Η εικόνα έχει κάνει το γύρο του κόσμου και είναι προφανώς στημένη. Στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινού-πολης, πάνω σ’ ένα αναποδογυρισμένο καμένο αυτοκίνητο, έχει ξαπλώσει μια όμορφη νέα γυναίκα. Ντύσιμο κοσμικό, προσεγμένο, αλλά η ατσαλάκωτη μπλε μακριά φούστα έχει τραβηχτεί έτσι που το σκίσιμο ν’ αποκαλύπτει τμήμα του δεξιού μηρού της. Οχι τίποτα… εξαλλότητες, καμιά δεκαριά πόντους πάνω από το γόνατο. Δεξιά της ακουμπισμένο ένα κίτρινο κράνος. Το αριστερό χέρι πιάνει τη μέση, ενώ το δεξί είναι σηκωμένο ψηλά και τραβά μια αντιασφυξιογόνο μάσκα, αποκαλύπτοντας τα μακριά καλοχτενισμένα μαλλιά και κυρίως το όμορφο πρόσωπο σε μια αγέρωχη πόζα.
Είναι η δεύτερη πολυδιαδεδομένη φωτογραφία, μετά από εκείνη της νέας γυναίκας με το κόκκινο φουστάνι, την οποία ψέκασε ο μπάτσος στο πάρκο Γκεζί. Η πρώτη φωτογραφία δεν ήταν στημένη, επελέγη όμως ανάμεσα σε χιλιάδες άλλες για να αποδώσει το στίγμα του ξεσηκωμού: παθητική αντίσταση απέναντι σ’ ένα αυταρχικό καθεστώς κι ένα ανάλγητο κράτος. Η δεύτερη φωτογραφία στήθηκε για να στείλει μια παραλλαγή του ίδιου μηνύματος: να ζήσουν ως δυτικοί επιθυμούν οι Τούρκοι των καλοβολεμένων μεσοαστικών στρωμάτων.
Οι αστοί προσπαθούν να θεαματοποιήσουν τα πάντα. Και μέσω της θεαματοποίησης να θέσουν αυτοί το πλαίσιο. Κάνουν, μ’ άλλα λόγια, ιδεολογικό πόλεμο ακόμα και με τις γνήσιες λαϊκές εξεγέρσεις (και τέτοιος είναι ο ξεσηκωμός στην Τουρκία, που μπαίνει στην τρίτη εβδομάδα του), όταν το μήνυμα των εξεγερμένων δεν είναι καθαρό, όταν τάξεις και στρώματα μπλέκονται σ’ ένα κουβάρι, χωρίς να ηγεμονεύει ένα καθαρό μήνυμα, ένα καθαρό διεκδικητικό πλαίσιο.
Τα παραπάνω δεν αποτελούν υποτιμητική αναφορά στον ξεσηκωμό των τουρκικών πόλεων, του οποίου μια πρώτη κριτική προσέγγιση (με θετικό πρόσημο) επιχειρήσαμε από άλλη στήλη στο προηγούμενο φύλλο. Τον τρόπο με τον οποίο ενεργεί ο αντίπαλος θέλουμε να υπογραμμίσουμε. Δεν είναι μόνο μπάτσοι και καταστολή το αστικό καθεστώς. Είναι ταυτόχρονα και ιδεολογία, δηλαδή ψευδής συνείδηση, η οποία καλλιεργείται με όλα τα μέσα.
Ο Ερντογάν είναι ελεύθερος να καθαρίσει με τα πιο σκληρά μέσα τους εξεγερμένους. Οι ηγέτες της Δύσης θα του ασκούν κριτική (πρέπει και να τον κοντύνουν κιόλας, γιατί παραπήρε ψηλά τον αμανέ), την ώρα που παρασκηνιακά θα του κλείνουν το μάτι. Ο κόσμος στη Δύση, όμως, θα πρέπει να υφίσταται ιδεολογική πλύση εγκεφάλου, από τη μια με την υποκριτική κριτική στον ασιατικό αυταρχισμό του τουρκικού καθεστώτος και από την άλλη με τη δημιουργία εικόνων-συμβόλων που θα θεαματοποιούν έναν λαϊκό ξεσηκωμό έτσι που να εκπέμπει στη Δύση τα πιο ανώδυνα μηνύματα.
Πολλές φορές εμείς οι επαναστάτες παρασυρόμαστε από τον δικαιολογημένο ενθουσιασμό που μας προκαλούν τα πύρινα οδοφράγματα.
Κάνουμε το λάθος να νομίζουμε πως όλος ο κόσμος «βλέπει» με τον ίδιο τρόπο που «βλέπουμε» εμείς. Δυστυχώς, δεν είναι έτσι. Πολύς κόσμος (μάλλον ο περισσότερος), «βλέπει» (και) με τον τρόπο που του υπαγορεύουν να «βλέπει». «Βλέπει» μέσα από τον παραμορφωτικό φακό που στήνει απέναντι στα γεγονότα η κυρίαρχη «βιομηχανία του θεάματος», αυτή που διεκπεραιώνει ένα σημαντικό καθήκον για λογαριασμό του συστήματος.
Ας θυμόμαστε, λοιπόν, πάντοτε τον σοφό Μπρεχτ κι ας αναζητούμε τους δικούς μας δέκα τρόπους να λέμε την αλήθεια. Για να χτυπηθούμε στα ίσια με την κυρίαρχη προπαγάνδα πρέπει να είμαστε έξυπνοι και να γίνουμε ευρηματικοί.
Π.Γ.