152 χρόνια έχουν περάσει από την Παρισινή Κομμούνα και το γεγονός ακόμα δεν έχει σβήσει από τη μνήμη των κομμουνιστών και του προλεταριάτου. Παρά τη σύντομη διάρκειά της (72 μέρες) η Κομμούνα άφησε πίσω της πλούσια κληρονομιά για το επαναστατικό εργατικό κίνημα.
Η εξέγερση της Κομμούνας ήταν ένα αυθόρμητο γεγονός. Δεν προετοιμάστηκε από κάποια πολιτική οργάνωση. Μια σειρά γεγονότων οδήγησαν στο ξέσπασμά της.Πρώτα απ’ όλα, ο γαλλογερμανικός πόλεμος και οι διαρκείς ήττες του γαλλικού στρατού, που δημιουργούσαν οικονομική και κοινωνική αστάθεια. Μια κυβέρνηση εμφανώς ανίκανη και μια Εθνοσυνέλευση με αντιδραστική σύνθεση, που ανησυχούσε ακόμα και τμήμα από τα αστικά και μικροαστικά στρώματα. Αυτά, σε συνδυασμό με την όλο και αυξανόμενη φτώχεια και ανεργία των λαϊκών μαζών, οδήγησαν στην επανάσταση στις 18 του Μάρτη.
Ηταν η πρώτη φορά που η εργατική τάξη πήρε την εξουσία στα χέρια της. Ηταν η πρώτη φορά που η εξουσία δεν ήταν στα χέρια των καπιταλιστών, των γαιοκτημόνων και πάσης φύσεως εκμεταλλευτών.Στην αρχή, βέβαια, το κίνημα είχε μια σχετική ασάφεια.Υπήρχε στήριξη, αρχικά, από το μικροαστικό στοιχείο που έβλεπε την επικείμενη οικονομική καταστροφή του, συμμετείχαν και κάποιοι αστοί δημοκράτες που προσέβλεπαν σε μια πιο προοδευτική (σε αστικά πάντα πλαίσια) Εθνοσυνέλευση και σε μια «πατριωτική» νίκη στον πόλεμο με τη Γερμανία. Πολύ γρήγορα, όμως, τα στρώματα αυτά οπισθοχώρησαν.
Η εργατική ηγεμονία ξεχώρισε από την αρχή. Οι εργάτες, μπολιασμένοι με τη διεθνιστική εργατική προπαγάνδα, κινήθηκαν με μια σειρά μέτρων προς μια σοσιαλιστική κατεύθυνση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την εμφανή επικείμενη ήττα της Κομμούνας, οδήγησε πολύ γρήγορα τα δημοκρατικά αστικά και μικροαστικά στρώματα σε απομάκρυνση από το κίνημα των Κομμουνάρων.Μόνο η εργατική τάξη έμεινε συνεπής ως το τέλος στην Κομμούνα. Η αυλαία της οποίας έκλεισε στις 21 Μάη, όταν ηττήθηκαν και οι τελευταίοι Κομμουνάροι που κρατούσαν αντίσταση. Ακολούθησε όργιο τρομοκρατίας με δεκάδες χιλιάδες εκτελέσεις, φυλακίσεις και εξορίες.
Η πείρα της Κομμούνας εμπλούτισε τη μαρξιστική σκέψη και την πήγε βήματα μπροστά. Πρώτον, έδειξε ξεκάθαρα την αναγκαιότητα της καταστροφής του προηγούμενου κρατικού μηχανισμού. Οτι δηλαδή η εργατική τάξη, όπως έγραψε και ο Μαρξ, «δεν μπορεί να κατακτήσει την έτοιμη κρατική μηχανή και να τη βάλει σε κίνηση για τους δικούς της σκοπούς». Η Κομμούνα αναδείχτηκε ως ένας νέο τρόπος οργάνωσης, με τον οποίο αντικαταστάθηκε το αστικό κράτος. Διάλυση του αντιδραστικού στρατού και της αστυνομίας και αντικατάστασή τους με νέα σώματα που θα είναι υπόλογα στην προλεταριακή εξουσία.
Ο Μαρξ και ο Λένιν τόνισαν ιδιαίτερα το ζήτημα της αναγκαιότητας της κατάργησης του κοινοβουλευτισμού από τη νέα εξουσία των εργατών. Ενα θέμα που οι οπορτουνιστές όλων των εποχών και όλων των χρωμάτων πάντα το βάζουν κάτω από το χαλί και μιλάνε γενικά και αόριστα για δημοκρατία, κρύβοντας ότι δημοκρατία γενικά για όλους δεν υπάρχει. Εχει πάντα ταξικό προσδιορισμό. Η υπεράσπιση της «δημοκρατίας» από τον οπορτουνισμό είναι καθαρά και ξάστερα στήριξη στην αστική τάξη και τους θεσμούς της. Δεν είναι τυχαίο ότι οι θέσεις του Λένιν και των μπολσεβίκων για το κράτος και την επανάσταση χαρακτηρίστικαν αναρχικές και τυχοδιωκτικές από μια σειρά ηγετών και θεωρητικών της σοσιαλδημοκρατίας, όπως ο Καρλ Κάουτσκι και ο Γκεόργκι Πλεχάνοφ.
Τα κλασικά έργα «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» του Μαρξ και «Κράτος και επανάσταση» του Λένιν αποτελούν μια καλή αρχή για την ιστορική και θεωρητική μελέτη και της Παρισινής Κομμούνας αλλά και ζητημάτων που συνδέονται άμεσα, όπως το κράτος και ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας.
Η Κομμούνα δεν αποτελεί μόνο κομμάτι των αγώνων του γαλλικού προλεταριάτου αλλά αναπόσπαστο τμήμα της παγκόσμιας επανάστασης και του διεθνούς προλεταριάτου για τη νίκη του κομμουνισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Γι’ αυτό εξακολουθεί και τιμάται, 152 χρόνια μετά, όπως ακριβώς αρμόζει σε ιστορικά γεγονότα τέτοιας κλίμακας.
«Ο σκοπός της Κομμούνας είναι ο σκοπός της σοσιαλιστικής επανάστασης, ο σκοπός της πλήρους πολιτικής και οικονομικής χειραφέτησης των εργατών. Είναι ο σκοπός του παγκόσμιου προλεταριάτου. Και με αυτή την έννοια είναι αθάνατος» (Β.Ι.Λένιν).