Οι μάζες στάθηκαν στο ύψος τους απέναντι στην πρόκληση και μέσα από αυτή την “ήττα” σφυρηλάτησαν ένα κρίκο στην αλυσίδα των ιστορικών ηττών, που είναι το καμάρι και η δύναμη του διεθνούς σοσιαλισμού. Οι μελλοντικές νίκες θα ξεπηδήσουν από αυτές τις “ήττες”.
Ρόζα Λούξεμπουργκ (15.1.1919, λίγο προτού την δολοφονήσουν)
«Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυρανίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα – ΕΑΜ». Τα λόγια στο πανό που κρατούσαν οι μαυροφορεμένες ΕΠΟΝίτισσες, μια μέρα μετά τη «ματωμένη Κυριακή» της 3ης Δεκέμβρη του ‘44, σφράγισαν ανεξίτηλα την ελληνική Ιστορία και θα διατηρούν την επικαιρότητά τους όσο στην Ελλάδα θα υπάρχει καπιταλισμός.
Στις 3 Δεκέμβρη του 1944, τα πολυβόλα του Σκόμπι και της δωσιλογικής αστυνομίας, με την άδεια της νεο-δωσιλογικής κυβέρνησης του Γεώργιου Παπανδρέου, μακέλεψαν την ειρηνική διαδήλωση του ΕΑΜ, βάζοντας μπροστά στους κομμουνιστές και τους εαμίτες το δίλημμα: ή τις αλυσίδες ή τα όπλα. Τα λόγια στο πανό δεν ήταν λόγια του αέρα. Ο κόσμος του ΕΑΜ, η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, τα είχε κάνει πράξη στα χρόνια της ναζιφασιστικής κατοχής, που προηγήθηκαν. Τα ξανάκανε πράξη τον Δεκέμβρη, και ένα χρόνο μετά, στο νέο ένοπλο αγώνα του 1946-49. Αυτό το μήνυμα είναι εκείνο που πρέπει να κρατήσουμε ως πρώτη και βασική παρακαταθήκη. Τα υπόλοιπα έπονται.
Επί 33 μέρες, ο ανθός της εργατικής τάξης και της νεολαίας στην Αθήνα και τον Πειραιά, με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές, έδωσε έναν άνισο αγώνα. Το Α’ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ με 6.500 άνδρες και η ΙΙ Μεραρχία με 3.500 άνδρες αντιμετώπισαν 60.000 άγγλους στρατιώτες, με 80 αεροπλάνα, 200 τανκ, πολυβόλα και όλμους, υποστηριζόμενους από πολεμικά πλοία που κανονιοβολούσαν τις ΕΛΑΣίτικες θέσεις, συν 6.000 στρατιώτες της Ορεινής Ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου, συν τους Χωροφύλακες και τους Χίτες, συν 12.000 Ταγματασφαλίτες, που οι Αγγλοι τους έντυσαν με δικές τους στολές εντάσσοντάς τους και επίσημα στον «εθνικό κορμό» της ελληνικής αστικής τάξης, από τον οποίο ουδέποτε είχαν αποκοπεί.
Οι κομμουνιστές πιστώνονται την καθοδήγηση και αυτού του ηρωικού αγώνα, όπως και της αντικατοχικής αντίστασης που είχε προηγηθεί. Οι κομμουνιστές χρεώνονται και τα λάθη που έγιναν πριν από τον Δεκέμβρη και δεν επέτρεψαν στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ να μετατρέψουν σε στρατιωτική νίκη την πολιτική ηγεμονία που είχαν στον ελληνικό λαό. Είναι γνωστά τα σημαντικότερα απ’ αυτά τα λάθη, που επέτρεψαν στους Αγγλους και την ελληνική αστική κλίκα να βάλουν πόδι στην απελευθερωμένη από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Ελλάδα, χωρίς να υπάρχει στρατιωτικός λόγος (οι Γερμανοί είχαν ήδη αποχωρήσει).
Μια οπορτουνιστική αντίληψη του συμμαχικού αγώνα οδήγησε στη συμφωνία της Καζέρτα, με την οποία ο στρατηγός Σκόμπι οριζόταν διοικητής όλων των στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα (και του ΕΛΑΣ), και στη συμφωνία του Λιβάνου, με την οποία αναγνωρίστηκε η κυβέρνηση Παπανδρέου. Η ηγεσία του ΚΚΕ δε στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Δεν μπόρεσε να αντιληφθεί το βρόμικο παιχνίδι που έπαιζε στο κόμμα ο στρατολογημένος από τους Αγγλους Γ. Σιάντος. Δεν είχε τα εφόδια να εφαρμόσει το πρόγραμμα του κόμματος στις συνθήκες της Κατοχής, όταν είχε κατακτήσει την πολιτική ηγεμονία και οι αστικές πολιτικές δυνάμεις είτε είχαν εγκαταλείψει τη χώρα παρασιτώντας δίπλα στους άγγλους πάτρονές τους στο Κάιρο, είτε είχαν μετατραπεί σε Κουΐσλινγκ.
Αντίθετα από το απροετοίμαστο για την «τελική έφοδο» ΚΚΕ, οι αστικές δυνάμεις και ιδιαίτερα οι Αγγλοι επέδειξαν διορατικότητα και συνέπεια. Μετά τη μάχη του Στάλινγκραντ, που γύρισε τη ροή του πολέμου υπέρ των Σοβιετικών, ο Τσόρτσιλ αντιλήφθηκε πως δεν πρέπει με τίποτα να χάσει την Ελλάδα με την εξαιρετικά στρατηγική για τα αγγλικά συμφέροντα θέση στη Μεσόγειο. Και εφάρμοσε αδίστακτα το σχέδιό του, ματοκυλώντας τον ελληνικό λαό. Να φερθείτε σα να βρίσκεστε σε χώρα υπό κατοχή ήταν η εντολή στα στρατεύματα που μετέφερε από την Ιταλία, χωρίς να υπάρχει κανένας στρατιωτικός λόγος. Η πρώτη κίνηση του Σκόμπι ήταν να διατάξει τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, και του Παπανδρέου να διατάξει τον αφοπλισμό της Εθνικής Πολιτοφυλακής. Κι όταν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ αντέδρασαν, εξαγγέλλοντας γενική απεργία και πραγματοποιώντας το άοπλο συλλαλητήριο της 3ης Δεκέμβρη, στο οποίο πήρε μέρος πάνω από μισό εκατομμύριο λαού, η εντολή των Σκόμπι-Παπανδρέου, την οποία υλοποίησε ο αρχιμπάτσος Εβερτ, ήταν ν’ ανοίξουν πυρ στο ψαχνό.
Εδώ και πολλά χρόνια κυριαρχούν δυο προσεγγίσεις. Από μια η αφήγηση των αστικών δυνάμεων, που μιλά για «κομμουνιστική ανταρσία», και από την άλλη η λαθολογία και η αριστερίστικη-βολονταριστική προσέγγιση, που γίνεται με πλήρη απόσπαση από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, αλλά και από το στάδιο ανάπτυξης που περνούσε το ΚΚΕ, ένα νεαρό επαναστατικό κόμμα που ξαφνικά «βρέθηκε» να έχει την εμπιστοσύνη της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.
Για μας τα λάθη του ΚΚΕ, ακόμη και τα πιο σοβαρά, ήταν λάθη ανάπτυξης ενός επαναστατικού κόμματος. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, ένας κομμουνιστής ηγέτης διεθνούς βεληνεκούς, επιστρέφοντας από το Νταχάου εντόπισε αυτά τα λάθη και μέσα σ’ ένα χρόνο κατάφερε να ανασυγκροτήσει το χτυπημένο από την ήττα κόμμα, να κρατήσει την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού και να προχωρήσει με κοινωνική και πολιτική νομιμοποίηση στο δεύτερο ένοπλο αγώνα. Αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη για το ότι το ΚΚΕ δεν είχε χάσει τον επαναστατικό του χαρακτήρα. Αυτόν τον έχασε μετά το αναθεωρητικό πραξικόπημα του ‘56. Οσο για τους κάπηλους του Περισσού, αυτοί προσπαθούν να μακιγιάρουν την αστική πολιτική τους πίσω από μια τροτσκιστική πολεμική στην τακτική του ΚΚΕ (αλλά και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος) για όλη την ιστορική περίοδο των δεκαετιών του ’30 και του ’40! Οι δεξιοί παριστάνουν τους αριστερούς!
Ιδού μικρά δείγματα από την ανελέητη κριτική που ήξερε να κάνει στα λάθη του το επαναστατικό ΚΚΕ:
«Παρά την ηρωική πάλη του λαού στην Αθήνα και στον Πειραιά, όλος ο αγώνας ήταν μια πολιτικά απροετοίμαστη και στρατιωτικά πρόχειρη και σπασμωδική προσπάθεια, που έφερε στην ήττα. Γεγονός που πρέπει να μάθει σήμερα το κόμμα, είναι ότι το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ δεν προείδε, δεν προετοίμασε, δεν οργάνωσε και δε διεύθυνε τη μάχη του Δεκέμβρη. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ ανέχτηκε κατά τρόπο απαράδεχτο και ακατανόητο τη μονοπωλιακή διαχείριση του Δεκέμβρη από το Γ. Σιάντο. […] Αυτά όλα μόνο σαν προδοσία μπορούν να χαρακτηριστούν. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ έμενε ξένο και αμέτοχο απ’ όλ’ αυτά, που ούτε και κατοπινά τα συζήτησε, ούτε τα καταδίκασε, όπως δε συζήτησε ούτε καταδίκασε την άλλη προδοσία, τη συμφωνία της Γκαζέρτας». Νίκος Ζαχαριάδης, Δέκα χρόνια πάλης, 1950.
«Δε χρειάζεται να σταθούμε εδώ πολύ στη λαθεμένη γραμμή στην πρώτη κατοχή. Βασική διαπίστωση είναι τούτη: Είχαμε στην περίοδο εκείνη πλήρη ολοκληρωτική υποταγή στους άγγλους ιμπεριαλιστές. Την υποταγή αυτή την εφάρμοζε συνειδητά ο Σιάντος. Εχουμε τώρα αρκετά στοιχεία, ώστε να μπορούμε να το πούμε στη Συνδιάσκεψη. Και την υποταγή αυτή την αποδέχτηκε όλη η καθοδήγηση του ΚΚΕ. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Παρά το γεγονός ότι μπορούσαμε να νικήσουμε, η λαθεμένη πολιτική μας μας έφερε στην ήττα, στη συνθηκολόγηση της Βάρκιζας, στη νίκη των Αγγλων. Αυτά σχετικά με την πρώτη κατοχή». Ν. Ζαχαριάδης, Εισήγηση στην 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, 1950.
Είναι σωστό ότι λαός χωρίς μνήμη είναι λαός χωρίς μέλλον. Εξίσου σωστό, όμως, είναι πως κανένα επαναστατικό κίνημα δεν μπορεί να ζήσει μόνο με την ιστορία του. Η ιστορία γίνεται προωθητική δύναμη όταν τροφοδοτεί με την εμπειρία της την κίνηση προς τα μπρος. Οταν οδηγεί σε θεωρητικές γενικεύσεις που τροφοδοτούν τη στρατηγική και την τακτική. Απ’ αυτή την άποψη, ο Κόκκινος Δεκέμβρης του ’44, ως ο κόμβος που συνέδεσε την εποποιία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μ’ αυτήν του ΔΣΕ, θα τροφοδοτεί πάντοτε την επαναστατική σκέψη.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 3 Δεκέμβρη του 2021.
