΚ ως τα ΤΕΙ και το Πολυτεχνείο. Κάθετα και οριζόντια.
Είναι ένα καινούργιο πρόβλημα για την Ελλάδα και θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε σε στενή σύνδεση με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας. Δύσκολα ζητήματα, αλλά γι’ αυτό ο διάλογος».
Ο Αντώνης Λιάκος φαίνεται σαν να προβληματίζεται ανάμεσα στο «σωστό» που είναι η φοίτηση ως τα 18 σε έναν τύπο σχολείου, γιατί ως τότε ο νέος δεν έχει κατασταλάξει στις επιλογές του και σ' ένα σύστημα που επιτρέπει τον διαχωρισμό από νωρίς. Στην πραγματικότητα επιλέγει χωρίς αναστολές «τον τολμηρό ρεαλισμό», δηλαδή τον διαχωρισμό των μαθητών από νωρίς σε πατρίκιους και πληβείους. Εξ ου και τάσσεται υπέρ μιας ακόμη αναμόρφωσης της λεγόμενης τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης εκ βάθρων έτσι που αυτή να στολιστεί με ψευτοφτιασιδώματα και να γίνει ελκυστική για τα παιδιά της εργατικής τάξης και των χαμηλών λαϊκών στρωμάτων, αποτελώντας προνομιακό χώρο φοίτησης γι' αυτούς τους νέους.
Το πρόβλημα είναι βαθύτατα ταξικό κι ας μην μπαίνει στον κόπο ο Λιάκος να τοποθετηθεί ξεκάθαρα. Η ύπαρξη δυο τύπων Λυκείων, η αγωνιώδης προσπάθεια όλων των αστικών κυβερνήσεων στην Ελλάδα να στρέψουν την εργατική νεολαία στην τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση, καμιά σχέση δεν έχουν με την αναπτυξιακή δομή της ψωροκώσταινας, όπως γίνεται στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Μόνος πόθος της αστικής τάξης ήταν και είναι ο έλεγχος της ροής προς τα πανεπιστήμια, το τσάκισμα της τάσης της ελληνικής εργαζόμενης κοινωνίας για πανεπιστημιακή μόρφωση, μέσω της οποίας αυτή ευελπιστούσε και πετύχαινε σε ένα βαθμό να βελτιώσει το κοινωνικό της status. Η διαμόρφωση του «στρατού της κοινωνικής ανατροπής», όμως, είναι ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του συστήματος και αυτό η αστική τάξη θέλει με κάθε τρόπο να αποτρέψει.
Ποια μορφή τελικά θα πάρει το «νέο Λύκειο» των συριζαίων και πώς θα γίνεται η επιλογή για την τριτοβάθμια εκπαίδευση μένει να το δούμε. Εκείνο που επιβεβαιώνει ο Αντώνης Λιάκος από τώρα είναι ότι: 1) Θα υπάρχει ένα «αναβαθμισμένο ισχυρό απολυτήριο Λυκείου, κατώφλι για οποιονδήποτε προορισμό», άρα νέες αξιολογικές κρίσεις, ίσως πανελλαδικού τύπου εξετάσεις στις τάξεις του Λυκείου. 2) Στα Τμήματα χαμηλής ζήτησης, που προορίζονται για τους πληβείους, δεν θα υπάρχουν εξετάσεις. Αλλωστε αυτές θα έχουν μεταφερθεί νωρίτερα μέσα στο ίδιο το Λύκειο. Στα περιζήτητα Τμήματα και Σχολές (π.χ. Νομική, Ιατρική, Πολυτεχνεία, κ.λπ.) θα υπάρχουν «πρόσθετα κριτήρια» (ίσως εξετάσεις, βαθμολογία σε κάποια μαθήματα, συνέντευξη, κ.λπ.).
Βεβαίως, όλα αυτά έχουν άμεσο δημοσιονομικό κόστος, γι' αυτό τελικά κρατούμε μικρό καλάθι ως προς τους οραματισμούς του Λιάκου.
♦ «Είναι μύθος ότι το πτυχίο αρκεί για μια οποιαδήποτε σταδιοδρομία χωρίς μια προηγούμενη μαθητεία και εξειδίκευση. Μόνο στα καθηγητικά επαγγέλματα συμβαίνει αυτό.
Πόσο προετοιμασμένοι είναι οι νέοι καθηγητές/τριες με το πτυχίο της ειδικότητάς τους να αντιμετωπίσουν τα δύσκολα προβλήματα του σύγχρονου σχολείου;
…Το πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας είναι εντελώς ανεπαρκές. Εξάλλου, με το πλήθος των ειδικοτήτων κανείς δεν διδάσκει μόνο ό,τι διδάχτηκε στο πανεπιστήμιο.
Αρα οι πολλές ειδικότητες θα πρέπει να ωσμωθούν, να ομαδοποιηθούν σε μια προοπτική κοινών πεδίων, όχι ως συγκόλληση, αλλά σε ένα μετα-επίπεδο γνώσης.
Αναφορικά με την επανεκπαίδευση, καθώς οι γνώσεις ανανεώνονται κάθε πέντε-δέκα χρόνια, η επιτροπή συζητά ένα ευέλικτο σύστημα επανεκπαίδευσης εντός και εκτός σχολικής ζώνης, αλλά και τη δυνατότητα περιοδικής επιστροφής στα πανεπιστημιακά έδρανα.
Επανεκπαίδευση υψηλού επιπέδου, από ερευνητές, νέους επιστήμονες με φρέσκια γνώση, όχι κονσέρβα».
Τα περί μετεκπαίδευσης πανεπιστημιακού τύπου των εκπαιδευτικών τ' ακούμε βερεσέ, όταν τα τελευταία χρόνια έχει καταργηθεί ακόμη και η μετεκπαίδευση των δασκάλων-νηπιαγωγών στα διδασκαλεία (Μαράσλειο, κ.λπ.). Επειτα όλα αυτά απαιτούν χρηματοδότηση και πρόσθετους διορισμούς αναπληρωτών, αν υποθέσουμε ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αποσπώνται εξ ολοκλήρου από την εργασία τους, προκειμένου να αφοσιωθούν απερίσπαστοι στην εκπαίδευσή τους πάνω στα νέα δεδομένα της παιδαγωγικής επιστήμης και του επιστημονικού τους αντικειμένου.
Απ' ό,τι φαίνεται θα καταλήξουμε και πάλι, στην καλύτερη περίπτωση, στις ταχύρυθμες άρπα-κόλλα επιμορφώσεις, για τα μάτια και μόνο.
♦ «Τα πανεπιστήμια είναι χτισμένα ως επί το πλείστον ευκαιριακά, σαν τα αυθαίρετα και χωρίς σχέδιο σπίτια… Πανεπιστημιακά τμήματα και ΤΕΙ φυτεμένα εική και ως έτυχε, στη λογική του ‘80 κάθε πόλη και πανεπιστήμιο, κάθε χωριό και τμήμα.
Δεν θέλει ένα συμμάζεμα όλο αυτό; Εκτός τούτου, μέσα στο πανεπιστήμιο δεν πρέπει να υπάρχει κινητικότητα των φοιτητών, δυνατότητα συνδυασμού ειδικοτήτων στο πτυχίο, κύριας και δευτερεύουσας ειδικότητας κ.ο.κ.;…
Αυτού του τύπου η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να αντέξει σε μεγάλες μεταβολές και δύσκολους καιρούς. Αν δεν αλλάξει, θα αποσυντεθεί. Οι προτάσεις μας εδώ αφορούν τόσο την αναμόρφωση του χάρτη όσο και τη δημιουργία κοινού χώρου έρευνας και εκπαίδευσης, γιατί και στην έρευνα έχουν δρομολογηθεί μεγάλες αλλαγές».
Ο Αντώνης Λιάκος προαναγγέλλει νέο «σχέδιο Αθηνά». Είμαστε σίγουροι ότι ο «εξορθολογισμός» του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει ως στόχο όχι τόσο τη διόρθωση των παραλογισμών στην ίδρυση τμημάτων χωρίς ουσιαστικό αντικείμενο, μόνο και μόνο για να εξυπηρετηθούν κομματικά, ψηφοθηρικά ή συντεχνιακά συμφέροντα. Γιατί τα πάντα κινούνται και πάλι σ' αυτό το σαθρό έδαφος, το οποίο οι συριζαίοι δεν αμφισβητούν, εξ ου και το έχουν αποδείξει με την έως τώρα πολιτική τους σε όλα τα επίπεδα. Αντίθετα, κύριος σκοπός θα είναι η δραματική συρρίκνωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με στόχο την ανακοπή της ροής προς αυτήν των λαϊκών στρωμάτων και ο δραστικός περιορισμός της δημόσιας χρηματοδότησης.
Προαναγγέλλει επίσης τα πτυχία πολλών ταχυτήτων, απόρροια της «κινητικότητας» των φοιτητών, των ατομικών δηλαδή διαδρομών μέσα στην ίδια τη Σχολή. Μοχλός θα είναι οι πιστωτικές μονάδες, καθώς ορίζει η κακόφημη Μπολόνια. Ως αποτέλεσμα θα έχουμε τη διάσπαση της ενότητας της επιστήμης και τελικά την υποβάθμιση των σπουδών.
♦ Υπάρχει ανάγκη «εξεύρεσης πρόσθετων πόρων, όσο επίσης και εξοικονόμησης πόρων».
«Οικονομική αιμορραγία των συγγραμμάτων: Γιατί να μη γίνουν ηλεκτρονικοί φάκελοι διαθέσιμοι στους φοιτητές; Μια ηλεκτρονική πλατφόρμα ελεύθερης πρόσβασης είναι απείρως οικονομικότερη από την εκτύπωση εκατοντάδων χιλιάδων τόμων.
…Γιατί δεν αξιοποιείται, λ.χ., ο χώρος της Πανεπιστημιούπολης στου Ζωγράφου με τις σχολές να γίνονται συνεδριακά κέντρα, με μια ζώνη καταστημάτων, κινηματογράφων, εστιατορίων, χώρων άθλησης και αναψυχής;
Δεν θα κάλυπταν μέρος των εξόδων τους σχολικές εγκαταστάσεις παραθαλάσσιων ή ορεινών περιοχών ή οι φοιτητικές εστίες, αν λειτουργούσαν ως κατασκηνώσεις ή ως hostel νέων Ιούλιο και Αύγουστο; Γιατί όχι θερινοί κινηματογράφοι και άλλες εκδηλώσεις που θα απέφεραν χρήματα στα σχολεία;
Δεν λύνουν προφανώς το πρόβλημα όλα αυτά, αλλά η εξοικονόμηση πόρων και η εκμετάλλευση πόρων που σχολάζουν, αλλάζουν νοοτροπίες και κάνουν τους ανθρώπους ευρηματικούς.
Τα Πανεπιστήμια πρέπει να αποκτήσουν τον έλεγχο της διαχείρισης των οικονομικών τους ροών συνολικά και με υπευθυνότητα.
Και δεν είναι μόνο αυτά. Πρέπει να αλλάξουν όψη, να γίνουν φιλικά και να προσφέρουν τους χώρους τους για συμμετοχικές πρωτοβουλίες, να σταματήσουν να μοιάζουν με εγκαταλειμμένα εργοστάσια που σταμάτησαν να παράγουν».
Στο όνομα της «εξεύρεσης πόρων» και της «εξοικονόμησης πόρων», ο πρόεδρος της επιτροπής διαλόγου ανακοινώνει πως θα καταργηθούν τα πανεπιστημιακά συγγράμματα και θα αντικατασταθούν από το ηλεκτρονικό σύγγραμμα (νόμος Διαμαντοπούλου).Οπως επίσης δηλώνει ότι το Πανεπιστήμιο θα πρέπει να μάθει να ζει διαχειριζόμενο το ίδιο αποκλειστικά τα «του οίκου του». Τούτο, σε περιόδους δραματικά μειωμένης κρατικής χρηματοδότησης, σημαίνει οικονομική ασφυξία των Ιδρυμάτων.
Και συνδυάζει ξεδιάντροπα την παροχή επιστημονικής γνώσης, τη μορφωτική διαδικασία σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες με εμπορικές δραστηριότητες που θα πραγματοποιούνται στους χώρους εκπαίδευσης από ιδιώτες και μη, προκειμένου να εξοικονομούνται πόροι «από τρίτους».
Το σχολείο και το πανεπιστήμιο-επιχειρηματικό κέντρο παίρνει σάρκα και οστά, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενό του αλλά και ως προς τη μορφή του.
Πουθενά, ούτε για τα μάτια, δεν γίνεται αναφορά στην αύξηση των δαπανών για τη δημόσια εκπαίδευση.
